Geert Wilders is de ergste nachtmerrie van de EU

De extreemrechtse Nederlandse verkiezingswinnaar Geert Wilders, die ‘Nexit’ steunt, zal geen vriend van Brussel zijn.

Eén zin uit de opruiende toon van Geert Wilders aan de Nederlandse kiezers zal Brussel meer dan enig ander achtervolgen: een referendum over het verlaten van de EU. 

Zeven jaar nadat de Britten voor Brexit hadden gestemd, vormde een zogenaamde Nexit-stemming een kernpunt van het uiteindelijk succesvolle aanbod van de extreemrechtse leider in Nederland. 

En hoewel Wilders zijn anti-islamretoriek de afgelopen weken heeft afgezwakt, zijn er geen tekenen dat hij zijn euroscepticisme wil afzwakken na zijn schokkende verkiezingsoverwinning . 

Zelfs als de Nederlandse kiezers er niet van overtuigd zijn om de Britten uit de EU te volgen – peilingen suggereren dat dit onwaarschijnlijk is – zijn er alle aanwijzingen dat een door Wilders geleide regering in Den Haag nog steeds een nachtmerrie voor Brussel zal zijn.

Een zetel voor Wilders aan de tafel van de EU-top zou de dynamiek transformeren, naast andere extreemrechtse en nationalistische leiders die al in functie zijn. Plotseling zullen beleidsmaatregelen variërend van klimaatactie tot EU-hervormingen en wapens voor Oekraïne ter discussie staan, en zelfs omkeren.

Sinds de exitpolls werden aangekondigd, hebben potentiële centrumrechtse partners niet uitgesloten dat ze een coalitie zullen vormen met Wilders, die als duidelijke winnaar naar voren kwam. Dat ondanks het feit dat hij de afgelopen tien jaar door centristen buiten de deur is gehouden. 

Van zijn kant lijkt de 60-jarige veteraan er deze keer bloedserieus over te zijn om zelf de macht over te nemen. 

Sinds de vervanger van Mark Rutte als VVD-leider, Dilan Yeilgöz, aan het begin van de campagne aangaf dat ze mogelijk coalitiegesprekken met Wilders zou kunnen aangaan, heeft de extreemrechtse leider hard gewerkt om redelijker over te komen. Hij verwaterde een aantal van zijn scherpste standpunten, vooral over de islam – zoals het verbieden van moskeeën – door te zeggen dat er grotere prioriteiten moeten worden opgelost. 

Woensdagavond, toen de resultaten binnenkwamen, was Wilders explicieter: “Ik begrijp heel goed dat partijen niet in een regering willen zitten met een partij die ongrondwettelijke maatregelen wil”, zei hij. “We gaan niet praten over moskeeën, korans en islamitische scholen.”

Zelfs als Wilders bereid is zijn eis voor een EU-referendum te laten vallen in ruil voor macht, zal zijn overwinning nog steeds een huivering door de EU-instellingen veroorzaken. 

En als centristische partijen zich verenigen om Wilders buiten de deur te houden – opnieuw – kan er later een prijs moeten worden betaald met boze Nederlandse kiezers. 

Brexit-cheerleader Nigel Farage liet in Groot-Brittannië zien dat je niet aan de macht hoeft te zijn om krachtige invloed te hebben.

Winden van verandering

Migratie was een dominant thema bij de Nederlandse verkiezingen. Voor EU-politici blijft het een dringende zorg. Terwijl het aantal migranten blijft stijgen, groeit ook de steun voor extreemrechtse partijen in veel landen in Europa. Vorig jaar won Giorgia Meloni in Italië de macht voor haar Broeders van Italië. In Frankrijk blijft de National Rally van Marine Le Pen een sterke kracht , op de tweede plaats in de peilingen. In Duitsland is het Alternatief voor Duitsland de afgelopen maanden ook naar de tweede plaats gestegen. 

In zijn overwinningstoespraak beloofde Wilders dat hij de ‘asieltsunami’ die Nederland treft, zou aanpakken. 

“De belangrijkste redenen waarom kiezers Wilders bij deze verkiezingen hebben gesteund, zijn zijn anti-immigratieagenda, gevolgd door zijn standpunten over de kosten van levensonderhoud en zijn positie in de gezondheidszorg”, zegt Sarah de Lange, hoogleraar politiek aan de Universiteit van Amsterdam. Reguliere partijen ‘legitimeerden Wilders’ door immigratie tot een belangrijk onderwerp te maken, zei ze. “Kiezers zouden kunnen hebben gedacht: als dat de kwestie is, waarom zouden we dan niet voor het origineel stemmen in plaats van voor de kopie?”

Voor links was het lichtpuntje in Nederland een goed teken van een goed georganiseerde alliantie tussen Labour en de Groenen. Frans Timmermans, de voormalige vice-president van de Europese Commissie, zorgde voor steun achter hem. Maar zelfs dat gezamenlijke ticket kon niet in de buurt komen van het verslaan van Wilders’ score. 

In juni volgend jaar houden de 27 landen van de EU verkiezingen voor het Europees Parlement. 

Op dezelfde dag dat de kiezers hun EP-leden kiezen, houdt België algemene verkiezingen. De extreemrechtse Vlaamse onafhankelijkheidsleider Tom Van Grieken, die eveneens een grote doorbraak voor ogen heeft, feliciteerde Wilders: “Partijen als de onze zijn onderweg in heel Europa”, zei hij. 

Ook de Hongaarse premier Viktor Orbán vierde feest: “De wind van verandering waait!”