Is Wilders blij

In de week van de waarheid verschenen Geert Wilders en Caroline van der Plas in opperbest humeur voor de camera’s, signaleert de media.

De eerste keer dat ik Geert Wilders sprak was eind maart 2009, in Zaal de Vriendenkring in het buurtschap Steyl bij Venlo, na afloop van een van de eerste publieke bijeenkomsten van zijn partij. De halve buurt was afgezet door de politie, langs de dranghekken hadden honderden aanhangers van de PVV zich naar binnen begeven.

Sommigen doken in hun kraag, bang gefilmd te worden door de pers, die buiten in de kou moest wachten. Nadat het zaaltje laat op de avond eindelijk was leeggestroomd mochten we naar binnen om de leider zelf te spreken. Daar zat Wilders tevreden met een glaasje prik op een barkruk, in opperbest humeur. Het was een prachtige bijeenkomst geweest, vertelde hij, met zoveel gelijkgestemden.

Dezelfde Wilders zagen we van de week weer na afloop van één van de formatiegesprekken. Ontspannen stapte hij de hal in. ‘Mevrouw Van der Plas zal vandaag alle vragen beantwoorden,’ grapte hij. Caroline van der Plas stond erbij te schateren, en verklaarde vervolgens dat ze ‘nog een paar dagen’ nodig hebben. Het tweetal was zichtbaar verguld met de aandacht, en de kennelijke progressie in de formatie.

Kort tevoren hadden ze aan tafel gezeten met Dilan Yeşilgöz en Pieter Omtzigt om onder voorzitterschap van Wilders de hete hangijzers te bespreken, in wat de ‘week van de waarheid’ in de onderhandelingen had moeten worden. De beide informateurs Van Zwol en Dijkgraaf zaten op de tweede rang als een paar Muppets toe te kijken van achter een apart tafeltje: een wonderlijke keuze, die oude rotten als Johan Remkes en Herman Tjeenk Willink zich niet zo snel hadden laten overkomen.

Effect was in ieder geval dat Wilders aan tafel de scepter had mogen zwaaien, in het middelpunt van de belangstelling, met Van der Plas als zijn trouwe secondant. En nu verschenen ze dus opgewekt in het licht van de camera’s.

Een groter contrast dan met Pieter Omtzigt was moeilijk denkbaar. De NSC-leider verscheen even later bleek en zichtbaar vermoeid voor de verzamelde pers. ‘We zijn er nog niet nee,’ verklaarde hij afgemeten, ‘omdat er forse verschillen van mening zijn, op meerdere thema’s.’

Of Omtzigt schikt zich in een coalitie die hij eigenlijk nooit heeft gewild, of hij breekt alsnog na maanden onderhandelen en moet de woede van zijn achterban trotseren.

Zo kon het gebeuren dat de politieke duiders zich het hoofd braken: was de vorming van het nieuwe kabinet nou bijna in kannen en kruiken, of was Pieter Omtzigt op een manier aan het broeden om toch nog onder het bij voorbaat al omstreden kabinet uit te komen, bij voorkeur met een rechte rug?

Het heeft er alle schijn van dat Omtzigt en zijn NSC zich in een tunnel hebben begeven waar ze moeilijk uit kunnen komen. Hoe langer de onderhandelingen duren, hoe lastiger het is om er zonder gezichtsverlies mee te breken, zeker nadat de onderhandelaars het eens zijn geworden over twee belangrijke eisen die NSC vanaf het begin stelde: het uitdrukkelijk respecteren van de rechtsstaat, en de vorming van een kabinet op afstand van de Kamer, zónder de vier partijleiders. En dus zonder premier Wilders, die zich daar morrend in schikte.

Over migratie zouden ze ook overeenstemming kunnen bereiken, klinkt het al weken in de top van NSC. Vlak voor de val van het kabinet lag er al een nieuw pakket strengere maatregelen klaar, waarmee de randen van de wet werden opgezocht – zozeer zelfs dat het kabinet erover viel. Alleen al daarmee zou Wilders fier ‘het strengste asielpakket ooit’ kunnen presenteren, zoals het wordt genoemd in het concept-regeerakkoord waarmee PVV-Kamerlid Gidi Markuszower zich van de week liet fotograferen.

Het grootste probleem aan de onderhandelingstafel zijn zonder twijfel de overheidsfinanciën. Vooral de PVV en BBB hebben tot dusverre uitgemunt in het presenteren van ongedekte plannen, terwijl VVD en NSC hameren op een degelijke financiële onderbouwing.

De financiën waren ook de reden waarom Omtzigt in een eerdere fase van de formatie de gesprekken afbrak. Maar ook in dat opzicht wordt het voor NSC steeds lastiger om te breken, zeker sinds EW Magazine vorige week onthulde dat Omtzigt via de pensioenlobby onder zware druk wordt gezet om de nieuwe Pensioenwet onverkort uit te voeren, waar hij zich tot nu toe altijd fel tegen heeft verzet.

De pensioenfondsen zouden bereid zijn 25 tot 30 miljard te investeren in de woningbouw, de infrastructuur en de energietransitie als de coalitie in wording bereid is de omstreden wet in zijn geheel te omarmen. Zeg daar maar eens nee tegen.

Geen wonder dus dat Omtzigt met bedrukt gemoed voor de camera’s verscheen: of hij schikt zich in een coalitie die hij eigenlijk nooit heeft gewild, of hij breekt alsnog na maanden onderhandelen en moet dan de woede van het rechterdeel van zijn achterban trotseren.

Van beide scenario’s zou Wilders welbeschouwd een opperbest humeur kunnen krijgen: of hij weet voor het eerst een door de PVV gedomineerd kabinet tot stand te brengen, of hij geeft Omtzigt de schuld van de breuk en neemt de rol weer op zich die hem het beste past: als aanvoerder van de onvrede op weg naar de volgende verkiezingen.

We kunnen Pieter Omtzigt alleen maar wijsheid wensen.