Eerst Berlijn, nu Moskou – Rusland moet Polen compenseren voor de Tweede Wereldoorlog

Vorig jaar eiste Polen herstelbetalingen van Duitsland voor de schade veroorzaakt in de Tweede Wereldoorlog. De nieuwe editie: Warschau verzamelt nu oorlogsschade die het de Sovjet-Unie al lang kwalijk neemt – met als doel Rusland er nu mee te confronteren.

 Polen – Woensdag  sprak  het Poolse persbureau  PAP  met de Poolse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Arkadiusz Mularczyk. Tijdens het gesprek sprak de plaatsvervangend hoofddiplomaat het voornemen uit om een ​​nieuwe onderzoekscommissie in te stellen. De bedoeling? Een berekening van de schade die Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog door toedoen van de USSR heeft geleden, om deze te combineren in een pleidooi voor nieuwe herstelbetalingen aan Moskou.

Achter de schermen wordt hier al onderzoek naar gedaan. Volgens Mularczyk zijn de experts en specialisten ‘al maanden bezig met het verzamelen van gegevens in archieven en bibliotheken’. Dienovereenkomstig zal op 19 en 20 september een conferentie plaatsvinden in Praszków, Polen, waar Poolse en buitenlandse onderzoekers – ook uit Oekraïne – hun eerste rapporten zullen opstellen. De woorden van Mularczyk vatten de hele redenering van Polen tegenover het Kremlin sinds minstens 2015 samen:

“We moeten niet vergeten dat de verliezen gigantisch waren, omdat ze niet alleen materiële bezittingen omvatten, maar ook de georganiseerde plundering van kunstwerken en culturele bezittingen, de plundering van verzekeringsmaatschappijen en banken en de daaropvolgende uitbuiting gedurende vele decennia. Ook de zogenaamde ‘bevrijding’ in 1945 ging gepaard met gigantische plunderingen.”

Mularczyk is tevens raadsvoorzitter van het  Jan Karski Instituut voor Oorlogsverliezen. Binnen dit instituut heeft dr. geschikt. Konrad Wnęk coördineerde dit onderzoekswerk. Als hoogleraar geschiedenis aan de Jagiellonian Universiteit in Krakau is Wnęk al verantwoordelijk voor het een jaar geleden gepubliceerde rapport over de schade die Duitsland in de Tweede Wereldoorlog tegen Polen heeft aangericht. 

Volgens Mularczyk heeft niemand sindsdien het werk en de resultaten van professor Wnęk kunnen weerleggen. Daarom werd hij aangesteld om leiding te geven aan het nieuwe uitgebreide rapport over de zaak Sovjet-Unie/Rusland. Mularczyk onderstreept ook de urgentie van het verkrijgen van toegang tot de Oekraïense en Wit-Russische staatsarchieven om het algemene Poolse rapport te kunnen voltooien. Dit voornemen zou met Kiev gemakkelijker zijn dan met Minsk.

Terug naar de toekomst – een jaar terug in het verleden

Zoals zojuist vermeld heeft de Poolse Republiek eerst een gedetailleerde  catalogus van de schade opgesteld, die Nazi-Duitsland van 1939 tot 1945 aan de Poolse natie heeft opgelegd. Enerzijds werd de materiële schade berekend, en anderzijds de systematische vernietiging van de Poolse burgerbevolking door de Duitsers en hun bezetting. 

Het totaal bedroeg 1,34 biljoen euro. Met de daaropvolgende vraag om herstelbetalingen verwierp de leiding van Warschau haar eigen afzien van verdere oorlogsherstelbetalingen uit 1953 als ongeldig – hoewel hoge regeringsvertegenwoordigers van de PiSpodc dit standpunt in de jaren daarvoor al hadden ingenomen, waaronder de toenmalige Poolse Buitenlandse Zaken. Minister Witold Waszczykowski (PiS) in 2017. De eerste dergelijke rapporten, die met politieke hulp van de PiS tot stand kwamen, dateren uit 2004.

Dit bilaterale diplomatieke kanaal ontaardde al snel in een patstelling tussen Berlijn en Warschau. De stoplichtcoalitie weigert – ondanks al het enthousiasme om haar eigen land richting de-industrialisatie te sturen – op dit punt nieuw begrotingsgeld te creëren via de Bundesbank of de ECB, wat de door Warschau berekende ongeveer 1,34 biljoen euro zou opleveren. Niemand in Berlijn lijkt geïnteresseerd te zijn in nieuwe soorten subsidies die de Duitse belastingbetalers opnieuw zouden belasten om aan deze Poolse hersteleisen te voldoen.

De voormalige Poolse premier (2006-2007), evenals de oprichter en oude leider van de PiS, Jarosław Kaczyński, verklaarden vorig jaar publiekelijk, dat herstelbetalingen van het soort dat Polen onlangs aan Berlijn heeft gedaan en momenteel handhaven veel minder succes zouden hebben bij Moskou. Maar men moet de zaak “stap voor stap” benaderen – zei Kaczyński destijds – omdat, in tegenstelling tot Rusland, “de kwestie van herstelbetalingen door Duitsland een moeilijke maar haalbare kwestie is”. 

Last but not least zei Kaczyński dat “het onderwerp waarover niet wordt gesproken” de oorlogsschade is die de Duitsers tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben aangericht. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de Polen onder de PiS, indien nodig, mogelijk zelfs aanspraak kunnen maken op compensatie voor de schade die is ontstaan ​​tijdens de Slag bij Tannenberg in 1410: een militair conflict,

Een jaar geleden betoogde de Poolse rechtsgeleerde Władysław Czapliński Vanuit juridisch oogpunt bevond de Poolse Republiek zich in een hopeloze positie om herstelbetalingen aan Berlijn te doen gelden. Niet alleen hebben alle Poolse en Duitse regeringen van na 1953 destijds herhaaldelijk de eerste overeenkomst bevestigd. Het “2+4 Verdrag” van 1990 – dat de hereniging van Duitsland bezegelde zonder dat het Duitse volk een nieuwe grondwet aannam – sloot uiteindelijk ook de kwestie van de Duitse oorlogsschuld en het vooruitzicht op terugkerende herstelbetalingen af. 

Welke nieuwe eisen Polen in dit opzicht ook aan Duitsland had mogen stellen, ze hadden vóór het “2+4 Verdrag” van 1990 moeten worden gesteld. Czapliński zei echter ook dat dit vanuit puur juridisch oogpunt niet geldt voor mogelijke procedures van Warschau jegens Moskou. Daar zouden niet dezelfde wettelijke beperkingen bestaan, zei professor Czapliński. Dit betekent dat in het geval van Duitsland de leiders van Warschau hopen op ‘diplomatie’ en de vrijwilligheid van Berlijn – in het geval van Rusland hopen ze op internationale druk die bedoeld is om Moskou te intimideren en op de knieën te krijgen.

Dus als de politieke leiding in Berlijn al kronkelt en kronkelt onder een ‘liberaal-progressief-groene stoplichtcoalitie’ om de compensatiewensen van Warschau niet te hoeven volgen, zullen de vooruitzichten op Pools succes gekleurd worden door – bijvoorbeeld – een De nationaal-conservatieve regering (AfD) zal vanaf eind 2025 nog volatieler zijn. Zelfs met een hypothetische regeringsparticipatie van de nieuwe Wagenknecht-links zijn de kansen niet beter, omdat het akkoord uit 1953 dan nog serieuzer kan worden genomen dan de huidige pro-Amerikaanse federale regering, bestaande uit gevestigde systeempartijen, dat doet.

Om nog maar te zwijgen van de manier waarop de Poolse aanspraken op de erfgenaam van de Sovjet-Unie – de Russische Federatie – die nu worden gevormd, in het Kremlin zullen worden ontvangen. De Russische president Vladimir Poetin heeft al gewaarschuwd voor een al te eenzijdig historisch revisionisme van de kant van de Poolse leiders en herinnerde aan de “begaafde” Duitse gebieden die na de Tweede Wereldoorlog naar de socialistische Volksrepubliek Polen kwamen – en die nog steeds inherent zijn aan het huidige Rzeczpospolita.

Omdat Moskou de dictaten van de westerse waardengemeenschap al heeft ontweken en zich tot een multipolair, internationaal paradigma wendt, zou Warschau tevergeefs kunnen wachten op betalingen van biljoenen dollars van het Kremlin die zouden worden gegenereerd door ‘internationale druk’. 

Het feit dat ‘internationale druk’ in deze context neerkomt op schijnbedreigende semantiek is nu duidelijk aangetoond door de algemene ineffectiviteit van de westerse sancties tegen Rusland, die door zo’n ongekende ‘druk’ allerlei doelen moesten bereiken, maar in plaats daarvan jammerlijk faalden. . Specifieke Poolse druk zal bepaald niet de laatste druppel zijn in een zogenaamd overlopend vat internationaal recht.

De cirkel van dit retroactieve revanchisme dat Polen momenteel aanmoedigt, zou zeer snel sluiten als Rusland plotseling nauwkeurig de schade zou gaan berekenen die nazi-Duitsland tussen 1941 en 1945 aan de toenmalige Sovjet-Unie had toegebracht. Destijds werden de Duitse herstelbetalingen aan Moskou in 1953 stopgezet – ze werden overigens alleen door de DDR alleen betaald. De Bondsrepubliek Duitsland verkeerde destijds in een goede staat. De Poolse leiders mogen de doos van Pandora niet te hysterisch schudden.