Helpt Thierry Baudet met veroordeling Gideon van Meijeren?

Deze week werd bekend dat Gideon van Meijeren (FvD) zich moet verantwoorden bij de rechter wegens opruiing. Volgens het Openbaar Ministerie heeft de politicus de wet overtreden door op te roepen tot gewelddadig optreden tegen het bevoegd gezag. Opvallend genoeg kan een oude strafzaak waarin zijn politiek leider Thierry Baudet het lijdend onderwerp was in zijn nadeel gaan werken.

Ik heb eerder geschreven over de mogelijke vervolging van Van Meijeren, maar er komt nu een (voor mij) nieuwe en best wel opvallende dynamiek om de hoek zeilen. Eerst maar eens naar de zaak zelf.

Volgens het Openbaar Ministerie ging de FvD’er te ver toen hij in een speech op 2 juli 2022 tijdens een boerenmanifestatie zei dat het niet altijd gezond is als er een taboe rust op het gebruik van geweld. ‘En als u onteigend dreigt te worden en u weigert, reken er maar op dat er busjes aankomen met mannen en knuppels en helmen en ze slaan u wel van het terrein af’.

Volgens Van Meijeren zouden boeren dan het recht in eigen hand mogen nemen ter zelfverdediging. Hij kwam op de proppen met de term noodweer, een juridische situatie overigens die alleen kan gelden als er sprake is van een wederrechtelijke aanranding. En dus niet als de overheid rechtmatig optreedt.

Revolutie

Het tweede geval van opruiing gaat over uitspraken in een interview op 13 november 2022 waarin Van Meijeren aangaf te hopen op een revolutionaire beweging. In het interview waarschuwt hij dat er een ‘totalitair regime wordt opgetuigd’ en er in het verleden vaker ‘regimes die zich tiranniek zijn gaan gedragen’ op enig moment toch door het volk ‘ten val zijn gebracht’.

Volgens hem kan een revolutionaire beweging ontstaan ‘die zich natuurlijk onderscheidt van een protestbeweging, waardoor het zo urgent wordt omdat mensen niks meer te verliezen hebben’. Van Meijeren stelt vervolgens dat ‘de ervaring leert dat er bij dit soort acties doden kunnen vallen’. Daar hoopt hij niet op. De FvD’er opteert voor een fluwelen revolutie.

De politicus zei ook te hopen dat mensen zouden zeggen dat ze niet meer weg zouden gaan voordat de regering zou vertrekken. Het Openbaar Ministerie legt op de eigen website onder een bericht over de vervolgingsbeslissing uit wat onder opruiing valt:

‘Bij opruiing gaat het niet per se om een letterlijke oproep tot bijvoorbeeld geweld, een dergelijke oproep kan ook indirect gedaan worden. Opruiing gaat over het aansporen van anderen tot strafbare feiten, waaronder geweld. Onder opruiing valt het proberen te overtuigen van een ander dat het plegen van een strafbaar feit wenselijk of noodzakelijk is. Dat kan ook in bedekte termen gebeuren’

Jurisprudentie

In de zaak tegen Van Meijeren is het wel aardig om eens wat dieper in de jurisprudentie te duiken om te kijken hoe we de wet moeten interpreteren. En dan komen we een bijzondere zaak tegen met FvD-leider Thierry Baudet als lijdend voorwerp.

In maart 2019 scandeerde een 21-jarige activist tijdens een anti-racismemars ‘Als je Thierry dood wil schieten, zeg dan paf’. De activist werd vervolgd voor deze leus en ook veroordeeld wegens opruiing en bedreiging. De zaak kwam uiteindelijk bij de Hoge Raad terecht en dan begint het interessant te worden, zoals eerder door strafrechtadvocaat Sidney Smeets al aangegeven.

In een advies dook advocaat-generaal Berend Keulen dieper de wet in. Daarvoor gebruikte hij een bijdrage van jurist Jan Watse Fokkens.

‘Fokkens merkt op dat uit de wet en haar geschiedenis niet valt af te leiden dat de wetgever aan het begrip opruiing een bijzondere, technische, alleen voor het wetboek geschikte betekenis heeft gehecht, het woord in zijn gewone taalkundige betekenis behoort te worden opgevat. Tot iets opruien zal volgens hem allereerst betekenen: ‘iemand tot iets (ongeoorloofds) trachten te brengen’.

Hij voegt daaraan toe dat opruiing en dwang in het rechtssysteem een andere plaats innemen. Opruiing is veeleer ‘het opwekken van de gedachte aan enig feit, het trachten de mening te vestigen dat dit feit wenselijk of noodzakelijk is en het verlangen op te wekken om dat feit te bewerkstelligen’ en is dus ‘een zodanige voorstelling van de wenselijkheid of noodzakelijkheid als geschikt is om de overtuiging daarvan bij anderen op te wekken’.

Aansporing

Opruiing kan ‘de vorm van een verzoek, een aansporing, aannemen’ en ook ‘in een imperatieve vorm worden gegoten’. Wat betreft de wijze van aansporen kan volgens Fokkens ‘naast rechtstreeks aanraden of aanzetten (gij moet dit of dat doen, ik spoor u aan, wek u op het te doen) een indirect, omwonden, aansporen voorkomen, hetzij in een algemeen betoog omtrent de wenselijkheid van het feit hetzij in de vragende vorm, of het niet goed zou zijn dat het feit gepleegd werd, of men zich een handeling moet laten welgevallen zonder er enig verzet tegen te doen, en dergelijke’.

Mede op basis van dit advies werd de activist ook door de Hoge Raad veroordeeld wegens opruiing.

Opwekken

Het gaat dus over het opwekken van een gedachte en de mening te vestigen dat een bepaald feit wenselijk of noodzakelijk is. Over het opwekken van een verlangen en een overtuiging. Aansporen kan daarvoor genoeg zijn en een indirecte oproep ook. In een algemeen betoog omtrent de wenselijkheid van het feit, zelfs in een vragende vorm.

Zelfs de grootste fan van Forum voor Democratie zal toch moeten erkennen dat Van Meijeren in meerdere uitlatingen het verlangen van een revolutie cq fysiek verzet tegen de overheid heeft aangegeven. Je zou prima kunnen zeggen dat hij deze mening wil ‘vestigen’ bij zijn publiek en zijn kiezers. Hij legitimeert het.

Noodweer?

Kijk alleen maar naar de teksten bij het boerenprotest. Van Meijeren hield zijn publiek voor dat ze zich op basis van de wet fysiek mochten verzetten als de overheid overgaat tot onteigening. Volgens de politicus kan dat omdat de wet voorziet in noodweer. In zelfverdediging. Van Meijeren, die zelf notabene rechten studeerde, vergat even te vermelden dat een dergelijke zelfverdediging alleen toegestaan is bij een wederrechtelijke aanval. Als iemand je bijvoorbeeld een klap voor je harses geeft. Politieoptreden bij boeren thuis op basis van een door de rechter goedkeurde onteigening valt daar niet onder.

Een fysieke reactie daarop is dus geen gelegitimeerde reactie.

Context

Uit een deepdive in de wet valt dus op te maken dat opruiing een behoorlijk ruim begrip is. Dat wil niet zeggen dat Van Meijeren ook onverkort veroordeeld zal worden. Je kunt namelijk ook prima betogen dat de politicus zichzelf net genoeg ingedekt heeft. Door aan te geven dat hij zelf voorstander is van een fluwelen revolutie en zich te beroepen (zij het vals) op de wet.

Het is uiteindelijk aan de rechter om te oordelen over de woorden van Van Meijeren. Dat is wat mij betreft zeker geen uitgemaakte zaak, maar als de rechtbank breder kijkt en de context meeneemt, dan kan een veroordeling wel degelijk een optie zijn.

Aanloop

Er zit namelijk een verontrustende aanloop in de woorden van de politicus. Hij geeft zelf een scherpe voorzet door eerst een doemscenario te schetsen, het optuigen van een totalitair regime immers. Vervolgens spreekt hij over een ‘tirannieke regering’. Het is de standaard tactiek van Forum voor Democratie, eerst een vijandbeeld neerzetten en vervolgens dat beeld koppelen aan de wil van het volk. Een volk dat in opstand zou moeten komen (anders dan een protestbeweging) en daar ook toe gerechtigd is, het is immers de regering die zich tiranniek gedraagt.

Gevaarlijk

Je kunt de teksten van de FvD’er opruiend noemen. Of zelfs ronduit gevaarlijk. Het klimaat rond politici is inmiddels erg bedreigend en dat is mede te danken aan de onverantwoorde en bewuste oorlogstaal van Forum voor Democratie. Tegelijkertijd moet je ook voorzichtig zijn met de inperking van de vrije meningsuiting. Juist een politicus zou zich vrij moeten kunnen uiten.

De grote vraag blijft dan over: mag een kamerlid ruimhartig suggereren dat burgers met geweld in opstand zouden moeten komen tegen het gezag?

En in het verlengde: hoe zou Gideon van Meijeren het vinden als zijn partij aan de macht komt en Jesse Klaver de burgers vertelt dat FvD een tirannieke regering vormt? En eigenlijk ten val moet worden gebracht, waarbij het niet gezond is dat er een taboe rust op geweld?