Het IMEC is een oud idee dat de VS claimen als hun nieuwe ei van Columbus. Hoe duurzaam de aandachtsspanne van Washington zal zijn kan alleen de tijd uitwijzen – want de Amerikaanse motivaties liggen voor de hand en zijn mogelijk niet in het belang van andere deelnemers.
Het enthousiasme waarmee de Verenigde Staten tijdens de recente G20-top het idee van een India-Midden-Oosten-Europa Economische Corridor (IMEC) hebben opgeworpen, mag geen verrassing zijn. Het doet denken aan een verbazingwekkend natuurverschijnsel in de noordelijke woestijn van Saoedi-Arabië: een kleine paarse bloem die zeer zelden bloeit, in het Arabisch ‘wilde lavendel’ genoemd, en die slechts veertien dagen per jaar bloeit.
Het IMEC is een oud idee dat de VS claimen als hun nieuwe ei van Columbus. Hoe duurzaam de aandachtsspanne van Washington zal zijn kan alleen de tijd uitwijzen. De Amerikaanse motivaties zijn niet moeilijk te zoeken:
– In het dorre landschap van het buitenlands beleid van het Biden-presidentschap, dat het nageslacht zich grotendeels zal herinneren vanwege de Amerikaanse gijzeing van Oekraïne in een broedermoord tussen Slavische volkeren, kan het Witte Huis aanspraak maken op een “prestatie”.
– De regering-Biden roept de Abraham-akkoorden op door de bezwering van een Saoedisch-Israëlische tango.
– In geopolitieke termen bemoeien de VS zich met de regionale verzoening die gaande is – Saoedi-Iraans, Saoedi-Turks, de terugkeer van Syrië naar de Arabische familie, Libanon – door hun traditionele bondgenoten ertoe aan te zetten zich in plaats daarvan met Israël te verbinden.
– Het vertragen van de aantrekkingskracht van de Golfregio richting Euraziatische integratie en BRICS.
– Het isoleren van Egypte, Iran en Turkije, die steeds meer op één lijn staan met Rusland.
– Het levensvatbaar maken van de haven van Haifa door omzet te genereren en er een transportknooppunt tussen West-Azië en Europa van te maken.
– Het versterken van de as Israël-Griekenland in het oostelijke Middellandse Zeegebied, deze koppelen aan de Europese energieveiligheid en zorgen voor een fundament voor de NAVO op een moment waarop Turkije zijn strategische autonomie laat gelden.
– De afhankelijkheid van het Suezkanaal verminderen nu de kuststaten van de Rode Zee – Jemen, Somalië, Djibouti, Ethiopië, Eritrea en Soedan – niet langer bereid zijn de westerse belangen te dienen.
De rol van de organisator van de laatste G20-top India in IMEC blijft een raadsel. Indiase exporteurs zijn niet dom genoeg om te kiezen voor een omslachtige, nog niet geteste, multimodale transportcorridor met meerdere overslagpunten, terwijl er een directe, gevestigde zeeroute via het Suezkanaal beschikbaar is. IMEC zal de transportkosten opdrijven en de overslag zal vertragingen veroorzaken. Wat is het voordeel?
Het antwoord ligt in de gedeelde belangen van India en Israël om de activiteiten voor de haven van Haifa, die wordt gerund door de Adani Group, een impuls te geven. Het Indiase bedrijf breidt ook zijn aanwezigheid uit in het oostelijke Middellandse Zeegebied, in de hoop ook managementcontracten in Griekenland en Italië binnen te halen. Twee havens in de westelijke Indiase staat Gujarat – Mundra en Kandla – zijn geïdentificeerd als IMEC-havenhoofden. Mundra is een privéhaven die eigendom is van Adani Group en tevens een speciale economische zone is. Zoals u ziet probeert het Westen een wig te drijven tussen de BRICS-landen om haar eigen agenda te kunnen doordrukken.
Het Memorandum of Understanding van IMEC, dat op 9 september in New Delhi werd ondertekend, “zet de politieke engagementen van de deelnemers uiteen en schept geen rechten of verplichtingen onder het internationaal recht.” Vermoedelijk zal IMEC door alle landen gebruikt worden.
De Russische president Vladimir Poetin ziet voor zijn land nog wel een lichtpuntje en heeft de hoop uitgesproken dat als IMEC ondanks de obstakels op de lange termijn werkelijkheid wordt, de Russische export van de Zwarte Zee naar de Golfregio er doorheen kan worden geleid en omgekeerd. Daarnaast is het heel goed denkbaar dat ook China, de belangrijkste handelspartner van de Golfregio, IMEC maximaal zal uitbuiten. Chinese bedrijven zijn al bijna twintig jaar sterk aanwezig in de Saoedische spoorwegsector.
Ook is het zo dat China zich niet in slaap zal laten sussen over de IMEC, anders zou dit onheil kunnen betekenen voor haar Belt and Road Initiative. In werkelijkheid is de IMEC peanuts vergeleken met het door China voorgestelde plan van 57,7 miljard dollar om een 3028 kilometer lang spoorwegsysteem aan te leggen dat de Pakistaanse haven Gwadar verbindt met de Chinese stad Kashgar in Xinjiang, wat het duurste onderdeel van het Belt and Road Initiative (BRI) tot nu toe zal zijn. Het project zal zich ook uitbreiden tot aanvullende treinsystemen die China met Turkije en Iran verbinden, waardoor de directe toegang tot de regio’s aanzienlijk wordt vergroot.
Analisten zijn bescheiden opgetogen over de connectie IMEC-BRI, maar eigenlijk hebben ze geen idee van de enorme diepte en omvang van de bilaterale betrekkingen van de twee IMEC-zwaargewichten – Saoedi-Arabië en de Emiraten – met China. Behalve de VS en India is geen enkele IMEC-deelnemer, inclusief Israël, geneigd partij te kiezen in de confrontatie tussen de VS en China. Waarom zouden ze China willen isoleren, dat zoveel te bieden heeft voor hun groei en ontwikkeling?
Waar het op neerkomt is hoe het IMEC-idee van papier naar werkelijkheid kan worden omgezet. Het is duidelijk dat de IMEC verankerd is in de oude Amerikaanse geopolitieke strategie van verdeel-en-heers in het Midden-Oosten. Maar de westerse overheersing van het Midden-Oosten kan in het komende tijdperk van multipolariteit niet nieuw leven worden ingeblazen met de gereedschapskist uit het koloniale tijdperk.
Om te beginnen zijn Turkije, Iran en Egypte op zichzelf regionale machten en elke poging om hen te marginaliseren zal worden weerstaan. Evenzo is het onwaarschijnlijk dat Saoedi-Arabië of de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zullen trappen in de Amerikaans-Israëlische samenzwering om hun verzoening met Iran op te geven, dat de “hotspots” in de regio – of het nu Syrië of Jemen is – al heeft gekalmeerd. Ook is er geen enkele ruimte voor formele Saoedisch-Israëlische banden zolang de brute bezetting van Palestina door Israël voortduurt.
De grootste uitdaging voor IMEC ligt echter in de praktijk ergens anders. Er zijn “ontbrekende schakels” in de spoorwegsystemen in de Golfregio. Van de totale spoorlengte van 2915 km die zich uitstrekt van de haven van Fujairah (VAE) tot Haifa (Israël), ontbreken er dus delen van bijna 1100 km. Verder heeft de voorgestelde 2565 km lange spoorroute van de haven van Jebel Ali naar Haifa een ontbrekende schakel van 745 km.
Wat de 2449 km lange spoorlijn van de haven van Abu Dhabi naar Haifa betreft, moet er nog ongeveer 630 km worden aangelegd. Op dezelfde manier moet van de 2149 km lange route van de haven van Dammam naar Haifa (via Haradh) nog 290 km worden gerealiseerd. De lange spoorlijn uit 1809 van de haven van Ras Al Khair naar Haifa (via Buraydh) heeft een ontbrekende schakel van zo’n 270 km.
Alles bij elkaar lijkt het erop dat er nog ongeveer 3035 km spoorlijnen moeten worden aangelegd. Dat is geen klein bier. Wie anders dan Chinese bedrijven kunnen in de nabije toekomst zo’n lastige taak op zich nemen? En hierbij worden uiteraard de aanpassingsplannen voor de landingsbestemmingen in Griekenland en Italië buiten beschouwing gelaten, die volgens een ruwe schatting wel eens 8 miljard dollar zouden kunnen kosten. Bovenal zijn er ook technische problemen.
Kortom: het is een zeer complex programma en vereist dat alles op gemeenschappelijke normen wordt gebracht. Treinen moeten bijvoorbeeld op hetzelfde spoor rijden, vergelijkbare technologieën voor motoren moeten worden gebruikt en de afmetingen van containers moeten ook vergelijkbaar zijn.
De meest haalbare manier om de IMEC-droom te verwezenlijken zou kunnen zijn om hiervan een inclusief project op het gebied van regionale connectiviteit te maken – en China uit te nodigen om zich hierbij aan te sluiten. Dat wil zeggen, ervan uitgaande dat de raison d’être van IMEC verder reikt dan haar optiek als een door de Amerikanen gepresenteerd beeld van een succesverhaal over haar buitenlands beleid – uitsluitend bedoeld om de kansen van president Biden voor herverkiezing bij de verkiezingen van 2024 te vergroten.