Na weken van sluimeren en afwachten: grote vulkanische uitbarsting op IJsland
In het zuidwesten van IJsland is het na wekenlang sluimeren dan toch tot een grote vulkanische uitbarsting gekomen. De seismologische activiteit in het gebied was al lang sterk verhoogd, een dorpje in de buurt werd vorige maand uit voorzorg geëvacueerd. Op beelden is te zien hoe gloeiende lava metershoog de lucht in geschoten wordt.
Al meer dan een maand zijn alle ogen in IJsland gericht op het vulkanische systeem Svartsengi, op het zuidwestelijke schiereiland Reykjanes. In de regio werden dagelijks tussen de 1.500 en 1.800 aardbevingen geregistreerd. Het IJslands Meteorologisch Instituut (IMO) detecteerde grote hoeveelheden magma dicht onder het aardoppervlak, de kans op een uitbarsting was reëel. Daardoor riep de overheid de noodtoestand uit en werd Grindavik, een vissersdorp met ongeveer 4.000 inwoners, geëvacueerd.
De inwoners zijn sindsdien nog altijd niet permanent naar hun huizen mogen terugkeren. Op bepaalde tijden van de dag mogen ze soms hun huizen nog in, om bijvoorbeeld spullen op te halen. Na wekenlang van sluimeren en afwachten lijkt het magma nu toch het aardoppervlak bereikt te hebben.
Het IJslands Meteorologisch Instituut heeft nu vastgesteld dat er een kilometerslange scheur is waaruit gloeiend hete lava omhoogkomt. Volgens het IMO startte de uitbarsting rond 22.17 uur plaatselijke tijd (23.17 uur bij ons, red). Op beelden zijn enorme lavastromen en pluimen van stoom en rook te zien. De lucht kleurt oranjerood.
An eruption has started on the Reykjanes peninsula.
The eruption is located about 3 km north of Grindavik. The eruption began at 22.17 following the earthquake swarm that started around 21:00. https://t.co/9vYBBjNcX9 pic.twitter.com/sYLwWhUtlA— Veðurstofa Íslands / Icelandic Met Office (@Vedurstofan) December 18, 2023
De vulkanische uitbarsting situeert zich 3 tot 4 kilometer ten noordoosten van Grindavik, zegt het IMO. Volgens het meteorologisch instituut lijkt het magma zich te bewegen in de richting van Grindavik. Dat gebeurt aan een snelheid van 100 tot 200 kubieke meter per seconde. Dat is veel omvangrijker dan bij eerste uitbarstingen in de voorbije jaren, aldus het IMO.
De plaatselijke autoriteiten geven aan dat er momenteel geen gevaar is voor de bevolking. In een bericht op sociale media drukt premier Katrín Jakobsdóttir haar medeleven uit. “Onze gedachten zijn bij de lokale bevolking. We hopen op het beste, maar het is duidelijk dat dit een aanzienlijke uitbarsting is”, klinkt het.
Code rood voor het vliegverkeer
Momenteel geldt voor het luchtverkeer in het gebied code rood. Er zouden volgens de IJslandse luchthavenautoriteit Isavia voorlopig geen problemen zijn voor het vliegverkeer op de internationale luchthaven van Keflavik. Die ligt op het schiereiland Reykjanes. Reizigers krijgen de raad om regelmatig de informatie op de website van Isavia te checken.
De vulkanische uitbarsting is zichtbaar vanuit de hoofdstad Reykjavik, ongeveer 42 kilometer ten noordoosten van Grindavik. Een inwoner vertelt aan de Britse omroep BBC dat de lucht daar rood oplicht in de richting van Grindavik. De luchthaven van Reykjavik ondervindt momenteel geen hinder.
Waarom is Reykjanes een gebied met veel vulkanische activiteit?
IJsland is een van de meest geologisch actieve regio’s ter wereld, met ongeveer 30 actieve vulkanische plaatsen. Het gebied rond Reykjanes wordt niet gekenmerkt door grote vulkanen, maar het is een gebied van veel breuklijnen waarlangs magma naar boven kan komen.
Het gevaar zit hem in die magmatunnel in de ondergrond. Die is ongeveer 15 kilometer lang en loopt tot aan de zeebodem. Dat “gevaar” is relatief beperkt. Elke 800 tot 900 jaar zijn er periodes van intense activiteit, met verschillende uitbarstingen op rij. Acht eeuwen lang is het gebied ervan gespaard gebleven. In maart van 2021 startte echter een nieuwe episode met uitbarstingen van lavastromen. Die heeft een half jaar geduurd. In juli en augustus 2022 volgde een nieuwe, kortere episode.
Nu kijken de IJslanders wellicht aan tegen de derde. Enkele weken geleden werd ook al de toeristische attractie Blue Lagoon – een geothermisch meer – uit voorzorg afgesloten. Het is moeilijk te voorspellen hoe lang deze periode van activiteit zal duren en wanneer er waar uitbarstingen zullen plaatsvinden.