Het Mark Rutte-tijdperk loopt ten einde terwijl de Nederlandse verkiezingen naderen.
De boerenbeweging vormt een grote uitdaging voor de gevestigde partijen in de aanloop naar de verkiezingen in november.
De langstzittende premier van Nederland Mark Rutte verruilt na 13 jaar zijn kantoor in Den Haag voor een klaslokaal.
Mark Rutte verraste zijn collega’s maandag door zijn afscheid van de politiek aan te kondigen, na het uiteenvallen van zijn regering vrijdag.
Rutte had aanvankelijk vrijdagavond laat gezegd dat hij nog “energie en ideeën” had om door te gaan, maar dit weekend besloot hij een punt achter zijn 17 jaar als leider van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) te zetten. “Ik doe dit met gemengde gevoelens, met emoties. Ik hou zielsveel van het team. Maar het voelt goed.”
Op dit moment geeft de demissionaire premier eenmaal per week maatschappijleer op een lokale school in Den Haag. “Misschien doe ik dat een paar dagen”, voegde hij eraan toe.
Rutte blijft aan als waarnemend premier tot de Tweede Kamerverkiezingen in november voor de 150 zetels.
Zijn 13-jarige ambtstermijn leverde hem de bijnaam ‘Teflon Mark‘ op, vanwege zijn vermogen om door een reeks politieke crises heen te komen – waaronder een schandaal over subsidies voor kinderopvang waardoor hij in januari 2021 kort aftrad, om vervolgens weer aan de macht te komen twee maanden later nadat zijn VVD-partij als eerste eindigde bij de landelijke verkiezingen.
Hij wordt door collega’s en vrienden omschreven als een manager, in plaats van een visionaire leider, die erin slaagde rivaliserende partijen aan het praten te krijgen en compromissen te sluiten. Hij was de incarnatie van de Nederlandse consensuscultuur: pragmatisch, flexibel en zonder visie.
De laatste jaren werd Rutte echter steeds meer gezien als onderdeel van het probleem in plaats van als oplossing voor de politieke moeilijkheden van de regering. Zijn gebrek aan openheid, evenals zijn betrokkenheid bij verschillende controverses in combinatie met een algemeen verlies van vertrouwen in de politiek, hebben ervoor gezorgd dat zijn populariteit tot een dieptepunt is gezakt.
“Teflon-Mark” tot zijn knieën in het moeras van een ongewoon, bijna krankzinnig schandaal
Uit een opiniepeiling voor actualiteitenprogramma EenVandaag onder 18.000 mensen bleek dat bijna drie op de vier zei dat het ‘onaanvaardbaar’ zou zijn dat Rutte na de verkiezingen in november terugkeert als premier. Zo’n 83 procent vond dat zijn laatste coalitieregering slecht werk had geleverd.
Het vermogen van Rutte om consensus te bereiken onder zijn vierpartijenregering is de laatste tijd ook in twijfel getrokken. Terwijl hij aan een nieuw immigratieplan van de regering werkte, speculeerde hij openlijk over een splitsing binnen de coalitie, zelfs terwijl de onderhandelingen gaande waren, volgens lokale media.
Het Nederlandse asielstelsel kampt met een gebrek aan voldoende opvangplaatsen voor nieuwkomers en een relatief hoge instroom. Maar de crisis deze zomer is niet zo hevig als vorig jaar, toen honderden asielzoekers maandenlang vaak buiten sliepen met weinig of geen toegang tot drinkwater, sanitair of gezondheidszorg.
Politici van D66, CDA en ChristenUnie – de coalitiepartners van Rutte – hadden vrijdag kritiek op zijn aanpak en beschuldigden hem van onnodige spanning tussen de regeringspartners.
CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma zei dat Rutte tijdens de asielbesprekingen een “onverantwoord harde” houding had ingenomen, een houding die grenst aan “roekeloze politiek”.
Partijvoorzitter van D66 Jan Paternotte zei dat Rutte “een minister-president was die altijd op zoek was naar oplossingen, niet ‘mijn manier of de snelweg’, maar dat is wat er deze week gebeurde.”
Door de houding van Rutte is door sommigen gesuggereerd dat de ineenstorting een bewuste keuze is om te kiezen voor vervroegde verkiezingen. Uit peilingen blijkt dat de VVD van Rutte op het punt staat weer de grootste partij te worden, ondanks een verrassende overwinning van een plattelandspartij die de boerenbelangen vertegenwoordigt bij de provinciale verkiezingen van dit jaar.
“Het lijkt een zeer strategische zet te zijn geweest”, zegt Simon Otjes, universitair docent Nederlandse politiek aan de Universiteit Leiden. “Terwijl andere dossiers, zoals plannen om de stikstofuitstoot terug te dringen, veel complexer zijn, is migratie een gunstiger onderwerp om mee op te houden.”
Rutte heeft te maken gehad met druk van de rechtervleugel van zijn eigen partij om harder op te treden tegen immigratie. Tegelijkertijd vindt tweederde van de Nederlanders dat de migratieregels strenger moeten, waardoor het voor de VVD aantrekkelijk wordt om “van de komende verkiezingen een referendum over migratie te maken”, voegde Otjes eraan toe.
Aanstaande verkiezingen
De volgende uitdaging voor de VVD wordt het vinden van een nieuwe lijsttrekker, die de partij dit najaar door de strijd loodst.
De belangrijkste rivaal van de partij zal een boerenprotestpartij zijn – BBB – die het politieke landschap opschudde en na provinciale peilingen in maart een meerderheid van de zetels in de Nederlandse Senaat behaalde.
In de laatste opiniepeilingen ligt BBB nek aan nek met de VVD van Rutte. De Peilingwijzer, die verschillende peilingen combineert, voorspelde tussen de 23 en 29 zetels voor beide partijen. Andere partijen komen daar niet eens bij in de buurt. PVV, momenteel de grootste oppositiepartij, staat op 12 tot 16 zetels.
De PvdA-partij en GroenLinks maakten zaterdag bekend dat ze hun verkiezingslijsten voor de komende verkiezingen gaan samenvoegen, waardoor ze op een geraamde 20 zetels komen.
Ook minister van Buitenlandse Zaken en CDA-leider Wopke Hoekstra liet maandag weten niet verder te gaan als lijsttrekker van zijn partij.