JA21 naar de klote

Bij JA21 houden ze de moed erin. Afgelopen week liepen twee Tweede Kamerleden over naar BBB en bleef Joost Eerdmans moederziel alleen op de fractie achter. De week ervoor vertrokken twee Europarlementariërs en vier voormalige Statenleden, waarvan drie ex-fractievoorzitters. Fraai is anders en dus is het maar de vraag of er überhaupt iets te vieren valt. De partij doet het toch: zaterdag is er een evenement in Amersfoort waar de campagne officieel wordt afgetrapt met de bekendmaking van het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst.

De belangrijkste vraag is wie er wel en niet aanwezig zijn. Het antwoord daarop is in dit geval eenduidig: de meeste mensen die recent voor JA21 zijn verkozen zijn opgetrommeld, al is zeker een handvol Statenleden afwezig. Veelzeggender is dat alle mensen die na de Provinciale Statenverkiezingen hun zetel verloren schitteren van afwezigheid. Voor deze verkiezingen had JA21 grote fracties in provincies als Flevoland, Noord-Holland en Zuid-Holland. Van vrijwel al die ex-volksvertegenwoordigers geen spoor. Onduidelijk is of ze nog lid zijn.

Soms is de afwezigheid extra opvallend. Zo laat Toine Beukering zich hier niet zien. De oud-senator was kortstondig fractieleider in Zuid-Holland en is de nummer vier voor de Eerste Kamer. Als Nanninga – de tweede op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer – daar vertrekt, volgt Beukering haar op. Lastig: Beukering is boos over een gebrek aan waardering, heeft zijn Zuid-Hollandse fractievoorzitterschap opgegeven en in Amersfoort heeft niemand hem gezien. Het voedt de speculatie dat de ellende nog niet is afgelopen.

WEINIG AAN DE HAND

Bij JA21 doet men ondertussen alsof er niets aan de hand is. Partijvoorzitter Adrien de Boer – die in de Tweede Kamer voor Eerdmans werkt – vond het geen gemakkelijke zomer. Er waren problemen, maar dat betekent niet dat JA21 de verkiezingen niet kan winnen. We moeten volgens hem terugdenken aan hoe het allemaal begon. JA21 werd eind 2020 geboren op de resten van FvD en begon toen met nul zetels. Toen leverden de verkiezingen er drie op. Nu zijn er problemen, maar dat zegt niets over de uitslag in november.

Nanninga is campagneleider geworden bij de strijd die haar een zetel op moet leveren. Ze denkt dat het een uitdaging is, maar wel een hele leuke. Ze presenteert in vijf minuten een campagneplan dat het verschil moet gaan maken. Geen woord over de vrijwilligers die wegtrekken. Ruimte voor interactie met de zaal is er niet, dus niemand kan ernaar vragen. Ook geen vragen over de onzinnige vergelijking met 2020. Feit is dat JA21 nu ruim twee jaar de tijd heeft gehad om het verschil te maken. Dat is ruimschoots mislukt.

Ook qua politieke visie is er simpelweg geen voortgang. JA21 zou de partij van de realistische oplossingen moeten zijn maar die zijn niet ontwikkeld, of ze worden nooit met de buitenwereld gedeeld, dat kan ook. Partijbestuurder Rick Maas doet zonder enige vorm van visuele ondersteuning het partijprogramma uit de doeken. We horen voorstellen die ook bij de VVD gedaan zouden kunnen worden, met als verschil dat die partij inmiddels meer credibiliteit heeft dan Eerdmans om dossiers een stap verder te brengen.

KLEINE WERELD 

Personele vernieuwing is er nauwelijks. Bestuurslid Carl-Eric Rasch presenteert de top tien voor de Tweede Kamer: twee nieuwelingen en acht oude namen. De top tien bevat vier fractievoorzitters uit de provincies, namelijk Philippe Schyns (Limburg), Maarten Goudzwaard (Friesland), Daniel van den Berg (Noord-Holland) en Elrie Bakker-Derks (Gelderland). De top twee bestaat uit het duo Eerdmans en Nanninga. Op plek drie staat Simon Ceulemans, een beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie die ook raadslid is voor Leefbaar Rotterdam.

Nu JA21 in crisis is, is het voor iedereen makkelijker dan ooit om weg te lopen. Heeft inzet voor deze partij nog wel zin? Misschien hebben Nieuw Sociaal Contract en BBB nog Statenleden en vrijwilligers nodig? De kandidatenlijst lijkt vooral een poging prominente Statenleden steviger aan de partij te binden. Dezelfde kleine wereld zien we bij het partijprogramma. Hier werkte Willem-Jan Hilderink aan mee, de partner van Nanninga die ook voor de Eerste Kamerfractie werkt. Een medewerker van JA21 noemt dat laatste tegen mij ‘oud nieuws’.

Deze wereld is niet alleen klein, hij wordt ook kleiner. JA21 kan in theorie met vijftig kandidaten de verkiezingen in, maar de lijst bevat slechts 38 namen. Dat is consistent met de interne berichten dat de lijst simpelweg niet vol kwam omdat veel mensen weigerden. Juist op dit punt is het relevant dat veel niet-herkozen JA21-politici in geen velden of wegen te bekennen zijn. Ze zijn dus kennelijk geen lid meer of ze wachten in de luwte of er ooit nog betere tijden aanbreken. Tijdens de campagne heeft JA21 er in ieder geval niets aan.

GEEN TEGENSPRAAK 

JA21 lijkt steeds incestueuzer te worden nu iedereen met een afwijkende mening de benen heeft genomen. De nieuwe leus is ‘Rechtse koers, realistische plannen’. JA21 dweept met het idee dat er een asielstop moet komen. Iedere leek kan weten dat dit totaal niet past onder het label ‘realistisch’, zeker niet als het – zoals JA21 doet – gepresenteerd wordt als korte termijn maatregel. Misschien dat het er in dromenland na lange Brusselse onderhandelingen ooit van komt, maar dat is zeker niet over een paar maanden.

Deze partij heeft inmiddels talloze mensen van zich vervreemd omdat ze net even anders denken dan de partijtop. De consequentie voor de interne diversiteit is onmiskenbaar en dat leidt ertoe dat niemand nog op de onzinnigheid van dit soort kretologie wijst. De VVD en Omtzigt zullen dat zeker wel doen.