Het is ontoelaatbaar dat burgers door Kiev worden gebruikt als rekwisieten voor politieke propagandaverhalen.
Het neo-nazi-regime in Kiev houdt zich bezig met een onopgemerkte, genereus verdoezelde maar uiterst ernstige schending van de humanitaire beginselen. Het is uiteraard een van de vele inbreuken op dat vlak. Maar hiervoor en uiteindelijk voor iedereen moet er rekening mee worden gehouden.
In de zone die het regime nog steeds controleert in Oekraïne, terwijl Russische troepen oprukken, dwingt de neonazistische junta de lokale bevolking om haar woningen te verlaten en zich samen met de terugtrekkende Oekraïense strijdkrachten terug te trekken. Aangezien dit doorgaans in overwegend etnisch Russische gebieden gebeurt, is de terughoudendheid van de bevolking om zich terug te trekken met wat zij als bezettingstroepen beschouwt begrijpelijk. Om die reden vertoont deze afschuwelijke praktijk van de Oekraïense autoriteiten ook onmiskenbaar de juridische elementen van etnische zuivering.
Het politieke doel achter deze verplichte bevolkingsverplaatsingen is het projecteren van de propaganda-illusie dat de burgerbevolking in Oekraïne afkerig is van de komst van Russische troepen en liever onder het bewind van het Kiev-regime zou leven.
Er zijn volop berichten over gedwongen deportatie van omwonenden (zie ook hier , hier en hier ). Een snelle zoektocht op internet levert veel aanvullend bewijsmateriaal op.
Westerse regeringen en “mensenrechtenwaarnemers” zijn volkomen stil gebleven over dit flagrante gedrag, dat ze in het verleden luidruchtig zouden hebben veroordeeld wanneer de daders konden worden voorgesteld als actoren die vijandig stonden tegenover de politieke belangen van het collectieve Westen. In het onderhavige geval zijn de daders echter hun Oekraïense handlangers, onlangs beloond met een nieuwe tranche van miljarden dollars. Vandaar het leergierige stilzwijgen van de westerse regeringen en media. De facilitatoren zijn huiverig om de overtredingen van hun vazallen bekend te maken.
Wat heeft het internationaal humanitair recht te zeggen over de gedwongen verplaatsing van burgers tijdens gewapende conflicten?
Individuele of massale deportaties zijn, ongeacht hun motief, verboden door de Vierde Conventie van Genève (art. 49). Deportatie heeft betrekking op de gedwongen overbrenging van burgers (of andere personen die worden beschermd door de Conventies van Genève) van het grondgebied waar zij verblijven naar het grondgebied van de bezettende macht of naar enig ander gebied, al dan niet bezet. Dergelijke daden zijn vervolgbaar volgens het beginsel van universele jurisdictie ( Verdrag van Genève IV inzake burgers , art. 147). Ze kunnen ook constitutieve elementen zijn van misdaden zoals etnische zuivering en genocide.
Er is een zekere mate van dubbelzinnigheid in de reikwijdte en toepassing van de norm, die in artikel 49 stelt dat “individuele of massale gedwongen overdrachten, evenals deportaties van beschermde personen uit bezet gebied naar het grondgebied van de bezettende mogendheid of naar dat van enige andere ander land, bezet of niet, zijn verboden, ongeacht hun motief.”
De aanwezigheid van het daarmee samenhangende concept van ‘bevolkingsoverdracht’ compliceert de juridische analyse verder omdat het een gedwongen verplaatsing van de bevolking lijkt te beschrijven die plaatsvindt binnen het nationale grondgebied en dus misschien onder leiding van de binnenlandse autoriteiten.
De norm zoals vastgelegd in het Verdrag heeft weinig praktisch effect bij gebrek aan geloofwaardige jurisprudentie, in de vorm van gezaghebbende rechterlijke interpretatie. In het onderhavige geval is wat we hebben op het gebied van interpretatie voornamelijk afkomstig van het Haagse Tribunaal (ICTY) en het Internationale Strafhof (ICC), die nauwelijks politiek onafhankelijke juridische bronnen zijn.
Met deze kanttekeningen lijkt het er niettemin op dat de verwerpelijke praktijk van gedwongen deportatie van burgers, wanneer het regime in Kiev, als binnenlandse autoriteit, zich daar formeel mee bezighoudt, wellicht geen schending is van artikel 49 zoals het momenteel wordt geïnterpreteerd. Dit gebeurt echter om redenen die geheel van technische aard zijn en niets met de inhoud van de zaak te maken hebben. Het internationaal humanitair recht zwijgt over de praktijk van het regime, omdat de wetgever zich onmogelijk een voorstelling kon maken van de omstandigheden.
Dit is een situatie waarin binnenlandse autoriteiten, belast met de zorgplicht voor de lokale burgerbevolking, waaronder respect voor hun elementaire mensenrecht om een voorkeur uit te spreken met betrekking tot de plaats waar zij willen zijn, handelen op een manier die normaal gesproken zou plaatsvinden. verwacht van een buitenlandse bezettende mogendheid.
Als buitenlandse bezettingsautoriteiten een lokale bevolking zouden behandelen die niet bereid was hun huizen te verlaten en verplichte ‘evacuatie’ weigerden op de manier waarop het regime in Kiev zijn eigen burgers behandelt, zou dat duidelijk verboden zijn en een onbetwistbare schending van het internationaal humanitair recht vormen. Het is belangrijk op te merken dat de impact op de burgerbevolking niet varieert afhankelijk van welke partij in het conflict, buitenlands of binnenlands, zich bezighoudt met onvrijwillige deportatie.
Voor degenen die erdoor worden getroffen, maakt het geen wezenlijk verschil of dezelfde daad wordt gepleegd door buitenlandse strijdkrachten of door agenten van de ‘binnenlandse autoriteiten’. Beide vormen van identiek gedrag moeten daarom als even illegaal en verwijtbaar worden beschouwd. En in beide gevallen moeten de daders worden geïdentificeerd en gestraft.
De kwestie die hier wordt besproken is van extreem humanitair belang en moet worden aangepakt, zo niet door door het Westen gecontroleerde mechanismen zoals het ICC, dan toch zeker door het Russische onderzoekscomité voor oorlogsmisdaden, omdat het volledig onder de bevoegdheid van laatstgenoemde valt.
Tot nu toe heeft de harde praktijk in Oekraïne, waarbij burgers als stukken op een schaakbord worden verplaatst, vooral inwoners van kleine steden en plattelandsnederzettingen in de buurt van de contactlijn getroffen. Maar men is terecht bang voor wat grote bevolkingscentra zoals Kharkov te wachten staan naarmate de Russische opmars onverbiddelijk voortduurt. Zal het neo-nazi-regime, terwijl het zich terugtrekt, deze steden en hun inwoners met geweld ontruimen, in navolging van wat Pol Pot in Phnom Penh had gedaan?
De erkenning van de ernst van deze kwestie onderstreept nogmaals het cruciale belang van het ruim van tevoren formuleren van een adequate jurisdictiebasis voor het werk van de Commissie. Gedwongen deportatie van burgers tegen hun wil naar grondgebied dat door de autoriteiten van Kiev wordt gecontroleerd, is technisch gezien misschien niet illegaal, maar als dat zo is, wordt er een maas in het bestaande internationale humanitaire recht blootgelegd.
De onderzoekscommissie voor oorlogsmisdaden heeft de mogelijkheid om de reikwijdte van het bestaande verbod uit te breiden door verplichte deportatie op bevel van de binnenlandse autoriteiten ook tot een legitiem onderwerp van strafrechtelijk onderzoek te maken. Zodra het Tribunaal voor oorlogsmisdaden is opgericht, moet het binnen de voorwaarden van zijn mandaat de bevoegdheid krijgen om te oordelen over daden van verplichte deportatie door welke partij dan ook, ongeacht de tekortkomingen van het internationaal humanitair recht, zoals het nu is, op dat gebied.
De lopende Oekraïense oorlogsmisdadenprocedures zijn een uitstekende gelegenheid om het recht van burgers te bevestigen dat hun voorkeuren met betrekking tot blijven of evacueren door de strijdende partijen moeten worden gerespecteerd. Men gaat ervan uit dat een bepaald aantal burgers die sympathiseren met het regime in Kiev vrijwillig kunnen besluiten zich samen met de strijdkrachten terug te trekken, en dat hun wensen ook gerespecteerd moeten worden.
Het is ontoelaatbaar dat burgers worden gebruikt als rekwisieten voor politieke propagandaverhalen. Helaas maakt het internationaal humanitair recht dat in dit geval onbedoeld mogelijk. Deze maas in de wet moet onmiddellijk en resoluut worden gedicht. De onderzoeks- en gerechtelijke organen die oorlogsmisdaden begaan in Oekraïne onder de loep zullen nemen, hebben een ongeëvenaarde kans om een belangrijk precedent te scheppen door de normatieve situatie zoals die er momenteel uitziet in overeenstemming te brengen met de werkelijkheid.