Het ‘echte’ Nederland tegen de islam en het ‘uitschot’: de politieke carrière van Geert Wilders in 10 punten

Geert Wilders, winnaar van de laatste verkiezingen, heeft zojuist een akkoord aangekondigd over een buitenparlementaire technische regering, waarvan hij geen premier zal zijn. Maar als leider van de PVV zal hij een beslissende invloed hebben op het lot van Nederland. Wie is Wilders? Wat is jouw traject? Kan Nederland van binnenuit veranderen? Op basis van zijn uitspraken en politieke voorstellen schetsen we in 10 kernpunten een portret.

Toen zijn eigen partij op 22 november de Tweede Kamerverkiezingen won met maar liefst 37 zetels op 150, was zelfs Geert Wilders verrast. In zijn overwinningstoespraak verklaarde hij al snel dat niemand meer om zijn Partij voor de Vrijheid (PVV) heen kon. In het bericht¹bij de kiezers klinkt het woord ‘hoop’ door: ‘Het Nederlandse volk is het beu en hun stem op de PVV weerspiegelt de hoop dat de partij het anders gaat doen.’ Volgens Wilders willen mensen “hun land terug”, ze willen meer geld uitgeven, meer veiligheid en betere gezondheidszorg. En bovenal moeten we een einde maken aan de immigratie of, in zijn woorden, aan de ‘vluchtelingentsunami’, zodat ‘Nederland weer voor de Nederlanders wordt’.

Geert Wilders leidt sinds 2006 de PVV, een partij die over het algemeen wordt omschreven als extreemrechts-populistisch en wordt gekenmerkt door sterke anti-islam- en anti-vakbondsretoriek. Zijn ideeën worden vaak vergeleken met die van andere populistische leiders zoals Marine Le Pen, Giorgia Meloni en Donald Trump. In zijn verkiezingsprogramma voor de verkiezingen van 2023, dat tot doel heeft “de Nederlanders terug te brengen naar hun grootsheid”, stelt Wilders voor om de Nederlandse cultuur te beschermen ten koste van de “Anderen”: immigranten en moslims. Hij geeft vluchtelingen en immigranten de schuld van aanhoudende problemen op de huizenmarkt, het gezondheidszorgsysteem, de verzorgingsstaat en het openbaar onderwijs. Daarom wil hij een totaal verbod op asielzoekers.

Hij stelt dat de Nederlandse cultuur – inclusief haar racistische tradities als ‘Zwart Piet’ – gevierd moet worden en dat de recente verontschuldigingen voor het Nederlandse koloniale verleden moeten worden ingetrokken . Wilders’ versie van de Nederlandse cultuur viert traditionele waarden en wijst progressivisme en kosmopolitisme openlijk af. Een goed voorbeeld hiervan zijn zijn veelbesproken ‘tweetboulettes’.²2021. Het was een post op Twitter waarin hij een afbeelding deelde van vers bereide oer-Hollandse gehaktballetjes met het onderschrift: «Couscous, echt niet. Lang leve de gehaktballen! Hoewel het misschien banaal lijkt, vat deze tweet de strategie en politieke positionering van Wilders samen: hij speelt met anti-eliteclichés door een zogenaamd typisch voedsel van de arbeidersklasse onder de aandacht te brengen en in stilte te protesteren tegen de levensstijl van de stedelijke elites die door hem worden omschreven als ‘wakker’. , opgeleid en bedreven in veganisme. Tegelijkertijd weerspiegelt hun voorkeur voor traditionele gehaktballetjes boven ‘buitenlandse’ couscous het idee dat de Nederlandse cultuur simpelweg beter is dan buitenlandse culturen. Hoewel niet duidelijk is of de gehaktballetjes van rund- of varkensvlees zijn gemaakt – beide zijn mogelijk in de Nederlandse keuken – is het niet onmogelijk dat de tweet ook een religieuze dimensie speelt, waarbij impliciet moslims en joden worden uitgekozen. De functie van deze simpele tweet is om een ​​culturele kloof bloot te leggen tussen de ‘echte’ Nederlandse cultuur en een ‘buitenlandse’ cultuur die de eerste bedreigt. Een soortgelijke culturele kloof is te vinden in debatten over institutioneel racisme, LGBTQI+-rechten, gendergelijkheid, het koloniale verleden, ecologie en landbouw, vooral wanneer de PVV wordt vergezeld door andere extreemrechtse en conservatieve krachten.³

Volgens Wilders wordt de islam als onverenigbaar met de Nederlandse cultuur beschouwd. Daarom wil hij het islamitisch onderwijs, de Koran, moskeeën en het gebruik van de sluier in openbare instellingen, waaronder het parlement, verbieden. Naast het buitenlandse ‘Ander’ verzet Wilders zich ook tegen ‘links-liberaal ideologisch beleid’ en stelt hij voor een einde te maken aan de subsidies voor kunst en cultuur, en aan de gehele publieke omroep. In zijn toespraak wordt de klimaatcrisis gebagatelliseerd en wordt ervan uitgegaan dat gelden voor duurzame energie en de klimaattransitie beter besteed moeten worden aan het welzijn van de Nederlandse burgers. Ten slotte wil Wilders een einde maken aan de “verspilling van miljarden euro’s” in buitenlandse staten, met name door te beloven, dat tot voor kort uit zijn programma was verwijderd, een bindend referendum te houden over een “Nexit” en door te bezuinigen op ontwikkelingshulp en militaire steun. steun aan Oekraïne. Kortom, hun programma druist in tegen cruciale elementen van de Nederlandse Grondwet, in het bijzonder het gelijkheidsbeginsel, de godsdienstvrijheid en de persvrijheid, maar ook tegen internationale verdragen, zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens of het Verdrag inzake de Rechten van de Mens. Parijs over het klimaat, en schetst een nostalgisch maar onwerkelijk beeld van Nederland en zijn zogenaamd eerlijke en hardwerkende mensen.

Deze boodschap verschilt niet veel van de eerdere verkiezingscampagnes van de PVV. Dus hoe werd de wedstrijd plotseling zoveel populairder? Het antwoord dat doorgaans wordt gegeven is dat Wilders zichzelf presenteerde als een redelijk alternatief voor de traditionele partijen, een meer gematigde versie van zichzelf. Maar is het echt zo? Om deze vraag te beantwoorden analyseren we de politieke carrière van Geert Wilders aan de hand van tien sleutelmomenten die licht werpen op zijn evolutie als politicus en de ontwikkeling van zijn ideeën, vanaf zijn verkiezingsoverwinning in november 2023 tot de verklaring van een akkoord over een toekomstige regering. waarin hij geen premier zal zijn, maar wel een beslissende invloed zal blijven uitoefenen.

1 – Wilders’ intrede in de nationale politiek: “niets tegen de islam.”

Wilders is een bekend gezicht in Den Haag: hij is al 25 jaar Kamerlid. Hij werd in 1998 verkozen tot lid van de rechts-liberale VVD-partij en kwam politiek naar voren in een periode van de opkomst van de extreemrechtse politicus Pim Fortuyn en zijn partij Lijst Pim Fortuyn (LPF), die populair werd dankzij haar anti-politieke partij. immigratie en anti-islamretoriek. Toen hem werd gevraagd naar zijn collega, zei Wilders in een televisie-interview⁴in 2001 dat hij “niets tegen de islam” had en dat hij de uitspraken van Fortuyn te algemeen vond. Hij voegde eraan toe dat er niets tegen de islam als religie of zijn volgelingen was, maar benadrukte het gevaar van islamitisch extremisme. Na 11 september was er niets bijzonders aan deze visie.

In 2002 trad de in Somalië geboren schrijfster Ayaan Hirsi Ali toe tot de VVD. Zij en Wilders werden nauwe medewerkers. Hirsi Ali staat bekend om haar samenwerking met filmmaker Theo van Gogh, met wie ze de controversiële korte film Submission deel I produceerde. De houding van Wilders ten opzichte van de islam veranderde door de jaren heen; In een artikel gepubliceerd in de krant Het Parool in 2004,⁵Hij betoogde dat de islam inherent ondemocratisch is en daarmee een gevaar voor de Nederlandse samenleving. Deze manier van denken komt overeen met Huntingtons ‘botsing der beschavingen’, volgens welke de moslimwereld uiteindelijk onverenigbaar is met de westerse beschaving. Tegelijkertijd wankelde Nederland door de tragische moorden op Fortuyn in 2002 door een radicale milieuactivist en op Van Gogh in 2004 door een moslimextremist. Sindsdien heeft Wilders ook doodsbedreigingen ontvangen en staat hij onder voortdurend toezicht van de politie. Fortuyn en Van Gogh werden vermoord vanwege hun standpunten, en hun dood had een aanzienlijke impact op de hedendaagse debatten over de vrijheid van meningsuiting. Het rechtse weekblad EW gebruikte dat moment onlangs als referentiepunt bij het publiceren van een artikel⁶waarin hij stelde dat links momenteel een klimaat van haat tegen Wilders creëert, vergelijkbaar met het klimaat dat Fortuyn fataal werd. Beide gevallen benadrukken het gevaar van een intolerante ‘Ander’, of het nu een radicaal-linkse of een moslimextremist is.

2 – Onafhankelijkheid en verticaliteit: de oprichting van de PVV

Na een conflict binnen zijn partij besloot Wilders in 2004 de VVD te verlaten om als onafhankelijk Kamerlid verder te werken onder de naam ‘Groep Wilders’. Zijn belangrijkste politieke zorgen destijds waren de mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie en het referendum van 2005. Wilders nam met zijn nieuwe partij, de PVV, deel aan de parlementsverkiezingen van 2006 en won negen zetels. Vanaf het begin was de PVV geen partij zoals de anderen: zij kende geen democratische structuur. Wilders was de leider, de president en het enige lid. Wilders is de PVV en de PVV is Wilders.

Deze opmerkelijke partijstructuur is het resultaat van de ineenstorting van Fortuyns LPF na de verkiezingen van 2002. Bij die verkiezingen, slechts negen dagen na de moord op Fortuyn, won de LPF 26 zetels. De coalitie met de VVD en het CDA stortte al na drie maanden in elkaar vanwege interne conflicten binnen de LPF-fractie. Om te voorkomen dat zijn nieuwe partij hetzelfde lot zou ondergaan, besloot Wilders het anders aan te pakken: er zou geen congres of lokale afdelingen van de PVV komen, geen wetenschappelijk bureau, geen jeugdafdeling. Een kleine groep trouwe kameraden, zoals Martin Bosma en Fleur Agema, waren verantwoordelijk voor het vormgeven van de interne organisatie van de partij. De 37 gekozen afgevaardigden van de PVV zijn overwegend mannen, van wie ruim de helft politieke ervaring heeft op regionaal of gemeentelijk niveau, en er zijn enkele nieuwkomers. Zij onderscheiden zich van andere partijvertegenwoordigers doordat de meerderheid een praktijkopleiding heeft gevolgd. Dit komt ook overeen met het profiel van het PVV-electoraat, dat aantrekt⁷vooral voor mensen met een lagere opleiding en een lagere sociaal-economische status.

3 – Radicalisering en gerechtelijke vervolging: «Er is geen onderscheid tussen goede en slechte islam. Er is de islam en dat is alles.

Na de verkiezingen van 2006 sloot Wilders zich aan bij de oppositie. Hun strategie kan in twee woorden worden samengevat: voortdurende controverse. In naam van de vrijheid van meningsuiting provoceerde en beledigde hij voortdurend moslims, waardoor hij herhaaldelijk werd beschuldigd van het beledigen van een etnische of religieuze groep en het aanzetten tot haat en discriminatie. In 2006 publiceerde hij de Jyllands-Posten- cartoons van Mohammed op zijn eigen website, waarvoor hij talloze bedreigingen ontving. In 2008 bracht Wilders zijn korte film Fitna uit , een montage over islamitisch extremisme en terrorisme, vermengd met citaten uit de Koran en beschuldigingen van islamitische invloed in Nederland. De film suggereert dat de islam een ​​inherent gewelddadige religie is die een reële bedreiging vormt voor de Nederlandse samenleving. De aankondiging van de release van de film veroorzaakte opschudding onder moslims over de hele wereld. Het plan van Wilders om in 2018 een Mohammed-cartoonwedstrijd te organiseren zou ongetwijfeld een soortgelijke reactie hebben uitgelokt als hij niet had besloten deze af te gelasten. Hun doel is simpel: moslims provoceren en hun reactie gebruiken als bewijs van hun veronderstelde intolerante en gewelddadige karakter.

Sociologen Evelien Tonkens en Jan Willem Duyvendak hebben deze benadering omschreven als de ‘culturalisering van burgerschap’.⁸Deze culturele opvatting van burgerschap beschouwt het westerse zelf als modern, seculier, geëmancipeerd en tolerant, in tegenstelling tot een retrograde en conservatieve Ander. Volgens deze logica zou de cultuur van de Ander – in dit geval de moslimcultuur – een existentieel gevaar vormen voor de dominante cultuur; Het zou progressieve seculiere waarden zoals de vrijheid van meningsuiting bedreigen en de rechten van vrouwen en LGBTQI+-gemeenschappen in gevaar brengen. Met andere woorden: hoewel de verdediging van progressieve waarden traditioneel geen prioriteit is voor extreemrechtse partijen, moet het hier integendeel worden geïnterpreteerd als een impliciet islamofoob discours dat de uitsluiting van moslims legitimeert. Dit is een bredere trend die ook in Frankrijk te zien is met de fixatie van Marine Le Pen op bepaalde seculiere waarden zoals het secularisme, en die Olivier Roy op deze pagina’s heeft onderzocht .

Het was tijdens deze periode dat Wilders’ retoriek over de islam radicaliseerde.

Terwijl zij in 2001 onderscheid bleef maken tussen de islamitische religie en haar gelovigen enerzijds, en een kleine minderheid van extremisten anderzijds, liet zij dit onderscheid varen. In een gepubliceerde brief⁹In de Volkskrant uit 2007 omschreef hij de Koran als een ‘fascistisch boek’ dat verboden zou moeten worden, omdat ‘de Koran het Mein Kampf is van een religie die anderen [niet-moslims] wil elimineren.’ Zoals politicoloog Merijn Oudenampsen betoogt in een artikel¹⁰gepubliceerd in de Groene Amsterdammer , onthullen Wilders’ verwijzingen naar Nederland dat “een provincie van de islamitische superstaat Eurabia” wordt, dat eerdere retoriek van de “botsing der beschavingen” is veranderd in het omarmen van de samenzweringstheorie. Ontwikkeld door Renaud Camus in Le grand remplacement (2010), is het belangrijkste idee van de verdedigers van deze complottheorie dat het Westen gekoloniseerd zal worden door moslims, dankzij hun hogere geboortecijfer, met de steun en medeplichtigheid van de vestiging . Deze fantasmagorie heeft nu een brede weerklank gevonden in het populistische discours, maar de nadruk op geboortecijfers is ook terug te vinden in traditionele centrumrechtse partijen.

4 – De komst van Wilders aan de macht: een minderheidskabinet met steun van de PVV

Na de verkiezingen van 2010, waarin de PVV tweede werd met 24 zetels, werd een minderheidskabinet gevormd met de VVD en het CDA, met Mark Rutte als premier. Met de PVV werd overeenstemming bereikt over parlementaire steun, zodat de drie partijen een meerderheid zouden krijgen. Het was een concessie, aangezien het CDA geen regering met de PVV wilde vormen.

Tijdens de campagne die leidde tot de explosieve groei van de PVV, bedacht Wilders de fictieve personages Henk en Ingrid, een archetypisch Nederlands stel dat hij zag als typische PVV-kiezers. Met deze strategie positioneert Wilders zichzelf als verdediger van ‘normale’ mensen, die het moeilijk hebben in een tijd van economische recessie en het beu zijn ‘Ahmed en Fatima’ te voeden. Wilders weigerde de bezuinigingsplannen van de regering te steunen en staakte de onderhandelingen. Sindsdien beschouwt Rutte Wilders als een onbetrouwbare partner en weigert hij opnieuw een coalitie met zijn partij te vormen. Bij de daaropvolgende verkiezingen verloor de PVV 9 zetels en keerde terug naar de oppositie.

5 – “Minder, minder!”: de methode van Wilders

Tijdens een campagnebijeenkomst^elfNa de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 stelde Wilders het publiek een vraag: willen ze ‘meer’ of ‘minder’ Marokkanen in Nederland? Het antwoord was duidelijk en werd door de hele zaal gezongen: ” minder, minder !” (“minder, minder!”). Reactie van Wilders: ‘Ik regel het wel.’

Naar aanleiding van de ‘ minder Marokkanen’ – affaire hebben duizenden Nederlandse burgers Wilders aan de kaak gesteld wegens discriminerende opmerkingen. In 2016 heeft de rechtbank in Den Haag hem schuldig bevonden aan het beledigen van etnische of religieuze groepen en het aanzetten tot discriminatie. Het proces duurde tot 2021, na verschillende beroepen, en uiteindelijk bevestigde het Hooggerechtshof het eerdere vonnis. Gezien de beweerde schade aan het publieke imago van Wilders als gevolg van het strafproces en het indringende politietoezicht waaraan hij zich moet onderwerpen, wat als voldoende straf wordt beschouwd, is geen boete of dwangsom opgelegd.

6 – Op de top van de populistische golf: inzicht in het succes van Wilders

Het is echter niet duidelijk dat het proces zijn reputatie daadwerkelijk negatief heeft beïnvloed.

In het tijdperk van de zogenaamde ‘populistische golf’, na de Brexit-stemming en de verkiezing van Trump, bestaat de nieuwe strategie van Wilders er simpelweg uit om degenen die het niet met hem eens zijn nep te noemen. Zo verklaarde hij na de uitspraak van het Hooggerechtshof¹²dat dit besluit alleen maar aantoont dat de rechtsstaat heeft gefaald. Hij had eerder gesuggereerd dat het proces politiek gemotiveerd was en beschuldigde de rechters ervan lid te zijn van de progressief-liberale partij D66. Dit maakte deel uit van hun verhaal dat Wilders de enige echte woordvoerder van het Nederlandse volk was, wat door deze logica zijn politieke tegenstanders zou reduceren tot egoïstische, ondemocratische opportunisten. Tijdens een debat over vluchtelingen sprak hij¹³van een ‘vals parlement’ waarin de belangen van het volk niet zouden worden verdedigd. Ook noemde hij kritische journalisten ‘uitschot’ in een tweet die in 2021 werd gepubliceerd.¹⁴

Wilders volgt een typisch populistische strategie waarin het volk wordt voorgesteld als bedreigd door twee antagonistische figuren: het establishment en de buitenlandse ‘Ander’. Na de Covid-19-pandemie wordt deze polarisatie in het politieke landschap en in de Nederlandse samenleving steeds groter. Afhankelijk van hun politieke opvattingen nemen ze de gezondheidsaanbevelingen van de regering wel of niet serieus, of bestempelen ze reguliere mediaplatforms al dan niet als ‘ nepnieuws ’. Tijdens deze periode was Wilders getuige van de snelle opkomst van een andere extreemrechtse populistische partij, het Forum voor Democratie (FVD) van Thierry Baudet, en later JA21 en BoerBurgerBeweging (BBB) , een partij die gedesillusioneerde boeren en burgers vertegenwoordigde. Samen behaalden deze partijen bij de afgelopen novemberverkiezingen 48 zetels, bijna een derde van de Tweede Kamer. Populistische retoriek wint terrein in het Nederlandse politieke landschap.

Maar waarom trok Wilders meer stemmen dan andere concurrenten die dezelfde niche bezetten?

Over het geheel genomen concentreerde de campagne van het najaar van 2023 zich op immigratie, een sleutelkwestie in de identiteit van de PVV, terwijl landbouwkwesties, die eerder het domein van de BBB waren, weinig aandacht kregen. Het FVD heeft op zijn beurt de afgelopen jaren te maken gehad met een reeks schandalen en, vanwege Baudets betrokkenheid bij antisemitische complottheorieën en zijn uitspraken over een ‘samenzwering van kwade reptielen’,^vijftienis te controversieel geworden om door het grote publiek serieus te worden genomen. Dit blijkt ook uit het kiezersgedrag¹⁶in relatie tot de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Van degenen die in november op de PVV stemden, had 39% dat in 2021 al gedaan, terwijl bij JA21 15% al ​​op de VVD had gestemd, 7% op de FVD en 6%. Bij eerdere verkiezingen had 12% van de huidige PVV-kiezers zich van stemming onthouden.

De vergelijking met de BBB is lastig omdat deze partij zich in 2021 nog in de beginfase bevond, maar naar schatting zijn na de ruime overwinning bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2023 veel BBB-kiezers overgestapt naar de PVV of het nieuwe Nieuw Sociaal Contract (NSC). ) van Pieter Omtzigt, vanwege de focus op immigratie en levensonderhoud.

7 – Het “uitschot”: Wilders en de pers

Wilders’ relatie met de Nederlandse pers is paradoxaal.

Aan de ene kant hebben de media en Wilders elkaar nodig. Wilders voor gratis publiciteit – de structuur van zijn partij zonder betaalde leden laat weinig budget over voor gelikte campagnevideo’s – en de middelen voor inhoud.

Aan de andere kant wantrouwt Wilders de grote media, die hij beschouwt als onderdeel van de elite. Wilders’ benadering van de media is vergelijkbaar met die van politicoloog Ruth Wodak¹⁷heeft het “ perpetuum mobile van populistisch rechts” genoemd: eerst de aandacht van de media trekken door middel van provocatie of schandaal, en vervolgens strategieën van ontkenning, ambivalentie, dramatisering van slachtofferschap en de zoektocht naar zondebokken volgen. Dankzij deze strategie, waarvan de ‘ Minder Marokkanen’ -affaire een sprekend voorbeeld is, kan Wilders zelf de agenda bepalen en de debatten kaderen.

Na het creëren van een schandaal zoals de ‘ Minder Marokkanen’ -verklaring, die de krantenkoppen haalde en tot intense controverse leidde, maakte Wilders het duidelijk¹⁸dat hij niet van plan was zich te verontschuldigen, aangezien “hij niets verkeerds had gedaan.” Natuurlijk riep hij niet op tot de onmiddellijke uitzetting van alle Marokkanen, maar de media verdraaiden zijn uitspraken door historische vergelijkingen te trekken. Toen de zaak eenmaal voor de rechter kwam, speelde Wilders de rol van slachtoffer en beweerde dat de procedure politiek gemotiveerd was. Hij presenteerde zichzelf als een soort martelaar, de enige politicus die echt zijn mening had uitgesproken, en beweerde dat hij niet te stoppen was. Een poging om de rechters – die Wilders als partijdig beschouwde – te vervangen mislukte en het proces werd pas in 2021 afgerond. Toen hij uiteindelijk werd veroordeeld, reageerde Wilders in de media¹⁹dat Nederland een ‘corrupt land’ was omdat ‘Marokkaanse criminelen die steden en buurten platbranden doorgaans ongestraft blijven.’ Met andere woorden: in plaats van de ‘echte criminelen’ aan te pakken, gaf de ‘politiek gemotiveerde’ rechtbank er de voorkeur aan haar tijd en geld te besteden aan de vervolging van een ‘onschuldige’ en ‘eerlijke’ politicus.

Het proces laat ook de complexe positie van de media zien bij het behandelen van de kwestie: een ‘no-win-situatie’, zoals Ruth Wodak zegt.^twintigAls de media ervoor kiezen om Wilders te negeren, worden ze in feite als onprofessioneel beschouwd, terwijl ze, als ze dat niet doen, Wilders aandacht en de mogelijkheid bieden om zijn kant van het verhaal te vertellen. Door de jaren heen is Wilders strategisch selectiever geworden in zijn media-optredens, en deze zeldzaamheid heeft geleid tot een grotere belangstelling voor interviews met hem. Hierdoor kunt u elke keer dat u geïnterviewd wordt, de regels bepalen, vooral over welke onderwerpen wel of niet besproken moeten worden.

8 – Europese vrienden?

Sinds de val van de door de PVV gesteunde regering en de ‘ Minder Marokkanen’ -affaire heeft Wilders zichzelf in diskrediet gebracht als betrouwbare coalitiepartner in Nederland.

Dit wekte hun interesse om samen te werken over de nationale grenzen heen. In 2013 ontmoette hij Marine Le Pen meerdere malen om de mogelijkheden te bespreken om de krachten te bundelen op Europees niveau. Dit leidde in juni 2015 tot de oprichting van het Europa van Naties en Vrijheden, een politieke groepering in het Europees Parlement waartoe ook de PVV van Wilders, het Front National van Le Pen (nu Rassemblement National, RN), de Oostenrijkse FPÖ, de Italiaanse Lega Nord (nu Lega), het Belgische Vlaams Belang, het Poolse Nova Prawica en voormalig UKIP-lid Janice Atkinson. Na de officiële aankondiging verklaarde Wilders: “Vandaag is het D-Day, het begin van onze bevrijding. “Wij zijn de stem van een Europees verzet.” Sinds 2019 gaat de groep verder onder de naam Identity and Democracy en krijgt zij gezelschap van de Duitse AFD, de Tsjechische SPD, de Estse EKRE en de Deense DF (Nova Prawica en Atkinson aan de linkerkant).

Hoewel een internationale coalitie van anti-EU-nationalistische krachten die samenwerken in het Europees Parlement enigszins tegenstrijdig lijkt, delen deze partijen een populistisch wereldbeeld dat een gemeenschappelijke joods-christelijke traditie voorrang geeft boven ‘elitair’ kosmopolitisme en niet-westerse alteriteit. De titel van de conferentie van 2019 in Milaan, georganiseerd door Matteo Salvini, leider van de Lega, is in dit opzicht vrij veelzeggend: Naar een Europa van gezond verstand. Het volk staat op . Burgers presenteren zichzelf als experts die hun gezond verstand gebruiken, vergeleken met technocraten die te ver verwijderd zijn van hen en van de stichtingsmythe van Europa. Onlangs organiseerde Salvini nog een bijeenkomst in Florence, waar Wilders eigenlijk bij zou zijn, maar die hij moest afzeggen, omdat hij vastzat in het moeizame proces van de vorming van een regering in Nederland.

Nog maar een paar weken geleden, in april 2024, sprak Wilders op de Conservatieve Politieke Actieconferentie (CPAC) in Boedapest, waar hij het publiek waarschuwde voor massa-immigratie, ‘wokisme’ en cultureel relativisme.

9 – Wilders wint: “Holland voor Nederlanders.”

Met 37 zetels is de PVV nu de grootste kracht in de Tweede Kamer, en het initiatief om een ​​coalitie te vormen viel bij Wilders. Verschillende partijen toonden in eerste instantie, in tegenstelling tot voorgaande jaren, belangstelling voor samenwerking met de PVV, of sloten deze optie in ieder geval niet uit. Terwijl de VVD onder Rutte sinds de regeringscrisis van 2012 altijd had geweigerd met Wilders samen te werken, stond zijn opvolger Dilan Yeşilgöz open voor het idee. Dit kan de meer rechtse leden van de VVD ertoe hebben aangezet om strategisch op de PVV te stemmen om een ​​coalitie VVD-PVV af te dwingen. Deze hypothese wordt ook ondersteund door de hierboven genoemde overdrachtscijfers: 15% van de VVD-kiezers stapte bij de vorige verkiezingen over naar de PVV.

De verkiezingsoverwinning van Wilders roept een aantal belangrijke vragen op. Ten eerste: waarom sprak de centrale boodschap van ‘Nederland teruggeven aan de Nederlanders’ zo veel kiezers aan? Het begrijpen van de onderliggende sociaal-economische en culturele factoren is essentieel, en deze kwestie moet vanuit een intercultureel perspectief worden onderzocht, waarbij vergelijkingen moeten worden gemaakt met bijvoorbeeld Frankrijk, Italië en de Verenigde Staten. Ten tweede: waarom lijkt links niet langer in staat zich over deze kwesties uit te spreken? Veel van de regio’s waar de PVV de meerderheid van de stemmen heeft behaald, zijn traditioneel ‘rode’ regio’s, terwijl linkse partijen het goed doen in rijkere stedelijke gebieden. Dit fenomeen maakt ook deel uit van een internationale trend die moet worden onderzocht. Tot slot: wat zijn de meest effectieve strategieën om het populisme in de politiek, de media en sociale netwerken het hoofd te bieden? De afgelopen jaren is de Nederlandse politiek steeds meer gepolariseerd geraakt, niet alleen vanwege de aanwezigheid van populistische partijen, maar ook omdat de populistische retoriek van ‘wij’ versus ‘zij’ ook door reguliere partijen is overgenomen. Als gevolg hiervan verschuift het zwaartepunt: populisten moeten steeds extremistischer worden om zich te onderscheiden van de mainstream. Het is duidelijk dat deze strategie Wilders slechts tot op zekere hoogte heeft geholpen, en wat in de tijd van Fortuyn als radicaal werd beschouwd, is nu veel gebruikelijker.

10 – De toekomst van Wilders na de volgende regering

Na bijna zes maanden onderhandelen tussen de PVV, VVD, NSC en BBB werd op 15 mei 2024 een regeerakkoord gesloten met de titel ‘Hoop, Moed, Trots’.

Het document is minder gedetailleerd dan gebruikelijk, slechts 26 pagina’s, en is openhartiger over bestaansmaatregelen en immigratiebeperkingen. Op dit laatste punt kondigen de partijen een tijdelijke ‘asielcrisiswet’ aan, die de toestroom van immigranten drastisch beperkt, een maatregel die hoogstwaarschijnlijk in strijd zal komen met de Europese wetgeving. Op klimaatgebied verlegt de nieuwe regering haar focus van CO2- en stikstofuitstoot naar energie-onafhankelijkheid, waarbij het grootste deel van het huidige beleid behouden blijft. Op het gebied van de gezondheidszorg, de huisvesting en de steun aan Oekraïne worden geen grote politieke veranderingen voorgesteld.

De enige vraag die overblijft is wie de regering zal voorzitten. Eerder tijdens de onderhandelingen maakten de leiders van de vier partijen bekend dat geen van hen premier zou worden en dat ze allemaal hun zetels in het parlement zouden behouden. Dit besluit, samen met de selectie van ministers, waarvan 50% van buitenaf zou komen en niet noodzakelijkerwijs verbonden zou zijn aan een van de partijen, zijn het enige dat nog op de onderhandelingstafel ligt.

Tijdens de campagne was er een meer gematigde versie van Wilders naar voren gekomen (de media noemden hem Geert ‘Milders’), gepresenteerd als een betrouwbare coalitiepartner, bereid zichzelf op een laag pitje te zetten, ‘in de vriezer’ zei hij, enkele van de meest extreme onderdelen van zijn verkiezingsprogramma, zoals nul-immigratie. Maar als we naar zijn verkiezingsprogramma en de evolutie van zijn anti-islamitische retoriek gedurende zijn hele carrière kijken, is het duidelijk dat de ideeën van Wilders nauwelijks zijn verwaterd door de kalmere toon die hij de afgelopen maanden heeft aangenomen. De verzachting van Wilders is een mythe en een succesvolle campagnestrategie. De afgelopen 25 jaar is Wilders van ‘Ik heb niets tegen de islam’ gegaan naar het propageren van de complottheorie dat moslims en andere niet-westerse immigranten de autochtone bevolking van Nederland zullen vervangen. Er is geen reden om aan te nemen dat dit in de nabije toekomst zal veranderen. Hoewel Wilders geen premier is, is het dringend nodig om het valse beeld van een Geert ‘Milders’ in diskrediet te brengen.