Spanje en Ierland zullen volgende week hoogstwaarschijnlijk de Palestijnse staat erkennen. Maar wie zullen er nog meer volgen?
Spanje, Ierland en mogelijk een aantal andere Europese landen bereiden zich voor op de erkenning van de Palestijnse staat volgende week in een poging de druk op Israël te vergroten, nu het besef groeit dat de EU er niet in is geslaagd een gemeenschappelijk standpunt over de Gaza-oorlog te vinden.
Vóór de door Hamas geleide aanvallen op Israël van 7 oktober hadden de meeste EU-landen, waaronder enkele landen die naar verwachting volgende week actie zouden ondernemen, gezegd dat ze open stonden voor de erkenning van de Palestijnse staat, maar alleen als onderdeel van vredesbesprekingen.
Dat is de afgelopen maanden veranderd, omdat het aantal doden in Gaza tot boven de 35.000 steeg en Israël niet bereid leek een naoorlogs bestuursscenario in de omstreden enclave te schetsen.
In plaats daarvan heeft het land beloofd Hamas te vernietigen, omdat het leiding gaf aan de invallen waarbij 1.200 Israëliërs omkwamen.
Nu wordt de erkenning van een Palestijnse staat steeds meer gezien als een politiek instrument om Israël onder druk te zetten een tweestatenoplossing te aanvaarden, ondanks de vijandigheid van de regering tegenover het idee. De voorstanders beweren dat het goed is voor Israëls eigen veiligheid.
“We bevinden ons in een situatie waarin we de behoefte voelen om eenzijdig vooruitgang te boeken omdat de Europese reactie zo zwak is geweest”, vertelde een Europese diplomaat uit een van de landen die werkt aan de erkenning van de Palestijnse staat aan The National .
Oproepen tot een staakt-het-vuren of een betere toegang voor humanitaire hulp aan Gaza hebben tot gespannen diplomatieke discussies geleid, die vaak niet tot consensus leidden. Het meest recente voorbeeld was Josep Borrell , hoofd van het buitenlands beleid van de EU , die deze week een verklaring aflegde waarin hij waarschuwde tegen een Israëlische militaire inval in Rafah alleen al in zijn naam vanwege de Hongaarse oppositie.
“Natuurlijk zou het beter zijn als de EU tot een goed akkoord zou kunnen komen over onze aanpak van Israël en Palestina”, aldus de diplomaat. “Maar dat is ons niet gelukt, wat onze invloed in de regio enorm heeft verzwakt.”
Een aantal landen, waaronder België , Slovenië, Malta en Portugal, hebben gezegd geïnteresseerd te zijn in een gezamenlijke erkenning van de staat Palestina, in een poging deze meer gewicht te geven.
Maar zij leken niet bereid de gesprekken te leiden, in tegenstelling tot Spanje en Ierland. Noorwegen heeft ook belangstelling getoond als nauwe EU-partner. Velen herinneren zich nog de diplomatieke ruzie met Israël, veroorzaakt door de eenzijdige erkenning door Zweden van de Palestijnse staat in 2014.
Kelly Petillo, programmamanager voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika bij de denktank European Council on Foreign Relations, zei dat de erkenning van een staat Palestina waarschijnlijk niet veel impact zal hebben zonder de toetreding van EU-zwaargewichten Frankrijk en Duitsland.
Wie volgt er nog meer?
“We weten dat de erkenning zal beginnen met Spanje en Ierland. De vraag is: wie zullen er nog meer volgen?” Mevrouw Petillo vertelde The National .
21 mei is door de heer Borrell naar voren geschoven als datum voor erkenning, maar vooraanstaande Europese politici uit landen die bij de gesprekken betrokken zijn, zijn terughoudend om deze datum te onderschrijven.
De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Michael Martin, zei woensdag dat de erkenning van de Palestijnse staat “vóór het einde van de maand” zou plaatsvinden, maar dat de specifieke datum “vloeibaar” was en in de komende dagen zou worden afgerond.
Een aantal Europese diplomaten aarzelde ook om een definitieve datum aan The National te geven , omdat ze zeiden dat de discussies beperkt waren tot hoge functionarissen.
Erkenning van een Palestijnse staat door een aantal EU-landen zou de druk op Israël vergroten om een tweestatenoplossing te aanvaarden, hoewel realistisch gezien de impact op de korte termijn waarschijnlijk beperkt zal zijn.
“Het is een stap voorwaarts”, zei de diplomaat. “Wij vinden dat anderen dit voorbeeld moeten volgen. Maar we hebben niet het idee dat dit een onmiddellijke impact zal hebben of dat een tweestatenoplossing gemakkelijk na te streven is.”
Het schijnbare gebrek aan visie van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu voor een naoorlogs Gaza heeft geleid tot kritiek van minister van Defensie Yoav Gallant. Dit kan slechts leiden tot twee “negatieve opties”, zei Gallant woensdag: Gaza wordt geregeerd door Hamas of door het Israëlische leger.
In een gesprek met The National zei een gepensioneerde Egyptische ambassadeur dat de erkenning van de Palestijnse staat, zelfs als deze door kleinere EU-staten wordt gedaan, belangrijk is om de druk op VN-niveau te vergroten.
Uit een stemming tijdens de Algemene Vergadering vorige week bleek dat er een overweldigende steun was voor de erkenning van een Palestijnse staat. Momenteel erkennen 50 van de 193 VN-leden geen Palestijnse staat.
Over staatslidmaatschap kan echter alleen worden besloten door de VN-Veiligheidsraad.
“Erkenning is erg belangrijk omdat het kan compenseren wat Palestina mist op het gebied van internationale steun”, zei de voormalige diplomaat, die weigerde bij naam genoemd te worden vanwege de gevoeligheid van het onderwerp.
“Het is zelfs belangrijk om de oorlog in Gaza op te lossen. Wat er op 7 oktober gebeurde, bewees Israël dat zijn veiligheid niet afhankelijk is van militaire superioriteit. Het is afhankelijk van de vredesregelingen en verdragen die het heeft met Egypte en Jordanië”, zei hij.
Erkenning van een Palestijnse staat door westerse staten is om historische redenen enorm symbolisch, zegt Erwin van Veen, senior research fellow bij de Nederlandse denktank Clingendael.
“De holdouts bevinden zich in West-Europa”, aldus Van Veen. “Dat komt tot op zekere hoogte doordat veel vroege Israëlische kolonisten ten tijde van de oprichting afkomstig waren uit Europa. De Israëlische samenleving voelt zich vandaag de dag onderdeel van de gemeenschap van westerse liberale democratieën.
“Het kan een cascade-effect creëren en de druk op Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië vergroten om dit voorbeeld te volgen”, voegde hij eraan toe, waarbij hij een verschuiving in de publieke opinie in het Westen benadrukte als gevolg van de Gaza-oorlog ten gunste van de Palestijnse rechten.
“Hoe kleiner de groep niet-herkenners wordt, hoe duidelijker het is dat dit niet het aanvaardbare standpunt is.”
Onderhandelingschip
Er wordt algemeen aangenomen dat de aarzeling van de EU om historische redenen verband houdt met de trouwe Duitse steun aan Israël. Duitsland is ook de tweede grootste wapenexporteur naar Israël, na de VS.
Een aantal andere EU-landen, waaronder Tsjechië, Slowakije en Hongarije, hebben ook teruggedrongen op taalgebruik dat mogelijk kritisch over Israël lijkt.
Frankrijk heeft geprobeerd een middenweg te vinden, waarbij president Emmanuel Macron zei dat de erkenning van een Palestijnse staat “geen taboe” was, maar hij heeft niet publiekelijk gezegd dat hij Spanje en Ierland zou volgen als zij zouden besluiten door te gaan met de erkenning van de staat.
“De erkenning van een Palestijnse staat is een instrument in het vredesproces, dat op het juiste moment moet worden ingezet”, vertelden bronnen bij het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken aan The National .
“De aspiraties van het Palestijnse volk om een staat te hebben zijn legitiem. De Palestijnse staat moet een levensvatbare staat zijn, gebaseerd op aaneengesloten grondgebied en met een nieuw leven ingeblazen Palestijnse Autoriteit.”
De gevolgen op korte termijn van de erkenning van de staat voor Palestina blijven onduidelijk.
Mevrouw Petillo zei dat de erkenning van een Palestijnse staat de druk op de EU-Commissie, de uitvoerende macht van het blok, zou kunnen vergroten om een associatieovereenkomst met Israël te herzien vanwege zorgen over mensenrechtenschendingen – een verzoek dat in februari door Ierland en Spanje werd gedaan.
“Er zit een oceaan tussen een evaluatie die plaatsvindt en de impact ervan op het terrein van Israël”, aldus mevrouw Petillo. “Europa treedt niet op als geopolitieke macht en ondermijnt daarmee zijn eigen principes.”
De oproep om het associatieverdrag te herzien wordt tot nu toe niet door alle 27 lidstaten gesteund. In plaats daarvan besloot de EU-raad de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz uit te nodigen voor een bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van het blok voor meer discussies over mogelijke mensenrechtenschendingen. De aanwezigheid van de heer Katz op de volgende vergadering, gepland voor 27 mei, moet nog worden bevestigd.
Velen zijn van mening dat de EU buitenspel is gezet nu Israëlische, Arabische en Amerikaanse functionarissen moeite hebben om overeenstemming te bereiken over een staakt-het-vuren en over hoe een naoorlogs Gaza eruit zou zien.
“De Palestijnse staat wordt gebruikt als onderhandelingsmiddel dat zou kunnen leiden tot verdere normalisering met de Arabische staten. Maar wat interessant is om op te merken is dat Europa nauwelijks in een van deze gesprekken past”, aldus mevrouw Petillo.
“We denken graag dat de erkenning van de Palestijnse staat een belangrijke stap is, maar in werkelijkheid lijkt het erop dat een klein aantal staten dit het meest waarschijnlijk zal doen.”
Als gevolg hiervan is de reactie van de EU op de Gaza-oorlog over het algemeen een verwaterde en vertraagde versie geweest van het beleid dat door de Amerikaanse regering is aangenomen. In februari waren de VS de eersten die extremistische kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever sancties oplegden wegens geweld tegen Palestijnen – een maatregel die volgens meerdere rapporten weinig impact heeft.
De EU volgde dit voorbeeld op 19 april met sancties tegen vier personen. Het aantal moorden op Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever, zowel door Israëlische kolonisten als door het leger, is sinds 7 oktober enorm gestegen.
Gerechtelijke actie
Eén plek waar de druk op Israël toeneemt, is in de Europese rechtbanken, omdat NGO’s steeds vaker hun eigen staten aanklagen om de wapenexport te stoppen. Sommige politici, ook in België, hebben zich uitgesproken voor dergelijke oproepen, zij het niet altijd met de volledige steun van hun regeringen.
De Amerikaanse president Joe Biden heeft onlangs een verzending van bommen naar Israël stopgezet vanwege zorgen over burgerdoden onder Palestijnen. Niettemin heeft hij krachtige steun voor Israël behouden en heeft hij onlangs overeenstemming bereikt over een wapenovereenkomst ter waarde van meer dan 1 miljard dollar.
Als signaal dat juridische stappen kunnen bijdragen aan beleidsbeslissingen in Europa, annuleerde een regionale regering in België in februari de buskruitexport naar Israël in de nasleep van voorlopige maatregelen van het Internationale Gerechtshof nadat Zuid-Afrika Israël beschuldigde van genocide in Gaza. strip.
NGO Peace Action ontdekte dat België in 2021 goed was voor meer dan de helft van de buskruitexport in de wereld naar Israël.
Een groep NGO’s heeft gezegd dat ze de Israëlische rederij ZIM zullen aanklagen wegens het zonder doorvoervergunningen overbrengen van 246 ton munitie van de haven van Hamburg naar Israël en via de Belgische haven van Antwerpen. The National heeft contact opgenomen met ZIM voor commentaar.
België is ook lid van de Mensenrechtenraad van de VN, die in april een oproep steunde om de wapenverkoop aan Israël te staken. Duitsland bekritiseerde de “bevooroordeelde” beschuldigingen in de ontwerpresolutie “dat Israël zich bezighoudt met apartheid en Israël beschuldigt van collectieve bestraffing.” Israël verwierp ook de ontwerpresolutie.
Willem Staes, beleids- en partnerschapsadviseur voor het Midden-Oosten, zei op 11.11.11, een coalitie van Belgische NGO’s, dat de rechtszaak “gaat over het laten weten van ZIM dat ze onder de loep worden genomen, maar ook over het zenden van een krachtig politiek signaal en het onder druk zetten van verschillende regeringen in België , zowel federaal als regionaal, om hun zaakjes op orde te krijgen en alle bestaande mazen in de wet te dichten”.
“Naast het stoppen van de illegale doorvoer van wapens via Belgisch grondgebied, is deze rechtszaak ook een manier om de kwestie van wapenexporten en -overdrachten naar Israël hoger op de politieke agenda te zetten”, vertelde de heer Staes aan The National .
“Het is wishful thinking om op korte termijn een EU-breed wapenembargo te verwachten. Maar individuele landen moeten er niet voor terugdeinzen hun verantwoordelijkheid te nemen door zich te verschuilen achter een gebrek aan consensus.”