Sommige kiezers zijn vervuld van angst over de opkomst van de extreemrechtse leider Geert Wilders, maar anderen die hem steunden, uiten woede en een gevoel van oneerlijkheid
De triomf van Geert Wilders bij de Nederlandse verkiezingen is een van de grootste politieke tegenslagen in de Europese politiek en zal, net als de Brexit, voor weerklank over het hele continent zorgen. Maar in de Nederlandse stad Rotterdam, waar de extreemrechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) nu de grootste politieke groepering is, werd de aardbeving eerder met schouderophalen dan met een zucht ontvangen.
“Hoewel hij zei ‘genoeg is genoeg’, heeft hij gelijk: genoeg is genoeg’, zegt de 34-jarige Jeannette, die een levering zakken aardappelen in ontvangst neemt voor de frituur waar ze werkt. “We betalen te veel belasting, te veel voor de gezondheidszorg, te veel voor de huur. Wij kunnen het niet meer aan.”
Net als miljoenen andere Nederlandse kiezers heeft Jeanette woensdag op Wilders gestemd, grotendeels, zegt ze, uit woede dat zij en haar familie moeite hebben om rond te komen. Terwijl ze een litanie aan maandelijkse kosten optelde die ze moest betalen van haar nettosalaris van € 2.422,- per maand, leek ze zich aangetrokken te voelen tot zijn positionering als voorvechter van de gewone mens die worstelt te midden van de crisis van de kosten van levensonderhoud.
“Mensen van buitenaf denken dat het goed met ons gaat hier in Nederland . We zijn rijk vergeleken met België of Turkije, dat is waar. Ze begrijpen niet waarom mensen op Wilders hebben gestemd, maar als je hier bent, weet je waarom”, zei ze.
Jeanette zei dat ze het niet eens was met alle eerdere anti-islamverklaringen van Wilders, waaronder een oproep voor minder Marokkanen in het land en een verbod op de hijab – “Als mensen dat willen dragen, begrijp ik dat.” Maar te midden van haar sociaal-economische klachten is er een bekende geur van wrok.
“We zijn een welvarend land, maar hoe moeten we in Nederland zoveel betalen en toch zeggen ze tegen migranten: ‘Kom binnen, neem wat je lekker vindt, we geven je alles’?” vroeg zij.
Jamie, 23, serveerster in het Grand Café in Den Haag, op slechts een halfuur van de haven, zei dat slechts één van haar zeven goede vrienden niet op de PVV van Wilders had gestemd, waaronder iemand die eerder op de vertrekkende premier had gestemd minister, de partij van Mark Rutte.
Jamie, 23, serveerster in het Grand Café in Den Haag, op slechts een halfuur van de haven, zei dat slechts één van haar zeven goede vrienden niet op de PVV van Wilders had gestemd, waaronder iemand die eerder op de vertrekkende premier had gestemd minister, de partij van Mark Rutte.
“Hij [Wilders] is een beetje hard in wat hij zegt, maar hij is een echte prater en zegt waar het op staat. Het is echt een grote verandering. Mark Rutte is er al zolang ik mij kan herinneren”, zegt ze.
Net als Jeanette voelde ze zich tot Wilders aangetrokken vanwege wat hij zei over huisvesting en de belofte van gratis vervoer voor ouderen. Maar ze steunde ook zijn zeer controversiële migratiebeleid. Woensdag beloofde de PVV-leider: “Nederland zal teruggegeven worden aan de Nederlanders, de asieltsunami en de migratie zullen worden beteugeld.”
“Ik ben niet tegen migranten”, zei Jamie. “Ze moeten via België en Duitsland komen om hier te komen, maar ze komen hier, ze blijven niet in de twee buurlanden omdat we een open land zijn, hier is het beter.” Ze beweerde dat dit niet eerlijk was.
Matthijs Rooduijn, universitair hoofddocent politieke wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat dergelijke opvattingen veel voorkomen onder Wilders-kiezers. “Als je kijkt naar het electoraat van de PVV in het algemeen, dan bestaat dat uit mensen die meer moeite hebben om rond te komen. Ze zijn eenzamer. Ze hebben het gevoel dat ze verwaarloosd worden. Ze hebben in wezen een zwaar leven, economisch maar ook cultureel”, zei hij.
“De PVV is natuurlijk geen partij die echt links is als het om sociaal-economische politiek gaat, maar het is een partij die ook als het om sociaal-economie gaat niet echt rechts is… Wilders presenteert zichzelf als er voor de armen: het is ook wat mensen soms welvaartchauvinisme noemen. Hij pleit er dus voor dat de mensen die het moeilijk hebben geholpen moeten worden, maar dat geldt alleen voor wat hij ‘Henk en Ingrid’ noemt, de Nederlandse namen die hij zijn kiezers noemt. En dat is niet ‘Mohammed en Fatima’, om zo te zeggen. Het is dus welzijn, maar alleen voor, volgens hem, ons volk.”
Dergelijke meningen vervullen Esperansa, een twintigjarige film- en literatuurstudente, met angst. Esperansa stemde op de door Frans Timmermans geleide GroenLinks-PvdA alliantie.
‘Ik ben niet gelukkig,’ zei ze. “Ik heb Wilders en zijn beleid nooit gemogen omdat hij een extreemrechtse politicus is. Sommige van zijn beleidsmaatregelen zijn walgelijk: zijn islamofobie, zijn ideeën om mensen te verbieden de hijab te dragen of halalvlees te eten, of om de moskeeën te sluiten.”
Verwijzend naar het besluit van Wilders om een deel van zijn retoriek tijdens de campagne te verzachten, voegde ze eraan toe: “Ik vind het heel stom dat veel mensen op hem hebben gestemd, maar Wilders presenteerde zichzelf als milder dan als extreem.”
Voor Franklin, een 71-jarige uit Aruba, was de uitslag niet verrassend als je net als hij alle debatten had gevolgd. “Het valt te verwachten. Nederland is door de jaren heen veel veranderd en de grote gespreksonderwerpen in de debatten waren migratie, huisvesting en de kosten van levensonderhoud voor alle kandidaten”, zei hij.
“[Wilders] is een zeer ervaren politicus en weet zichzelf te censureren. Hij bracht zijn argumenten op een zeer milde manier naar voren. Vaak noemden tegenstanders hem een wolf in schaapskleren, maar mensen stemden op hem. Extreemrechts groeit overal – kijk naar Brazilië, Argentinië, de VS, Hongarije.”
Geert Wilders: het Nederlandse extreemrechtse boegbeeld dat een rilling door Europa veroorzaakt
Bekend om zijn kenmerkende platinablonde kapsel en zijn agressieve anti-islam- en anti-immigratieretoriek, is Geert Wilders door de Nederlandse verkiezingen gekatapulteerd naar de plek waar hij het liefst is: in het middelpunt van de belangstelling.
In een politieke aardbeving blijkt uit de voorlopige resultaten van de verkiezing van woensdag dat de Vrijheidspartij van Wilders 37 zetels van de 150 in het lagerhuis wint, meer dan welke andere partij dan ook en aanzienlijk meer dan verwacht in de opiniepeilingen tijdens de campagne.
Wilders heeft nu de lastige taak om te proberen een werkende coalitie te vormen, waarbij hij rivalen het hof maakt die vóór de stemming categorisch uitsloten om in een regering onder leiding van zijn partij te dienen.
Door de islam te omschrijven als “een ideologie van een achterlijke cultuur” en de Marokkanen “uitschot” te noemen, is Wilders, die vaak wordt vergeleken met de voormalige Amerikaanse president Donald Trump vanwege zijn opruiende retoriek en gebruik van sociale media, lange tijd een prominente figuur geweest in de politiek. Europees extreemrechts landschap.
Wilders werd in 1963 geboren in Zuid-Venlo, vlakbij de Duitse grens, en groeide samen met zijn broer en twee zussen op in een katholiek gezin. Hij ging de politiek in als lid van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), maar verliet wat hij zag als de milde houding van de partij ten aanzien van de islam en immigratie.
Hij richtte in 2004 de Partij voor de Vrijheid (PVV) op, waarmee hij het anti-islambeleid centraal stelde in zijn partij. Wilders zei dat zijn minachting voor de islam werd aangewakkerd door de moord op de radicale anti-islamfilmmaker Theo van Gogh in 2004 en zijn tijd doorgebracht in Israël in een kibboets.
Ondanks dat hij een mediabewust politicus was, leek de ster van Wilders de afgelopen jaren te zijn vervaagd toen jongere extreemrechtse figuren in Nederland opkwamen , waaronder Thierry Baudet, wiens nationalistische Forum voor Democratie bovenaan de peilingen stond met 15% in de regionale verkiezingen van 2019. verkiezingen.
Maar de consistente aanwezigheid van Wilders in de Nederlandse politiek – evenals het steeds verhitter debat over immigratie in Nederland – lijken eindelijk een gevoelige snaar te hebben geraakt bij een grotere groep.
Hein de Haas, socioloog aan de Universiteit van Amsterdam, zei dat de strategie van de VVD om de campagne op immigratie te richten Wilders had gelegitimeerd. “De leidende VVD-partij liet het kabinet vallen vanwege asiel en concentreerde de hele campagne op immigratie”, schreef hij op X. “Zoals JM Le Pen al zei: mensen stemmen op het origineel, niet op de kopie.”
In de aanloop naar de verkiezingen had Wilders geprobeerd een deel van zijn meer verdeeldheid zaaiende anti-islamitische retoriek te verzachten, wat erop duidde dat hij zijn voorgestelde verbod op moskeeën en de Koran kon laten vallen, een stap die zijn critici opportunistisch noemden.
In plaats daarvan heeft hij zich geconcentreerd op de groeiende economische zorgen, waarbij hij beloofde de huizencrisis op te lossen en de inflatie aan te pakken, terwijl hij klimaatactie afschilderde als een nieuwe vorm van tirannie van Den Haag.
Toch zouden enkele van zijn extremere voorgestelde maatregelen – waaronder het herstel van de Nederlandse grenscontrole, het vasthouden en deporteren van illegale immigranten en het herinvoeren van werkvergunningen voor werknemers binnen de EU – het DNA van Nederland fundamenteel veranderen.
In Kiev, dat te kampen heeft met toenemende westerse oorlogsmoeheid, zullen de resultaten zorgwekkend zijn. Net als andere extreemrechtse leiders op het continent heeft Wilders het bewind van Vladimir Poetin geprezen en zich uitgesproken tegen wat hij heeft omschreven als “hysterische russofobie” in Europa .
Vier jaar nadat Rusland het Krim-schiereiland had geannexeerd, reisde Wilders naar Moskou en ontmoette daar hoge Russische functionarissen in de Doema, een reis die fel werd veroordeeld door familieleden van Nederlandse slachtoffers van het neerschieten van vlucht MH17, die hem ervan verweten de rol van Moskou in de strijd te negeren . het ongeluk.
Sinds de Russische inval in Oekraïne heeft Wilders zich enigszins gedistantieerd van het Kremlin en noemde hij de invasie een vergissing. Maar het is onwaarschijnlijk dat een regering onder Wilders dezelfde rol zal spelen bij het helpen van Oekraïne als onder de oude premier Mark Rutte, die leiding gaf aan de poging om F-16 gevechtsvliegtuigen aan Oekraïne te leveren.
In een van de laatste debatten vóór de verkiezingen zei Wilders dat hij er geen voorstander van zou zijn om Oekraïne meer wapens te sturen, een verklaring die Oekraïne een rilling zal bezorgen, omdat de militaire hulp al lijkt te haperen.
Veel zal nu afhangen van wat waarschijnlijk een langdurig proces van coalitievorming zal zijn, waarbij zowel de leider van GroenLinks-PvdA, Frans Timmermans, als het hoofd van de sociaal liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, Dilan Yesilgöz-Zegerius, hebben uitgesloten een regering onder Wilders.
Maar in een vroege triomf voor Wilders gaf Pieter Omtzigt, de leider van de centristische NSC-partij, aan dat hij open stond voor samenwerking met de PVV.
Wat zeker lijkt, is dat Wilders na zes verkiezingen dichter dan ooit bij de macht is. ‘Het zal hard werken zijn, maar we zijn klaar om te regeren’, zei hij toen de eerste resultaten binnen druppelden. ‘Dit is de mooiste dag van mijn politieke leven.’