RedactieSDB 
Leader of the Party for Freedom (PVV) Geert Wilders speaks to the press following a meeting with Speaker of the House at the House of Representatives in The Hague, on November 24, 2023. After his shock election win, far-right Dutch firebrand Geert Wilders on Friday kicked off the formal process of building a government coalition, battling to convince reluctant rivals to serve under him as premier. Photo by Robin Utrecht/ABACAPRESS.COM
Nieuw Sociaal Contract trapt hard op de rem in de formatie. Pieter Omtzigt heeft de gesprekken met PVV, VVD en BBB voortijdig gestopt.
De kans op een rechtse meerderheidscoalitie van PVV met VVD, NSC en BBB lijkt verkeken. Gesprekken tussen de vier partijen zijn voortijdig stilgevallen. Nieuw Sociaal Contract heeft dinsdagavond een punt gezet achter de onderhandelingen met de drie andere partijen.
NSC-leider Pieter Omtzigt vindt dat verder praten deze week geen zin heeft. Wat dat voor de formatie betekent is nog niet duidelijk. Nieuw Sociaal Contract houdt nog wel wat opties open. In een brief aan de leden trekt Omtzigt de conclusie dat een meerderheidskabinet geen optie is.
NSC kan op afstand steunen
Maar andere vormen van samenwerking blijven wel bespreekbaar, bijvoorbeeld een minderheidskabinet of een breed extraparlementair kabinet. Dat zou betekenen dat NSC op afstand een rechtse coalitie kan gaan steunen, desnoods zonder zich formeel te verbinden aan Wilders en anderen.
De formatie is daarmee nog niet mislukt, maar het eenzijdig opstappen van Omtzigt uit de gesprekken duidt wel op een diep gebrek aan vertrouwen tussen de vier partijen. Deze week zouden de laatste rondes plaatsvinden voordat informateur Ronald Plasterk zijn conclusies zou uitbrengen, uiterlijk maandag. De drie andere partijen wilden nog wel doorpraten.
Geert Wilders ziet zijn kansen op een PVV-coalitie verdampen. ‘Ongelooflijk wat teleurstellend’, is zijn reactie op X. ‘Nederland wil dit kabinet en nu gooit Pieter Omtzigt de handdoek in de ring.’
Geschrokken van tegenvallers in de schatkist
De oorzaak dat de rechtse snuffelfase is gestrand zijn de overheidsuitgaven. NSC zegt geschrokken te zijn van nieuwe informatie over de schatkist. De formatietafel heeft aan alle ministeries gevraagd alle financiële tegenvallers voor 2024 in beeld te brengen van meer dan een half miljard euro. Omtzigt zegt dat die informatie toen die al beschikbaar was niet meteen op de formatietafel is komen te liggen. Informateur Ronald Plasterk ontkent dat stellig. “Een beetje onzin”, aldus Plasterk.
Sowieso heeft NSC er zichtbaar geen vertrouwen in dat er met PVV, VVD en NSC een gezamenlijke ‘financiële basislijn’ gevonden kan worden voor een rechts kabinet. VVD en Nieuw Sociaal Contract staan over dit onderwerp al vanaf de start van de formatie lijnrecht tegenover PVV en BBB, die hogere overheidsuitgaven niet per se een probleem vinden. Sinds het over de financiën gaat zijn de verhoudingen gespannen geraakt. Omtzigt verwijt in zijn brief impliciet dat de PVV en BBB populistische keuzes maken over financiën. “Bestaanszekerheid bouw je niet met luchtkastelen”, is zijn klacht.
Update: reactie van Omtzigt bij talkshow Humberto
Het achterhouden van de financiële informatie was niet de enige reden dat Omtzigt niet wilde verder praten over een meerderheidskabinet met PVV, VVD en BBB. “Natuurlijk was het een opeenstapeling”, zegt hij in de RTL-talkshow Humberto
De sfeer tijdens de coalitieonderhandelingen was niet altijd “geweldig”, verklaarde Omtzigt. Hij zegt zich ook gestoord te hebben aan het feit dat een vertrouwelijk gesprek tussen de leiders van de PVV, VVD, NSC en BBB maandag op het ministerie van Justitie is gelekt aan De Telegraaf. “Het is mij niet onopgemerkt gebleven dat de onderhandelaars meer onaardige dingen dan aardige dingen over elkaar gezegd hebben”, zegt de NSC-leider bovendien.
Welke partijen nu om tafel moeten gaan zitten, wil Omtzigt niet zeggen. Hij vindt dat partijen dat moeten bespreken tijdens het debat over het verslag dat Plasterk momenteel aan het schrijven is.
“Mijn stellige voorkeur is een extraparlementair kabinet”, zegt de NSC-leider wel. Nieuwe verkiezingen zijn “op dit moment zeker geen reële optie”, zegt Omtzigt. “Je zorgt ervoor als politici dat je een manier vindt.”
De politicus wijst erop dat het heel gebruikelijk is dat de eerste formatiepoging niet lukt, waarna partijen weer “opnieuw wegen” wat ze moeten doen. Deze eerste poging had achteraf gezien deze keer wel sneller gekund, geeft Omtzigt toe. (ANP/Redactie Trouw)
Plasterk is totaal verrast
Dinsdagavond meldde Plasterk totaal verrast te zijn. Hij werd via een appje op de hoogte gebracht van het besluit van NSC. De informateur zegt niet te hebben verwacht dat Omtzigt op eigen houtje de breuk in de formatie zou melden. Het idee was dat alle partijen hem zouden laten weten of ze verder wilden formeren. Plasterk kwam er echter even later op terug dat het hier om een ‘breuk’ in de formatie zou gaan: ‘Strikt genomen is deze formatie ook bedoeld om te onderzoeken wat voor een kabinet mogelijk is. Daar valt ook de optie van een minderheidskabinet onder. En daar zegt Omtzigt nog wel over te willen praten.’
Omtzigt zei bij de start van de formatie dat zijn fractie veel obstakels ziet om met de PVV tot overeenstemming te komen vanwege de rechtsstaat. Daarom lag het ‘niet voor de hand’ dat NSC in een ‘gewoon’ meerderheidskabinet stapt. Ook toen al gaf NSC de voorkeur aan een minderheidsregering, een zakenkabinet of een extraparlementair kabinet. Informateur Plasterk zegt zich keurig aan de opdracht te hebben gehouden: de vier partijen zijn het inmiddels eens over waarborgen voor de rechtsstaat.
2 gedachten over “Geert Wilders ziet zijn PVV-coalitie verdampen”