De oorlog tussen Israël en Gaza legt de verdeeldheid van Europa bloot

Europa Brussel staat aan de zijlijn, maar is niet gevrijwaard van de gevolgen van het conflict.

Europa Eind oktober, toen de oorlog in Gaza heviger werd , herhaalden alle 27 leiders van de Europese Unie hun veroordeling van de aanval van Hamas op Israël en bevestigden ze opnieuw het recht van Israël om zichzelf te verdedigen. Ze uitten ook “de grootste bezorgdheid over de verslechterende humanitaire situatie in Gaza” en benadrukten de noodzaak van toegang tot hulp, “inclusief humanitaire corridors en pauzes voor humanitaire behoeften.”

Dit zou het gemeenschappelijke standpunt van de EU over het conflict in het Midden-Oosten moeten zijn. Het bereiken ervan duurde vijf uur en volgens een rapport in Politico werden gevoelige telefoons uit de kamer gehouden .

Diezelfde week verdeelde Europa zich bij de Verenigde Naties over een resolutie over een staakt-het-vuren in Gaza . Landen als Spanje, Ierland en Frankrijk stemden ervoor. Onder meer Duitsland en Italië onthielden zich van stemming. Oostenrijk, Hongarije en Tsjechië stemden allemaal tegen. Ondanks de inspanningen van Europa waren de verdeeldheid zichtbaar.

“Het zijn deze verdeeldheid die het voor de EU moeilijk maken om een ​​sterk, verenigd gemeenschappelijk standpunt in te nemen”, zegt Martin Konečný, directeur van het European Middle East Project (EuMEP ), een onafhankelijke, in Brussel gevestigde organisatie. “Ze kunnen het op papier eens worden over een standpunt, maar het is een soort minimale gemene deler, en het staat de EU niet toe om heel krachtig ergens op aan te dringen.”

Van oudsher werd Europa als geheel gezien als iemand die op zoek was naar een evenwichtige benadering van Israël en Palestina, deels omdat het land te maken kreeg met verschillende publieke debatten en verschillende nationale gevoeligheden. Soms heeft dit geleid tot een genuanceerder discours, maar niet noodzakelijkerwijs tot cohesie of autoriteit om de uitkomst van het conflict te beïnvloeden. 

Europa biedt Israël niet het soort veiligheid of militaire hulp dat de Verenigde Staten bieden, en heeft daar dus niet dezelfde invloed als Washington. Het ontbeert ook het volledige vertrouwen van de Palestijnen, op een manier die in veel delen van de moslimwereld bestaat.

Deze realiteit bestond al vóór de aanval van Hamas op Israëlische burgers op 7 oktober, maar wordt nu aan het licht gebracht te midden van de huidige Gaza-oorlog, waar Europa misschien buitenspel wordt gezet door het diplomatieke debat, maar niet door de bredere gevolgen van de oorlog. De afgelopen weken trokken protesten en marsen waarin werd opgeroepen tot een staakt-het -vuren door de Europese hoofdsteden. 

Het continent heeft ook een verontrustende piek in het antisemitisme gezien . Net als in de Verenigde Staten verdeelt de oorlog de linkerzijde van Europa, net als de Franse socialisten en de Britse Labour Party . (Zelfs als Groot-Brittannië officieel niet meer in het blok zit, wordt het land geconfronteerd met een vergelijkbare dynamiek.) Sommigen zijn van mening dat Europa zijn positie als eerlijke bemiddelaar heeft verspild, vooral in het mondiale Zuiden, omdat zijn meer warrige standpunt over Gaza in contrast staat met zijn ondubbelzinnige veroordeling . van Russische aanvallen op Oekraïne .

Een chaos in het Midden-Oosten – vooral als dit uitmondt in een grotere regionale oorlog – is iets dat Europa wil vermijden. Europa heeft nog steeds invloed, vooral als economische macht, maar in dit stadium heeft de EU moeite om haar basis te vinden. De grote test zal zijn of het land zal blijven struikelen of mogelijk een betekenisvol pad zal vinden om de crisis te helpen verzachten.

“We hebben binnen de EU verschillende gevoeligheden over Israëlische en Palestijnse zorgen, dus daar kan de EU een voordeel hebben ten opzichte van andere internationale spelers”, zegt Alexander Loengarov, senior onderzoeker aan het Instituut voor Internationaal Recht van de KU Leuven in België. “De VS wordt doorgaans gezien als iemand die de kant van Israël kiest, en veel moslimlanden worden gezien als iemand die gewoon de kant van de Palestijnen kiest. Er kan voor Europa een rol zijn weggelegd.”

Het subtiele maar onthullende drama in de Europese politiek sinds 7 oktober

In de nasleep van de aanval van Hamas in Israël ging een Europese commissaris genaamd Olivér Várhelyi, uit Hongarije, schurkenstaten aan en kondigde de onmiddellijke opschorting van de hulp aan Palestina aan . De hoofddiplomaat van de EU, Josep Borrell, moest kort daarna de schade beperken en benadrukte dat de hulp niet zou worden stopgezet, terwijl hij eraan toevoegde dat er een herziening zou komen om er zeker van te zijn dat er geen geld naar Hamas zou gaan – ook al had de EU er al vertrouwen in dat er geen geld naar Hamas zou gaan . waren.

Het was niet de laatste keer dat Borrell dit soort schoonmaakwerkzaamheden zou uitvoeren. Zijn baas, EU-commissaris Ursula von der Leyen, kreeg tegenstand nadat ze half oktober een ongeplande reis naar Israël maakte . Sommigen waren naar verluidt boos omdat ze Israël ondubbelzinnig steunde, en door haar solidariteit met de slachtoffers van Hamas te betuigen, had ze er niet bij Israël op aangedrongen het internationale recht in Gaza te volgen.

“Het officiële standpunt van de Europese Unie over welke kwestie dan ook op het gebied van buitenlands beleid wordt – ik herhaal – bepaald door de [officiële] richtlijnen van de EU”, zei Borrell kort daarna, eraan toevoegend dat het buitenlands beleid wordt bepaald door de leiders van de 27 leden van de EU. .

Deze kleine berisping was niet niets; von der Leyen is Madame Europe en is wereldwijd een soort symbool van Europa geworden, vooral rond Oekraïne . Nu zei haar collega eigenlijk: “Eigenlijk spreekt ze niet namens het blok.”

Dit waren allemaal tekenen dat de verdeeldheid op alle niveaus binnen Europa aan het verdwijnen was: binnen het leiderschap van de EU, onder de regeringen van individuele lidstaten, en binnen de bevolking van die lidstaten. Dat heeft ervoor gezorgd dat Europa moeite heeft om een ​​zekere mate van eenheid te vinden – of op zijn minst debatten en verdeeldheid te documenteren en consensus te vinden die heeft laten zien hoe gemarginaliseerd de Europese invloed in dit conflict is.

Zoals experts zeiden: Europa heeft nooit het soort invloed of macht gehad dat de Verenigde Staten of regionale spelers hebben gehad over Israël en Palestina. De meeste invloed van Europa is te danken aan het vormgeven van het discours, waarbij gebruik is gemaakt van de zeer specifieke morele positie van Europa als transnationaal project dat in de nasleep van conflicten tot stand is gekomen.

 “De Europeanen hebben een wat evenwichtiger standpunt ingenomen dan de VS en hebben historisch gezien het voortouw genomen ten opzichte van de VS op een aantal zeer belangrijke standpunten, zoals de erkenning van het Palestijnse recht op zelfbeschikking in 1980 ”, zei Konečný.

Europa is een van de belangrijkste internationale donoren van Palestijnse humanitaire hulp en ontwikkelingshulp. Het heeft ook geprobeerd de handels-, technologie- en veiligheidsbanden met Israël te versterken , vooral in de nasleep van de Russische invasie in Oekraïne. Europese rechtbanken hebben geëist dat producten uit Israëlische nederzettingen op bezet Palestijns land als zodanig werden geëtiketteerd , maar zij hebben nooit sancties (misschien wel het krachtigste instrument van het collectieve buitenlands beleid van de EU) gebruikt om de uitbreiding van Israëlische nederzettingen tegen te houden.

Zoals deskundigen mij vertelden, heeft dit soort evenwicht soms geleid tot de perceptie onder Israëli’s dat Europa te sympathiek staat tegenover de Palestijnse zaken, en tot een perceptie onder de Palestijnen dat het te sterk aan de kant van Israël staat.

Veel hiervan wordt bepaald door de interne politieke dynamiek van Europa. Duitsland is om voor de hand liggende historische redenen sterker pro-Israël. De Ierse geschiedenis van bezetting en kolonisatie neigt naar meer solidariteit met de Palestijnse zaak .

Tijdens de Koude Oorlog daalde de steun voor Palestina en Israël langs de scheidslijn tussen Oost en West; Veel van de voormalige Sovjetblokstaten erkennen Palestina nog steeds als een staat, ook al zijn sommige – zoals Hongarije en Tsjechië – sindsdien tot de meest trouwe pro-Israëlische stemmen uitgegroeid.

Een deel van deze verschuiving vond plaats na de val van de Sovjet-Unie, toen deze landen dichter bij de VS kwamen te staan ​​en zo de omhelzing van Israël door Washington weerspiegelden. Een deel ervan is de afgelopen jaren sterker geworden, omdat extreemrechts steeds prominenter werd en conservatieve rechtse leiders in landen als Hongarije verwantschap hebben gevonden met Israëls rechtse leiderschap in Benjamin Netanyahu.

Vóór 7 oktober was Europa toegewijd aan een tweestatenoplossing, hoewel dit voor Brussel misschien niet langer een prioriteit van het buitenlands beleid was. Een deel hiervan is beïnvloed door een grotere geopolitieke dynamiek, waaronder een oorlog op het continent . Maar het recente gebrek aan betrokkenheid van de VS, samen met de pogingen onder vorige en huidige regeringen om de betrekkingen tussen Israël en de Arabische staten te normaliseren, onder meer via de Abraham-akkoorden , heeft de kwestie in Europa ook minder prioriteit gegeven.

Nu onthullen de complexiteit en de wreedheid van het conflict, van de aanval van Hamas en de gijzeling van Israëlische burgers tot de Israëlische vergelding tegen Gaza, de zwakheid van de positie van Europa. Europa, en vooral figuren als Von der Leyen, kwamen krachtig en ondubbelzinnig voor Israël uit. Europa is, net als de VS, begonnen op te roepen tot humanitaire pauzes, maar zonder veel kracht erachter. Terwijl de oorlog voortduurt en het aantal burgerslachtoffers in Gaza stijgt, worstelt Europa met de vraag hoe effectief te reageren op de Israëlische campagne.

De verdeeldheid van Europa belemmert het vermogen van Europa om op te treden. Dat kan nog steeds onvoorspelbare gevolgen hebben.

Europa worstelt – net als de Verenigde Staten – met de manier waarop zijn buitenlands beleid ten aanzien van Israël en Palestina de binnenlandse politiek in beroering brengt. De keuzes die het blok wel of niet maakt over het conflict vormen en leggen breuklijnen tussen en binnen de lidstaten bloot.

“Ik denk dat velen van hen te maken krijgen met toenemende interne druk om hun standpunt te matigen en meer zorgen te uiten over de Palestijnen, en waar ze van hieruit verder moeten gaan”, zegt Gerald M. Feierstein, vooraanstaand senior fellow op het gebied van de Amerikaanse diplomatie bij het Middle East Institute . en voormalig ambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Protesten ter ondersteuning van een staakt-het-vuren hebben overal plaatsgevonden, van Spanje tot Duitsland, van Frankrijk tot Polen. Regeringen in Frankrijk en Duitsland , die beide een grote moslimbevolking hebben, hebben geprobeerd de pro-Palestijnse protesten te beperken, daarbij verwijzend naar zowel veiligheidsangsten als zorgen over antisemitisme – een legitieme en groeiende bezorgdheid in heel Europa , ook al is deze niet altijd direct gekoppeld aan demonstraties. 

De reacties hebben echter vragen opgeroepen over het beperken van rechten en vrijheden; Diana N., die samenwerkt met Palästina Spricht (Palestina Spreekt) in Berlijn, Duitsland, zei dat vooral in de begindagen van het conflict mensen bleven demonstreren ondanks de risico’s en mogelijke represailles. (Ze vroeg om haar laatste initiaal alleen te gebruiken vanwege persoonlijke veiligheid en privacykwesties.)

Dat kan toekomstige politieke risico’s met zich meebrengen. De huidige wanorde in Europa zou de Palestijnse of moslimbevolking kunnen marginaliseren. Ook links in Europa heeft moeite om zich op dit moment te oriënteren, ook in landen als Frankrijk en Groot-Brittannië. 

Het conflict tussen Israël en Gaza heeft kwetsbare linkse coalities in landen als Frankrijk en Spanje al op de proef gesteld. Vooral degenen aan de linkerkant vrezen dat dit een campagnekwestie zou kunnen worden, vooral voor de verkiezingen voor het Europees Parlement volgend jaar, omdat een verzwakt, ongeorganiseerd links een nog grotere opening zou kunnen creëren voor een heroplevend extreemrechts.

Sommige politici in landen als België en Spanje – twee landen die doorgaans sympathieker staan ​​tegenover de Palestijnse rechten – zijn steeds kritischer geworden over de aanpak van Israël. “Een heel vluchtelingenkamp bombarderen met de bedoeling één terrorist uit te schakelen, ik denk niet dat je kunt zeggen dat dat proportioneel is”, zei de Belgische premier Alexander De Croo deze week .

Deze interne onenigheid dreigt ook over te slaan naar andere gebieden, met name de Europese eenheid en boodschap over Oekraïne. Europa, en het Westen in bredere zin, hebben geprobeerd de wereld aan de kant van Oekraïne te scharen, vooral in het mondiale Zuiden, waar de gevolgen van de Russische invasie de brandstof- en voedselprijzen hebben verergerd op plaatsen die al kampen met armoede en instabiliteit. 

De perceptie dat Europa met duidelijkheid sprak over Russische aanvallen op burgers, maar dat niet heeft gedaan met betrekking tot Gaza, heeft, zo zeiden veel waarnemers, de geloofwaardigheid ervan ondermijnd. “Noch de VS, noch de EU komen er bijzonder goed uit”, zei Feierstein. “Beide zullen eerlijk gezegd als behoorlijk hypocriet worden gezien.”

Op 8 november herhaalde Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, het standpunt van Europa : Israël had het recht zichzelf te verdedigen, maar het moet het internationaal recht volgen. Een totale belegering van Gaza was niet in overeenstemming met het internationaal recht. In de toespraak probeerde Michel het conflict terug te koppelen aan een conflict waarin Europa op een stevigere basis staat: hij stelde voor om Oekraïens graan te kopen en het naar de regio te verschepen, waarbij hij zei dat het “een krachtig gebaar van solidariteit en efficiëntie” is.

Michel zei ook dat Europa een “rol te spelen heeft bij het opbouwen van vrede in de regio, door middel van onze diplomatie, onze bijeenbrengende macht, onze gemeenschappelijke instrumenten voor het buitenlands en veiligheidsbeleid, en onze rol als vertrouwde mondiale partner.”

Europa mag dan vrede zoeken, maar heeft weinig mogelijkheden om daar te komen. Zoals sommige deskundigen hebben opgemerkt, zou Europa een diplomatiek traject kunnen uitstippelen en een potentiële bemiddelaar kunnen zijn, maar het heeft niet de politieke macht om dat op eigen kracht te verwezenlijken. En zelfs als dat wel het geval zou zijn, zou de interne verdeeldheid dat onmogelijk kunnen maken. Als het om Europa gaat, zei Diana N.: “Ik zie niet dat ze ooit in één richting zullen lopen, omdat de posities zo verschillend zijn.”

In oktober, toen de EU urenlang worstelde om met een gezamenlijke verklaring te komen, stelde zij ook een ‘internationale vredesconferentie’ voor. Spanje had erop aangedrongen, maar weinigen binnen Europa of daarbuiten denken dat het enige betekenis heeft. En dat is misschien wel de grootste uitdaging van Europa ten aanzien van Israël-Gaza: op dit moment zijn het vooral woorden.