RedactieSDB 
Zou Israël Netanyahu midden in een oorlog kunnen dumpen?
De Israëli’s scharen zich niet achter hun premier Netanyahu. Ze komen tegen hem in opstand.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zit in de problemen. Zoals in: het risico lopen dat hij zijn baan kwijtraakt, is niet nul. En dit politieke drama zou een diepgaand effect kunnen hebben op de Israëlische benadering van het conflict met Palestina.
De cijfers van Netanyahu sinds het Hamas- bloedbad van 7 oktober zijn somber: uit een recent onderzoek bleek dat maar liefst 80 procent van de Israëli’s hem persoonlijk verantwoordelijk hield voor het niet voorkomen van de Hamas-aanval; een ander vond het vertrouwen in de regering op een dieptepunt in twintig jaar . Om zijn afnemende steun te betuigen, hield de premier zaterdag een persconferentie – zijn eerste sinds de aanval.
Het was, op zijn zachtst gezegd, een schande . Toen hij samen met minister van Defensie Yoav Gallant en partijleider van Nationale Eenheid Benny Gantz verscheen, leek de premier uit zijn humeur en struikelde hij over een gebed voor het Israëlische leger. Hij kreeg te maken met zoveel vijandige vragen van verslaggevers, en kreeg zo weinig goede antwoorden, dat hij vroeg vertrok en slechts zeven van de twaalf vragen beantwoordde die hij zou moeten beantwoorden.
Uren later, rond 01.00 uur zondag, Israëlische tijd, stuurde hij een tweet waarin hij het Israëlische leger en de inlichtingendiensten de schuld gaf van het onvermogen om de inval van Hamas te stoppen – terwijl hij nadrukkelijk weigerde zelf de verantwoordelijkheid te nemen. De publieke reactie was zo hevig dat Netanyahu het bericht verwijderde en zich verontschuldigde voor het versturen ervan, de eerste keer dat hij zich ergens voor verontschuldigde sinds het begin van de oorlog. (Hij heeft nog steeds geen enkele verantwoordelijkheid aanvaard voor het falen van de regering.)
Hoewel veel Israëli’s Netanyahu vrijwel onmiddellijk de schuld gaven van de aanval, konden ze te midden van de verschrikkingen weinig energie overhouden voor interne politieke conflicten. Maar het debacle van afgelopen weekend heeft de kwestie van Netanyahu’s geschiktheid voor een ambt in oorlogstijd naar het middelpunt van het Israëlische politieke debat gebracht.
In een zondagsinterview zei de gepensioneerde Israëlische generaal Noam Tibon – die als 62-jarige burger op 7 oktober de wapens opnam om Nahal Oz tegen Hamas te verdedigen – dat Netanyahu “nu moet aftreden” voor het welzijn van de oorlogsinspanning. “De mensen moeten veiligheid voelen – ze moeten er zeker van zijn dat we zullen overwinnen. Ik denk niet dat hij ons naar de overwinning kan leiden”, zei hij tegen het Israëlische Channel 12 .
Tibon is niet de enige. Maandagochtend waren de anti-Netanyahu-stemmen uitgegroeid tot onder meer sommigen uit zijn eigen Likud-partij die (anoniem) suggereerden dat zijn tijd misschien wel om was .
“Er is een groeiend aantal prominente persoonlijkheden, velen uit de veiligheids- en inlichtingengemeenschappen, die Netanyahu niet alleen ongeschikt en onwaardig noemen, maar ook mentaal incompetent”, schreef Daniel Seidemann, een vooraanstaand in Jeruzalem gevestigde analist van het Israëlisch-Palestijnse conflict, op Twitter . (het platform ook wel bekend als X).
Op een persconferentie op maandag werd Netanyahu zelfs gevraagd of hij zou aftreden .
Er bestaat onder Israëlische analisten een algemeen gevoel dat Netanyahu het einde van zijn politieke touw nadert. Israëlische kiezers vergeven en vergeten veiligheidsfouten niet – en dit is de grootste in de geschiedenis van het land, met significant bewijs van zijn eigen persoonlijke verantwoordelijkheid. Hoewel Netanyahu veel heeft doorstaan, waaronder een lopend strafproces, voelt zijn politieke val nu meer als een ‘wanneer’ dan als een ‘als’.
Maar zelfs als deze analyse klopt, zal dat ‘wanneer’ misschien niet zo snel gebeuren. De volgende Israëlische verkiezingen staan pas over drie jaar gepland, en de kans is klein dat hij vóór die tijd uit eigen vrije wil aftreedt.
De enige plausibele manier om de komende maanden een regeringswisseling te zien zou zijn als ten minste vijf leden van zijn vooroorlogse regeringscoalitie tegen hem stemmen in de Knesset (het Israëlische parlement). Of dit zou kunnen gebeuren, is een raadsel; het hangt af van de beslissingen van een paar wetgevers die niet in het openbaar willen praten voordat ze handelen.
De inzet is erg hoog. Als Netanyahu vroeg of laat ten val wordt gebracht, zou de aard van Israëls beleid jegens de Palestijnen op een cruciaal moment aanzienlijk kunnen veranderen.
Waarom Netanyahu in zoveel politieke problemen verkeert
Benjamin Netanyahu is al heel lang aan de macht. Hij was premier tussen 1996 en 1999, en leidde Israël vervolgens opnieuw elk jaar (op één na) sinds 2009. Alles bij elkaar is hij de langst dienende leider in de geschiedenis van het land.
Vóór het uitbreken van de huidige oorlog leek het erop dat zijn grootste erfenis de strijd om de fundamenten van de Israëlische democratie was. Als onderdeel van een poging om zichzelf te beschermen tegen het zeer reële schrikbeeld van gevangenisstraf als gevolg van beschuldigingen van corruptie , vormde Netanyahu een alliantie met ultraorthodoxe en extreemrechtse partijen, met als uitgangspunt de rechterlijke macht onder hun politieke controle te plaatsen. Het eerste wetgevende stuk van deze rechterlijke herziening werd afgelopen zomer aangenomen ; De regering van Netanyahu was druk bezig een tweede stuk door te rammen toen Hamas toesloeg.
De rechterlijke herziening was verbazingwekkend impopulair en bracht de grootste protestbeweging in de Israëlische geschiedenis voort . Het betekende dat veel Israëli’s voorafgaand aan de aanval zeer vijandig tegenover zijn regering stonden – en geen enkele neiging hadden om hem het voordeel van de twijfel te geven nadat de aanval had plaatsgevonden. Netanyahu zei zaterdag dat de revisie dood was , tenminste zolang de oorlog voortduurt, maar dat de wrok die het veroorzaakte blijft bestaan.
Om de zaken voor Netanyahu nog erger te maken, zijn er specifieke goede redenen om hem verantwoordelijk te houden voor de Hamas-aanval.
Gedurende deze lange periode heeft zijn benadering van het Hamas-regime in Gaza het regime grotendeels met rust gelaten – soms zelfs als tegenwicht voor de Palestijnse Autoriteit die de Westelijke Jordaanoever regeert , door middel van maatregelen zoals het faciliteren van geldoverdrachten van Qatar naar de islamitische staat. groep. Het basisidee, zo zei hij naar verluidt tijdens een bijeenkomst van zijn Likud-partij in 2019, was dat het bestaan van Hamas een onderhandelde tweestatenoplossing voor het conflict uitsluit.
“Iedereen die de oprichting van een Palestijnse staat wil dwarsbomen, moet de versterking van Hamas steunen en geld overmaken naar Hamas”, zei hij in commentaar dat voor het eerst werd gerapporteerd door Haaretz . “Dit maakt deel uit van onze strategie – om de Palestijnen in Gaza te isoleren van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever.”
Uiteraard ziet dit er achteraf gezien verschrikkelijk uit.
Tot overmaat van ramp was Netanyahu herhaaldelijk gewaarschuwd door leden van het Israëlische veiligheidsestablishment dat de gerechtelijke herziening Israël kwetsbaar had gemaakt – dat hij, door de samenleving tegen zichzelf te verdelen, de indruk wekte dat zij misschien niet in staat zou zijn te reageren op een externe aanval. Hij negeerde deze waarschuwingen en richtte zijn veiligheidsaandacht de afgelopen maanden op een grotendeels zelfgecreëerde crisis op de Westelijke Jordaanoever – die schijnbaar militaire middelen wegnam van het toezicht op Hamas in Gaza.
Gezien deze context is het gemakkelijk in te zien waarom Netanyahu en zijn Likud-partij in de peilingen kelderen. Uit een opiniepeiling na de aanval bleek dat als er morgen verkiezingen zouden worden gehouden, de Likud van de huidige 32 zetels in de Knesset naar slechts 19 zou gaan – een daling van ongeveer 40 procent.
“Er is waarschijnlijk iets aan de hand met deze gepolariseerde context en het feit dat de aanval (naar mijn mening terecht) wordt beschouwd als een mislukking van specifiek Netanyahu, die een rally rond de vlag heeft voorkomen”, zegt Noam Gidron, een politicoloog. aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.
Gidron wijst ook op het gedrag van Netanyahu na de aanval als een aanzienlijke rem op zijn populariteit. Hij doelt niet alleen op de lompe weigering van de premier om enige schuld op zich te nemen voor tekortkomingen op het gebied van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, maar ook op de slechte prestaties van de regering na het uitbreken van de oorlog.
Netanyahu is er bijvoorbeeld niet in geslaagd adequate steun te bieden aan de tienduizenden Israëli’s die ontheemd zijn geraakt in de nasleep van de aanval van Hamas. Particuliere organisaties, waaronder een protestgroep tegen de rechterlijke hervorming , moeten de leemte opvullen. Netanyahu benoemde een politieke handlanger om leiding te geven aan de reddingsoperaties voor gijzelaars, wat voorspelbaar heeft geleid tot aanzienlijke (en gênante) botsingen met de families van Israëli’s die door Hamas gevangen worden gehouden – van wie velen het gevoel hebben dat de regering de redding van hun dierbaren niet tot een prioriteit maakt .
Of dit alles ertoe zou kunnen leiden dat Netanyahu eerder dan gepland zijn baan verliest, is zeer moeilijk te zeggen. Hij verwierp categorisch het idee om af te treden toen hem op de persconferentie van maandag werd gevraagd en zei: “Het enige dat ik zal hebben afgetreden is Hamas.”
Ervan uitgaande dat hij zich aan deze belofte houdt, zou hij door zijn eigen politieke bondgenoten moeten worden gedwongen te vertrekken. Zijn vooroorlogse regeringscoalitie bestond uit zijn rechtse Likud-partij, de extreemrechtse partij Religieus Zionisme en twee ultraorthodoxe partijen (Shas en United Torah Judaism). Samen controleren deze partijen 64 van de 120 zetels van de Knesset – wat betekent dat zijn rivalen minstens vijf leden uit hun gelederen zouden moeten rekruteren om een motie van wantrouwen te winnen en nieuwe verkiezingen uit te lokken.
Onder normale omstandigheden zou dat moeilijk voor te stellen zijn. Maar er zijn geruchten, vooral in de nasleep van het Twitter- debacle van zondagavond , dat de drang naar afvalligheid aan kracht wint. Ultraorthodoxe partijen, wier flexibele beleidsstandpunten over veel niet-religieuze kwesties hen in staat stellen zich aan te sluiten bij meer centristische regeringen, worden door sommigen gezien als de meest waarschijnlijke coalitiefracties die een poging tot het houden van een motie van wantrouwen zullen steunen.
“Er zijn ministers en [wetgevers] van de [Likoed] partij die zich bij een dergelijk initiatief zouden aansluiten. Maar de sleutel tot het succes ligt bij de ultraorthodoxen”, zei een anonieme Likud-minister tegen de krant Haaretz . “Likud-leden zullen zich niet alleen met links aansluiten om Netanyahu omver te werpen; ze hebben een andere partij uit de regeringscoalitie nodig om zich bij hen aan te sluiten.”
Of dit ook daadwerkelijk zal gebeuren, valt nog te bezien. Netanyahu is een briljant politicus en heeft in het verleden vele bedreigingen voor zijn politieke overleving overleefd. Maar deze keer kan het anders zijn.
“Afhankelijk van hoe de gevechten verlopen, kunnen sommigen in de coalitie besluiten zich openlijk tegen Netanyahu te keren”, zegt Natan Sachs , directeur van het Center for Middle East Policy van het Brookings Institution. “Ik denk niet dat het waarschijnlijk is, maar het is niet onmogelijk.”
Waarom het lot van Netanyahu ertoe doet
Netanyahu is, eerlijk gezegd, een torenhoge figuur in de Israëlische politiek. Als hij zou vallen, zouden de gevolgen aanzienlijk zijn: een opening van de Israëlische politieke horizon die de loop van de geschiedenis van het land heel goed zou kunnen veranderen.
Het is moeilijk om precies te zeggen wat de gevolgen zouden zijn voor de onmiddellijke oorlogsinspanning. Er bestaat simpelweg te veel onzekerheid over de vraag of, laat staan wanneer, hij ten onder zal gaan, om met specifiek vertrouwen voorspellingen te kunnen doen.
Maar één ding is zeker: de val van Netanyahu zou een belangrijke barrière wegnemen voor een politieke oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict. De premier is niet de enige barrière – sterker nog, niet eens de grootste – maar hij is zeker een grote.
De bijdragen van Netanyahu aan het uitsluiten van een onderhandelde oplossing zijn bijna te talrijk om te tellen. Hij heeft leiding gegeven aan een aanzienlijke uitbreiding van de nederzettingen, pogingen om de Westelijke Jordaanoever te annexeren, pogingen om de Palestijnen te verdelen en te veroveren door de Westelijke Jordaanoever en Gaza politiek te splitsen, een extreemrechtse drift binnen de Likud-partij en de toetreding van regelrechte Joodse supremacisten tot de Israëlische regering. .
Als Netanyahu zou worden afgezet, is het algemene gevoel dat een van Israëls centristische partijen aan de macht zou komen.
“Er zal geen afslag naar links zijn. Maar er zou, bij gebrek aan een betere term, een wending naar het radicale centrum kunnen plaatsvinden”, zegt Sachs.
Op dit moment suggereren opiniepeilingen dat Gantz, leider van de centristisch-naar-centrum-rechtse Nationale Eenheidspartij, de voornaamste begunstigde zou zijn. Maar Gantz dient op noodbasis in het oorlogskabinet van Netanyahu; zijn populariteit kan fluctueren naast de oorlogsfuncties van Israël. Dat zou ruimte kunnen laten voor anderen, zoals de centrum-naar-centrum-linkse Yair Lapid en zijn Yesh Atid-partij, om in de loop van de tijd als leidend alternatief naar voren te komen.
Gantz, Lapid of enig ander personage in het bredere centrum zou zeker minder vijandig staan tegenover de Palestijnse nationale aspiraties dan Netanyahu. Ze zouden bijvoorbeeld geen post-Netanyahu-regering vormen met de extreemrechtse religieus-zionistische partij die momenteel Netanyahu’s benadering van de Palestijnen in een extreme richting duwt. Sterker nog, ze zouden vrijwel zeker wat stemmen van links nodig hebben om een stabiele regering te vormen.
Het is moeilijk om te speculeren over wat dit zou kunnen betekenen in de kern van het beleid. Maar we weten dat de aard van de regering in grote lijnen van invloed zou kunnen zijn op de manier waarop Israël ervoor kiest de oorlog te vervolgen; of het bijvoorbeeld besluit Gaza opnieuw te bezetten en daar nederzettingen te herstellen. We weten ook dat een meer centristische Israëlische regering op de langere termijn minder snel actie zal ondernemen die het conflict weghaalt van een onderhandelde oplossing – en zelfs stappen zou kunnen ondernemen om een oplossing waarschijnlijker te maken.
Misschien is de beste manier om erover na te denken als volgt: op dit moment is Netanyahu een grote barrière die Israël in de weg staat zijn beleid ten aanzien van de Palestijnen te veranderen – een beleid dat ons bij de huidige ramp heeft gebracht. Als hij zou vertrekken, zou die barrière worden weggenomen. Hoewel het leven voor Israëli’s en Palestijnen misschien niet automatisch beter wordt, zou het zeker omstandigheden scheppen waaronder positievere ontwikkelingen waarschijnlijker worden.
Het is slechts een klein sprankje hoop te midden van de nachtmerrie waarin de twee volkeren momenteel gevangen zitten.
3 gedachten over “Zou Israël Netanyahu midden in een oorlog kunnen dumpen?”