Thijs Römer en online seksueel kindermisbruik

De strafzaak tegen acteur Thijs Römer wegens online seksueel kindermisbruik hield deze week half Nederland bezig. Twitteraars konden live meelezen wat seksueel misbruik met kinderen doet en hoe de verdachte volgens de slachtoffers te werk ging. De recente aandacht voor onlinemisbruik kwam natuurlijk door de bekendheid van de verdachte. Maar laten we niet vergeten hoe groot dit probleem is en dat je kind zelf zijn beste beveiliger is.

Ik heb het al vaker gezegd: misdaadcijfers zijn in de regel niet heel erg betrouwbaar. Ze geven een vertekend beeld omdat alleen de daadwerkelijk geregistreerde misdaad naar voren komt. In 2021 kwamen er bij de politie 3332 meldingen binnen van seksueel geweld tegen kinderen. Het merendeel betrof meisjes. Het grootste aandeel meldingen (63%) betrof kinderen in de leeftijd van dertien tot zeventien jaar.

Topje ijsberg

Die cijfers zijn echter het topje van de ijsberg. Om wat beter inzicht te krijgen worden door verschillende organisaties onderzoeken verricht. Een van die onderzoeken is de Prevalentiemonitor Huiselijk geweld en Seksueel grensoverschrijdend gedrag. In enquêtes wordt aan kinderen en jongeren gevraagd of ze ooit slachtoffer zijn geweest. En die cijfers zijn schrikbarend.

Vorig jaar gaf 30 procent van de 16 tot 18-jarigen aan in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer te zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Van de jonge vrouwen geeft zelfs bijna de helft (46%) aan slachtoffer te zijn geweest. Tussen 18 en 24 jaar loopt dat zelfs op tot 52 procent.

Online

Uit onderzoek blijkt ook dat 6,4% van de bevolking van 16 jaar en ouder aangaf dat ze in 2022 slachtoffer zijn geweest van online seksuele intimidatie, variërend van seksueel kwetsende opmerkingen tot het ongevraagd toesturen van seksueel beeldmateriaal. Voor de duidelijkheid: bij 6,4% hebben we het over 930.000 personen. Uit de zogenaamde Dadermonitor blijkt dat seksueel geweld tegen kinderen steeds meer online plaatsvindt, de gemiddelde leeftijd van slachtoffers en daders is sterk gedaald.

Volgens de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen krijgen 29% van de meisjes (72.000 meiden) en 9% van de jongens (24.000) jaarlijks online te maken met een vorm van seksueel geweld. Europees onderzoek van WeProtect Global Alliance stelt zelfs dat twee derde van de ondervraagde Europese achttienjarigen als kind online seksueel misbruik (in brede vorm) heeft meegemaakt.

Uit het jaarverslag (2021) van Help Wanted, een organisatie die hulp biedt bij online grensoverschrijdend gedrag, volgt dat de meeste adviesaanvragen gaan over bedreiging of chantage met naaktbeelden, gevolgd door naaktbeelden die ongewenst verspreid worden via social media. Het zijn voornamelijk tieners tussen de 12 en 18 jaar die bij het adviesbureau aankloppen.

Volle vijvers

Nog niet zo heel lang geleden spraken we vooral over de zogenaamde loverboys. Mannelijke daders die hun minderjarige slachtoffers over een langere periode offline inpalmden. De daders zorgden ervoor dat hun slachtoffers verliefd werden, gaven ze cadeautjes en gingen daarna over tot seksueel geweld, tot aan gedwongen prostitutie aan toe. In vergelijking met de loverboys gaat online kindermisbruik veel en veel sneller en makkelijker. Al in 2018 bleek dat 95% van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar iedere dag gebruik maakt van het internet. Daders vissen dus in volle vijvers.

Ik heb er al eens eerder over geschreven: voor de digitale kinderlokker is het vinden van (kwetsbare) slachtoffers tegenwoordig een kleine moeite. Via apps als onder meer Omegle, Instagram, TikTok, chatboxes van games en Twitter is het kinderlijk eenvoudig om in contact te komen met potentiële slachtoffers.

Ontsnappen aan seksuele content is nog niet zo makkelijk. In 2021 brachten journalisten van de BBC twee uur door op Omegle. In die korte tijd kwamen ze twaalf masturberende mannen, acht naakte mannen, twee live masturberende minderjarige jongens en zeven advertenties voor pornosites tegen.

Modus operandi

Aan de hand van de vele rechtszaken die ik als verslaggever bij heb gewoond, kan ik wel een aardig beeld schetsen van hoe het er grofweg gezegd gemiddeld aan toegaat.

Daders gaan verrassend overeenkomstig te werk. Ze zoeken contact met een minderjarige, doen zich vaak voor als leeftijdgenootje en beginnen aan het opbouwen van een vertrouwensband. Door de aandacht voelen kinderen zich speciaal en hebben ze sneller de bereidheid om iets terug te willen doen.

Masturberen

Er wordt gevraagd naar hobby’s en sport en er worden complimentjes uitgereikt. Al vrij snel veranderen de onlinegesprekken van aard en vraagt de dader voorzichtig naar de seksuele ervaring van het slachtoffer. Of ze wel eens masturberen bijvoorbeeld en hoe ze dat dan doen. Vroeg of laat wordt er gevraagd om foto’s of filmpjes op te sturen, vaak sturen daders eerst zelf een foto (doorgaans niet van zichzelf) om het slachtoffer aan te moedigen.

Als er eenmaal beeldmateriaal binnen is, veranderen de gesprekken en komt er een dwingende toon om de hoek kijken. Als het slachtoffer niet doet wat de verdachte wil, komen de dreigementen. Bijvoorbeeld door te zeggen dat de foto’s naar familieleden worden gestuurd of op het internet worden gezet. Het slachtoffer zit dan klem.

Preventie

De rechtspraak kan straffen opleggen aan daders, maar daarmee krijg je het probleem niet weg. Straffen werken zelden effectief preventief. Of we het nu willen of niet, het is verstandig om kinderen te leren hoe de onlinewereld soms werkt. Een aantal tips kunnen hierbij werken.

Op een website van de politie staat mooi omschreven wat de kern van preventie is.

‘Jongeren zijn zelf hun beste beveiliger. Als zij alert zijn en weten waarop ze moeten letten, is het lastiger voor de groomer om hun vertrouwen te winnen’.

Alert zijn komt in vele vormen.

Nickname

Ga allereerst niet met je echte naam online, kies een nickname. Aan de hand van je echte naam kunnen daders extra informatie opzoeken (familieleden bijvoorbeeld) en je daarmee confronteren of chanteren.

Zorg er als ouder voor dat kinderen tot een bepaalde leeftijd werken met een slotje op hun account. Hierdoor moeten mensen die uw kind willen volgen in ieder geval handmatig door uw kind (of uzelf) worden geaccepteerd voor ze iets van de inhoud van het account kunnen zien.

Het is ook mogelijk om een App zo in te stellen dat alleen vrienden privé-berichten kunnen sturen. Dat voorkomt dat derden uw kind zo kunnen benaderen. Het kan geen kwaad om kinderen te leren alert te zijn en bij een vriendschapsverzoek van een onbekende eerst op internet na te trekken wie die persoon is. Niet zelden doen daders zich onder een schuilnaam voor als een leeftijdsgenootje, maar is dat zogenaamde leeftijdsgenootje nergens online terug te vinden.

Foto’s

Druk uw kinderen op het hart geen persoonlijke informatie (zoals een adres of telefoonnummer) of foto’s te delen met mensen die ze niet kennen. Zelfs onschuldige foto’s kunnen tegenwoordig bewerkt worden, waardoor het alsnog lijkt op naaktfoto’s. Het is ook niet handig om bij het eerste contact meteen de webcam aan te slingeren. De persoon aan de andere kant kan dan al foto’s maken voor later gebruik.

Vertel ze ook dat naaktfoto’s doorsturen strafbaar kan zijn en grote gevolgen kan hebben voor het slachtoffer. Via Whatsapp kunnen beelden met een simpele druk op de knop naar veel mensen worden gestuurd, met een enorme impact voor de persoon die op de foto staat.

Praten

Leer uw kind om te praten over wat ze meemaken online en met wie ze in contact staan. Dat kan voorkomen dat kinderen uit schaamte helemaal niets zeggen en het misbruik voort kan duren.

Spreek nooit af met mensen die je online hebt ontmoet. En als je het dan toch doet, spreek af op een drukke plek en neem iemand mee.

En als er dan toch sprake is van onlinemisbruik: let op de signalen. Een teruggetrokken en boos kind dat (nog) vaker online is bijvoorbeeld. Open het gesprek.

Drempels

Het is de vraag of je je kinderen helemaal kunt beschermen tegen online roofdieren. Maar je kunt wel een aantal drempels opwerpen om ervoor te zorgen dat je kind niet kinderlijk eenvoudig slachtoffer kan worden. Online misbruik is een bestaand gevaar.

Zoals slachtofferadvocaat Priya Soekhai het onlangs in het radioprogramma Langs de Lijn En Omstreken zo treffend omschreef:

‘Het internet is zo toegankelijk, dit komt geregeld voor. Vroeger sprak een kinderlokker je aan op straat, maar nu zitten ze achter hun scherm. Het kan echt ieders kind overkomen’

Helaas is dat een waarheid als een koe.