Anderhalve dag na de kabinetsval presenteerden PvdA en GroenLinks plannen voor verdergaande samenwerking: een gezamenlijke kandidatenlijst en een gezamenlijk programma voor de verkiezingen in november. Maar een linkse premierskandidaat is nog nergens te bekennen.
Opnieuw lieten de partijen zich verleiden tot uitspraken over het lot van Mark Rutte (VVD). ‘Rutte is uitgeregeerd,’ zei PvdA-fractievoorzitter Attje Kuiken zondag 9 juli bij de presentatie van de plannen. De les van het beruchte 1 aprildebat uit 2021, toen de partijen Rutte dachten te kunnen wegsturen als kandidaat-premier, is nog niet geleerd. Later op de dag kondigden Kuiken en GroenLinks-leider Jesse Klaver aan een motie van wantrouwen in te dienen tegen de reeds demissionaire Rutte.
Bijna een unicum in de politiek, maar niet meer nodig omdat Rutte maandag 10 juli zijn vertrek uit de politiek aankondigde. En net als Geert Wilders (PVV) zei Klaver de motie van wantrouwen niet meer in te dienen. Beide politieke tegenstanders spraken opeens met respect over de man die dertien jaar het land regeerde.
Opvallend was wel dat PvdA en GroenLinks het politieke verscheiden van Rutte meenden te kunnen aankondigen. Links gaat niet over de toekomst van welke VVD- of pakweg CDA-leider dan ook.
KLAVER: VERKIEZINGEN VAN 2023 EEN KEERPUNT
Beide partijen kunnen zich nu helemaal concentreren op de keuze van een eigen gezamenlijke lijsttrekker. GroenLinks en PvdA werkten de afgelopen jaren steeds intensiever samen. Voorlopig hoogtepunt was in juni, toen de gezamenlijke Eerste Kamerfractie aantrad. In maart bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten, die bepalend zijn voor de senaat, konden de partijen nog niet een gezamenlijke kandidatenlijst presenteren.
De partijstatuten lieten dat nog niet toe. Die zijn intussen aangepast. Nu bepalen leden van beide partijen per referendum of er een gezamenlijke kandidatenlijst en een gezamenlijk programma komt, voor de Kamerverkiezingen die door de val van Rutte IV anderhalf jaar eerder zijn dan verwacht.
De verkiezingen van 2023 worden volgens Jesse Klaver een ‘keerpunt’, zei de GroenLinks-leider bij de presentatie van het samenwerkingsplan. Dat woord gebruikte hij niet toevallig. In 1972 presenteerden GroenLinks-voorloper PPR, PvdA en D66 het gezamenlijke program Keerpunt 1972. De drie partijen behaalden destijds 56 zetels en hadden de medewerking van conservatieve partijen nodig om tot het kabinet-Den Uyl te komen. In deze tijd van versplintering zijn vermoedelijk meer partijen nodig voor een links kabinet.
WIE GAAT DE KANDIDATENLIJST TREKKEN?
Kuiken en Klaver zijn er klaar voor, maar het is de vraag of één van de twee de nieuwe kandidatenlijst zal aanvoeren. Er wordt al gespeculeerd over de aanstelling van een kandidaat die minder het stempel van GroenLinks of PvdA op het voorhoofd heeft.