Buitenlandse journalisten dachten dat deze Nederlandse minister van Financiën anders zou zijn
Toen de pro-Europese Sigrid Kaag in januari de Nederlandse minister van Financiën werd, was de hoop groot dat ze soepeler zou kijken naar schulden en tekorten in de EU.
AFP meldde dat Kaag “getipt werd om de banden met door schulden getroffen Zuid-Europese staten die eerder door de Nederlanders de les zijn gelezen om de tekorten terug te dringen” glad te strijken.
EUobserver wist dat het “alom verwacht” was dat Kaag “een meer dovish toon” zou aanslaan dan haar christendemocratische voorganger Wopke Hoekstra.
De Financial Times voorspelde dat de “polyglot” Kaag – die haar links-liberale partij D66 naar een “verrassende stijging” in de peilingen leidde ondanks het feit dat ze veel “oproer” kreeg van extreemrechts – “minder vijandig zou zijn over onderwerpen als het vernieuwen van begrotingsregels, gezamenlijke EU-leningen en fiscale risicodeling.”
Haar aanwezigheid rond de eurogroeptafel moet helpen het vertrouwen te herstellen met zuidelijke hoofdsteden die zich vaak in hoekstra’s vuurlinie bevonden.
Het was wishful thinking.
De prioriteiten van Kaag
In een toespraak in Maastricht, waar dertig jaar geleden het verdrag werd ondertekend dat de euro in het leven riep, zette Kaag haar prioriteiten uiteen:
- Schulden verminderen.
- Groei verhogen door middel van investeringen en structurele hervormingen.
- Het creëren van een onafhankelijk orgaan om toe te zien op de naleving van de begrotingsregels door de landen van de eurozone.
Maak kennis met de nieuwe baas, dezelfde als de oude baas.
Kaag betoogde wel dat schuldafbouw geleidelijk moet gebeuren. Het is onwaarschijnlijk dat Nederland zal aandringen op bezuinigingen om de schulden te verminderen die zo kort na de coronacrisis boven de verdragsgrens van 60 procent van het bbp zijn geweest en terwijl de economische effecten van de oorlog in Oekraïne onzeker blijven.
Maar ze waarschuwde dat investeringen (uitgaven) niet uit de hand mogen lopen. Europese landen leenden honderden miljarden euro’s om de economische klap van COVID-19 te verzachten. Nederland alleen heeft geen gebruik gemaakt van het corona-reddingsfonds van de EU van 750 miljard euro.
De handhaving van schuld- en tekortregels uit handen nemen van de Europese Commissie is een nieuw idee, maar het weerspiegelt een al lang bestaande Nederlandse frustratie: dat de commissie het Stabiliteits- en Groeipact nooit heeft gehandhaafd.
Dode letter
Een onafhankelijke waakhond kan de prijs zijn die Nederland andere landen wil laten betalen voor het versoepelen van de schuld- en tekortregels.
Het stabiliteits- en groeipact is een dode letter. De helft van de lidstaten, waaronder Frankrijk, Italië, Duitsland en Spanje, heeft schulden boven de grens van 60 procent.
Zelfs Nederland heeft zijn tekort niet elk jaar onder de 3 procent kunnen houden.
Kaag zei dat de herhaalde schendingen “de geloofwaardigheid van en de steun voor het pact hebben ondermijnd”.
Brusselse bubbel
Nederland stemde halfslachtig in met gezamenlijke EU-leningen om het coronaherstelfonds te financieren; Mark Rutte, de premier, kreeg veel kritiek omdat hij zich ertegen verzette.
Permanente EU-brede leningen om de kosten van tekortbestedingen in landen met een hoge schuldenlast te verminderen, zijn nog steeds een brug te ver. Nederlanders zijn al sinds het eerste voorstel tegen ‘eurobonds’ en zijn dat nog steeds.
Hoe konden zoveel media – The Economist en de Irish Independent maakten dezelfde fout – het zo mis hebben?
Ik vermoed dat schrijvers in de ban zijn geraakt van Kaags kosmopolitisme. Ze studeerde in Caïro, Oxford en Parijs, werkte als VN-diplomaat en trouwde met een buitenlander. Brusselse journalisten zagen haar als een van henzelf en gingen ervan uit dat ze hun mening moest delen.
Ik vind steun voor lage schulden, lage tekorten, liberalisering en vasthouden aan de verdragen die je hebt gesloten niet zo schandalig, maar in de Brusselse bubbel maakt dat je een reactionair. Aangezien Kaag dat niet is, moet ze voor de fiscale unie zijn.
Orthodoxies
Niet alle journalisten hadden het bij het verkeerde eind. Jeremy Cliffe had de betere kijk op New Statesman. Hij begreep dat het Nederlandse ministerie van Financiën “diepgewortelde orthodoxies heeft die de politieke kleur van de verantwoordelijke minister overstijgen” en Kaag, hoewel meer open voor fiscale integratie dan de meeste politici in Nederland, zou waarschijnlijk geen politiek kapitaal besteden aan het uitdagen van die orthodoxies.
Andere journalisten hoeven maar verder te hebben gekeken dan Kaags directe voorganger om beter te weten. Jeroen Dijsselbloem, minister van Financiën van 2012 tot 2017, was linkser dan Kaag, maar hij was ook tegen eurobonds en lossere schuld- en tekortregels. Dijsselbloem, die voorzitter was van de Eurogroep van ministers van Financiën van de eurozone, ging zelfs zo ver dat hij dreigde met de uitzetting van Griekenland uit de eenheidsmunt als het de voorwaarden van zijn reddingsoperatie niet zou respecteren.
Kaag kan de Nederlandse positie de komende drie jaar nog subtiel veranderen, maar wie een ommekeer projecteert, vertelt je wat hij wil zien, niet wat wij zullen zien.