In Europa’s wateroorlogen spelen superrijken volgens hun eigen regels

Lokale leiders, die moeite hebben om rijke inwoners aan de waterbeperkingen te laten houden, roepen de EU om hulp.

Toen Ludwig Helm voor het eerst hoorde dat een villa in zijn stad 80.000 liter water per dag verbruikte – 625 keer het dagelijkse gemiddelde verbruik van een eenpersoonshuishouden in Duitsland – dacht hij dat de meter defect moest zijn. 

Dat was het niet.

De rijke stad Königstein, gelegen op de beboste hellingen van de Taunus, een bergketen in de buurt van Frankfurt in Duitsland, telt ongeveer 98 mensen met een jaarinkomen van meer dan € 1 miljoen onder de 16.700 inwoners. Die huishoudens stuwen het waterverbruik door het dak en negeren de beperkingen die gericht zijn op het beschermen van de drinkwatervoorziening terwijl de regio worstelt met droogte.

“Het waterverbruik is in sommige gevallen zelfs volledig ongebreideld”, zegt Helm, de burgemeester van Königstein. “Mensen zijn helemaal vergeten dat je in Duitsland gewoon geen Engels gazon hebt. We hebben andere klimatologische omstandigheden. Maar mensen wil het zo hebben.”

Nu het grondwaterpeil in de regio rond Königstein daalt, heeft Helm beperkingen opgelegd wanneer bewoners hun tuinen kunnen besproeien of hun zwembaden kunnen vullen, om ervoor te zorgen dat de stad niet zonder drinkwater komt te zitten.

Maar die maatregelen werken niet, zei hij, vooral omdat rijke inwoners ze negeren en de lokale autoriteiten niet in staat zijn om de regels te handhaven.

Steeds lagere grondwaterstanden zorgen ervoor dat lokale beken en rivieren uitdrogen, aldus Thomas Norgall, adjunct-directeur van de Hessen-vestiging van de Duitse ngo BUND. Tegen deze achtergrond begint het hoge waterverbruik van rijke huishoudens ook bewoners tegen elkaar op te zetten en zorgen te baren in nabijgelegen steden, die vrezen voor hun eigen watervoorziening.

Een groeiend aantal gemeenten in heel Europa kampt met soortgelijke problemen te midden van een ernstige droogte die het continent sinds 2018 in zijn greep houdt.

De gemeente Châteauneuf-Grasse bij Cannes haalde eerder dit jaar de krantenkoppen nadat werd gezegd dat rijke huiseigenaren – van wie de meesten buitenlanders zijn – in een week meer water zouden verbruiken dan de meeste inwoners van de gemeente in een jaar. Nog eens 120 gemeenten in heel Frankrijk hebben momenteel moeite om toegang te krijgen tot drinkwater.

“Ik heb verschillende privéhelikopters in mijn gemeente. Iemand die het zich kan veroorloven om zijn helikopter bij te tanken, zal niet bezwaard zijn om een ​​boete van € 1.500 of het dubbele te betalen in geval van recidive”, vertelde Emmanuel Delmotte, de burgemeester van Châteauneuf-Grasse, destijds aan Le Figaro . “En dan lost de boete het watertekort niet op.”

Gefrustreerd roepen lokale autoriteiten en ngo’s nationale regeringen en de EU op om de vraag naar water te helpen beheersen met maatregelen variërend van het heroverwegen van waterprijssystemen tot het herzien van de manier waarop drinkwater wordt verdeeld tussen woonhuizen, industrie en landbouw.

Het dramatisch verhogen van de waterprijzen zodra een huishouden een bepaalde hoeveelheid verbruikt, zou volgens Helm “duidelijk maken dat dit soort overconsumptie gewoon niet normaal is.”

Wat een verspilling  

Volgens het Europees Milieuagentschap heeft bijna een derde van de Europeanen te maken met waterstress . Dat zal naar verwachting verergeren naarmate droogtes frequenter en intenser worden door klimaatverandering.

Uit een in het tijdschrift Nature gepubliceerde studie bleek dat „niet-duurzaam watergebruik door de elite stedelijke watercrises minstens zo sterk kan verergeren als klimaatverandering of bevolkingsgroei”. 

Dat maakt het veranderen van consumptiegewoonten tot een prioriteit voor door droogte geteisterde gebieden. Maar het is ook een structureel probleem, zeggen onderzoekers en milieuactivisten. Om dat op te lossen, moet “het waterverbruik fundamenteel worden heroverwogen en moet veel meer nadruk worden gelegd op het besparen van water”, zei Norgall.

Sommige regionale politici zijn het daarmee eens en pleiten voor een herziening. Elisabeth Kula, voorzitter van het uiterst linkse Die Linke in het regionale parlement van Hessen, zei tijdens een parlementair debat in juni dat “waardevol drinkwater” wordt verspild in “spoeltoiletten en in de … zwembaden voor de rijken”.

Als onderdeel van zijn in maart aangenomen nationale waterstrategie , zei Duitsland dat het drinkwater wil besparen door regenwater te integreren in watersystemen voor niet-drinkbaar gebruik.

Naarmate tekortkomingen in de huidige waterbeheersystemen duidelijker worden, wordt de roep om actie van de EU steeds luider.

Brussel heeft een aantal regels voor de bescherming en het beheer van zoetwatervoorraden, waaronder de belangrijkste drinkwaterwet. Maar “bestaande instrumenten blijven gefragmenteerd” en “niet goed geïntegreerd in alle EU-beleidslijnen”, aldus het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC), een orgaan dat maatschappelijke organisaties vertegenwoordigt en EU-instellingen adviseert.

Het EESC is van plan om in oktober voorstellen te presenteren voor een EU Blue Deal — een afspiegeling van de groene transitieplannen van het blok. De Europese Commissie, zo stelt het, moet “water als een prioriteit op Europese schaal gaan aanpakken”. 

Volgens Florian Marin, een Roemeens lid van het EESC, is de ontwikkeling van een EU-brede aanpak van de waterprijzen van cruciaal belang om waterschaarste aan te pakken.

Water moet vrij kunnen worden geconsumeerd tot een bepaalde drempel, waarna tarieven kunnen worden toegepast, betoogde hij. Ook particuliere huishoudens zouden volgens Marin moeten profiteren van goedkopere prijzen dan andere sectoren, zoals de industrie.

In de meeste landen, waaronder Duitsland en Frankrijk , betalen waterverslindende industrieën vaak veel minder voor drinkwater dan particuliere huishoudens, ondanks dat ze een veel groter aandeel verbruiken.    

Maar Brussel zou ook normen moeten ontwikkelen voor elke sector – inclusief particuliere huishoudens – om het watergebruik te reguleren, voegde Marin eraan toe, waarbij hij benadrukte dat drinkwater niet mag worden gebruikt om zwembaden te vullen.

EU-wetgevers hebben ook hun steun uitgesproken voor een blokbrede waterstrategie. 

Emma Wiesner, een Europarlementariër van de liberale Renew-fractie, pleitte vorige maand voor een Blue Deal, met als argument dat “water een basisrecht is voor elke burger”. De EU, zei ze, moet het probleem aanpakken “voordat er meer conflicten ontstaan ​​binnen of zelfs tussen lidstaten”.