Leider van de extreemrechtse Vrijheidspartij Geert Wilders, die vorig jaar op de eerste plaats kwam bij de verkiezingen, slaagde er niet in om alle partners in een potentiële coalitie aan boord te krijgen.
Geert Wilders, wiens extreemrechtse Vrijheidspartij (PVV) Nederland schokte door eind vorig jaar als eerste te eindigen bij de verkiezingen, heeft toegegeven dat hij niet de volgende premier zal worden omdat zijn potentiële coalitiepartners hem niet steunen.
“Ik kan alleen premier worden als alle partijen in de coalitie dit steunen. Dat was niet het geval”, zei Wilders woensdag laat op X. “De liefde voor mijn land en de kiezers is groter en belangrijker dan mijn eigen positie.”
Ik kan alleen premier worden als ALLE partijen in de coalitie dat steunen. Dat was niet zo.
Ik wil graag een rechts kabinet. Minder asiel en immigratie. Nederlanders op 1.
De liefde voor mijn land en kiezer is groot en belangrijker dan mijn eigen positie.
Ik hou van NL ❤️
— Geert Wilders (@geertwilderspvv) March 13, 2024
Later voegde hij nog een post toe waarin hij zei dat hij op een dag “nog steeds premier van Nederland zou worden”. “Met de steun van nog meer Nederlanders. Is het niet morgen, dan overmorgen. De stem van miljoenen Nederlanders zal gehoord worden!”
De populistische PVV behaalde bij de verkiezingen van november 37 zetels – veel meer dan voorspeld, maar ruimschoots minder dan een meerderheid in het parlement met 150 zetels – en voert sindsdien verkennende coalitiegesprekken met drie potentiële rechtse bondgenoten.
Hun weigering om enkele van Wilders’ extremere beloften in het manifest te aanvaarden had hem al gedwongen anti-constitutionele maatregelen te laten vallen, waaronder een verbod op moskeeën, de Koran en islamitische hoofddoeken, evenals een ‘Nexit’-referendum over het verlaten van de EU.
Maar de mogelijkheid dat de controversiële anti-islampolemist, die sinds 2004 onder politiebescherming leeft, premier zou worden, bleek duidelijk een onoverkomelijk obstakel.
Eén partner, de nieuw gevormde NSC, die campagne voerde op een platform van ‘goed bestuur’ en ‘anders politiek bedrijven’, zei vorige maand dat het niet zou toetreden tot een formele coalitie. Het Algemeen Dagblad omschreef de gesprekken destijds als gekenmerkt door “vergif, onderling scherpschieten en roddelen”.
De aankondiging van Wilders komt een dag voordat de tussenpersoon die de coalitieonderhandelingen faciliteert, Kim Putters, een rapport zal presenteren over de voortgang ervan, te midden van toenemende speculaties over een doorbraak die een technocratische regering zou kunnen voortbrengen.
De NOS meldde eerder dat de vier potentiële partners een scenario overwogen waarin de partijleiders in het parlement zouden blijven en niet zouden toetreden tot de nieuwe regering.
In plaats daarvan zou een zogenaamd ‘buitenparlementair’ kabinet van ervaren politici en mogelijk deskundigen van buiten de politiek, die niet als nauw verbonden zijn met een van de regerende partijen, kunnen worden benoemd, die nauw met het parlement zou samenwerken.
Putters zei dat de partijen – de PVV, de liberaal-conservatieve VVD, de populistische Boeren-Burgerbeweging (BBB) en de NSC – klaar waren om de “volgende stap” te zetten na twee dagen van “goede en intense” gesprekken op een landgoed op maandag en Dinsdag.
Wilders vindt mislopen Torentje niet eerlijk: ‘Ik had premier moeten worden’
PVV-leider Geert Wilders kreeg alleen van BBB volmondige steun om premier te worden van een kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. ,,Eén partij zei: liever niet, maar we gaan er niet voor liggen. En één partij zei: geen sprake van.” Daarbij lijkt Wilders te doelen op NSC van Pieter Omtzigt. Hij noemde dat ‘unfair’, ‘ondemocratisch’ en ‘staatsrechtelijk onjuist’.
Wilders vindt dat hij recht heeft op het Torentje. ,,We zijn de grootste partij geworden. Ik vind dat ik premier had moeten worden. Dat dat niet afgepakt kan worden.” Maar, erkende Wilders, daar heeft hij wel steun voor nodig en die kreeg hij niet. Overigens staat nergens in het staatsrecht dat de leider van de grootste partij het premierschap toekomt.
VVD-leider Dilan Yesilgöz geeft aan dat haar partij het mogelijke premierschap van Wilders niet heeft geblokkeerd. ,,Vanuit meneer Putters kwam de vraag: wat is ervoor nodig om een extraparlementair kabinet te bouwen. Daarvoor is afgesproken dat de vier partijleiders in de Kamer blijven. Vanuit ons was er geen blokkade richting premier Wilders, maar we hebben er wel vraagtekens en kanttekeningen bij gesteld.”
Wilders betreurt dit, maar zegt: ,,Uiteindelijk moet je de keuze maken: kies je voor eigen positie of het landsbelang? Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Hoeveel pijn het ook doet en hoe onrechtvaardig ik het vind.” Wilders noemde het ook ‘staatsrechtelijk onjuist’. ,,In beginsel vind ik dat de leider van de grootste partij ook de premier moet leveren.”
Maar volgens de PVV-leider was het enige alternatief ‘breken en niet doorgaan’ met een formatie over rechts. ,,En dan ligt het initiatief bij Frans Timmermans”, zo verwees hij naar GroenLinks-PvdA die bij de verkiezingen de tweede partij werd. Wel wees Wilders erop dat dit bij huidige premier Rutte nooit gebeurd zou zijn. ,,Ik vind het unfair, niet zoals het hoort in een democratie.”
NSC-leider Pieter Omtzigt wilde niet veel kwijt na de bijeenkomst bij informateur Putters. ,,Ik denk dat het belangrijk is dat we een kabinet vormen. Er zijn urgente uitdagingen in Nederland. Wij hebben met zijn vieren een afspraak bereikt dat we een extraparlementair kabinet gaan onderzoeken. Eén van de kenmerken daarvan is dat de vier partijleiders in de Tweede Kamer plaatsnemen. Voor ons was een andere variant, namelijk een minderheidskabinet van PVV, VVD, en BBB waarin wij zouden gedogen, ook bespreekbaar.” Omtzigt zei verder niets over of hij het premierschap van Wilders wel of niet geblokkeerd heeft.
Wilders, VVD-leider Dilan Yesilgöz, NSC-voorman Pieter Omtzigt en BBB-leider Caroline van der Plas hebben maandag en dinsdag op het Hilversumse landgoed De Zwaluwenberg overlegd gevoerd met informateur Kim Putters. Donderdagochtend is het viertal door hem uitgenodigd om het verslag te lezen dat hij heeft geschreven. Bij de aankomst in het Tweede Kamergebouw was Wilders de enige die de pers te woord stond. Later donderdag zal Putters zijn verslag overhandigen aan Kamervoorzitter Martin Bosma.