Het bedrijf Lasaulec van Ferrari-dealer Frits Kroymans heeft bij de verkoop van beschermingsmiddelen tijdens de coronacrisis een ‘onwenselijk hoge marge’ berekend en zo ruim 35 miljoen euro verdiend. De technische groothandel wilde samen optrekken met Sywert van Lienden om nog meer deals binnen te halen.
Dat blijkt uit twee nieuwe onderzoeken naar de inkoop van beschermingsmiddelen tijdens de coronacrisis die maandag naar de Tweede Kamer zijn gestuurd. Lasaulec van de Ferrari-dealer Kroymans groeide dankzij connecties met het ministerie van Defensie uit tot de grootste leverancier van beschermingsmiddelen. Het leverde voor 149,2 miljoen aan isolatiejassen en verdiende naar schatting zo’n 36 miljoen euro bruto.
Lasaulec berekende daarmee een vergelijkbare marge als Relief Goods Alliance (RGA), het bedrijf van Van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel. RGA was met een mondkapjesorder van 100,8 miljoen euro de op twee na grootste leverancier tijdens de coronacrisis en verdiende naar schatting 27 miljoen euro bruto.
De top-drie van leveranciers wordt gecompleteerd door het bedrijf Majestic, een Nederlandse dochteronderneming van de Britse beursgenoteerde groothandelaar Bunzl. Majestic leverde voor 130,7 miljoen aan handschoenen en mondmaskers en verdiende daarmee zo’n 23 miljoen euro.
Profiteren van goede contacten
In een begeleidende brief noemt minister Conny Helder voor Langdurige Zorg de marge die Lasaulec in rekening bracht ‘onwenselijk hoog’. ‘Het is de vraag of dergelijke marges in crisistijd ethisch verantwoord zijn. De manier waarop sommige leveranciers en hierbij betrokken personen hebben gehandeld, vind ik niet passen bij de omstandigheden van dat moment.’
Helder heeft de Landsadvocaat opdracht gegeven om te onderzoeken of er juridische stappen mogelijk zijn. Eerder deed de bewindsvrouw dat ook al na het verschijnen van het Deloitte-rapport over de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden en zijn compagnons.
In totaal kocht de overheid tijdens de coronacrisis voor zo’n 1,4 miljard euro aan beschermingsmiddelen. Uit het onderzoek van Deloitte blijkt dat de drie grootste leveranciers profiteerden van hun goede contacten. Lasaulec behoorde tot het netwerk van Defensie en werd door dat departement naar voren geschoven als leverancier.
Samen optrekken
Helder verbaast zich in haar brief over de rol van Defensie, dat Lasaulec zelfs adviseerde in een geschil met het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH), de inkooporganisatie die door het ministerie van VWS werd opgezet. LCH wilde onder de order bij Lasaulec uit, omdat de prijs veel hoger bleek te zijn dan bij andere aanbieders, maar Defensie vond dat ‘niet fair’ en nam het voortdurend op voor het bedrijf.
Lasaulec zelf dreigde met juridische stappen om de overheid te dwingen de order na te komen. Het bedrijf betaalde ondertussen veel minder voor de inkoop van de Turkse isolatiejassen dan was gemeld, maar dat bleef geheim. De winst liep daardoor enorm op.
Het ministerie van Defensie probeerde in een later stadium Lasaulec ook nog te positioneren als ‘een tweede draaischijf’ naast inkooporganisatie LCH. Het bedrijf wilde daarbij ‘samen optrekken’ met de ‘Hulptroepen Alliantie’ van Sywert van Lienden, blijkt uit mails in het rapport van Deloitte. Hulptroepen Alliantie zou daarbij de medische beschermingsmiddelen inkopen, Lasaulec de niet-medische spullen. In een reactie laat Van Lienden weten niet op de hoogte te zijn geweest van de plannen.
Verzachtende omstandigheden
Het initiatief ging uiteindelijk niet door. Van Lienden presenteerde zich in die tijd als de voorman van de non-profitorganisatie Hulptroepen, maar liet de lucratieve deal met de overheid op naam zetten van zijn commerciële bv RGA. Alle winst kwam daardoor bij hem en zijn twee compagnons terecht. De drie mannen worden nu verdacht van oplichting, verduistering en witwassen. Van Lasaulec was altijd duidelijk dat er een winstoogmerk was.
Helder wijst in haar brief op verzachtende omstandigheden bij de fouten die er in het inkoopproces zijn gemaakt door de overheid. Er was een grote publieke en politieke druk om beschermingsmiddelen in te kopen. Daarom moest er snel gehandeld worden en werden niet alle procedures gevolgd. De controle van de prijs en de winstmarges was ondergeschikt aan de wens om snel te ‘kopen, kopen, kopen’. Enkele grote en kleine leveranciers maakten dankbaar gebruik van de onervarenheid bij de overheid.
Tegenprestatie
Persoonlijke contacten speelden door de uitzonderlijke omstandigheden een grotere rol dan normaal. Lasaulec leunde op Defensie en Van Lienden wist een order binnen te slepen dankzij bemoeienis van toenmalig VWS-minister Hugo de Jonge, toonde een eerder onderzoek van Deloitte al aan. De op een na grootste leverancier qua omzet, Majestic, profiteerde weer van een connectie binnen het LCH, waar medewerkers van moederbedrijf Bunzl waren gestationeerd om de overheid bij te staan.
Bunzl tekende daarbij het LCH-convenant waarin werd beloofd om ‘zonder winstoogmerk’ mee te helpen, maar bezorgde dochterbedrijf Majestic ondertussen een deal die naar schatting 23 miljoen opleverde. De Landsadvocaat zal ook kijken of daar juridische stappen tegen te ondernemen zijn.
De Bunzl-medewerkers bij LCH plaatsten daarnaast nog eens voor bijna 90 miljoen aan orders bij bedrijven uit het netwerk van de Britse groothandel. Daarbij werden door Bunzl heimelijk ‘kickbacks’ bedongen. Als tegenprestatie voor de bemiddeling met de overheid bedong Bunzl een vergoeding van 2 miljoen euro bij de leveranciers uit het eigen netwerk.
Uit de rapporten blijkt dat ook bij kleinere leveranties het nodige is misgegaan. Minister Helder zegt lessen te willen trekken om een in volgende crisissituatie vergelijkbare fouten te voorkomen
Kostbare onderzoeken
De kosten van de onderzoeken naar de inkoop van beschermingsmiddelen zijn opgelopen tot in totaal bijna 10,5 miljoen euro. Daarvan gaat 9,5 miljoen naar Deloitte. De kosten zijn veel hoger dan verwacht. Volgens VWS komt dat door de ‘aard, omvang en complexiteit’ van de onderzoeksopdracht.