Een linkse Nederlandse regering? Journalist Wierd Duk (De Telegraaf) ziet het niet meer gebeuren. ‘Dan blazen ze heel Den Haag op.’
De Nederlandse journalist Wierd Duk (De Telegraaf) trok de voorbije jaren Nederland rond als een soort ‘correspondent in eigen land’. Dat resulteerde in een boek waarin hij de ziel van een diep gepolariseerd land vlijmscherp blootlegt. In tegenstelling tot nogal wat andere media, toont hij zich dan ook amper verbaasd over de monsterscore van Geert Wilders. ‘Heel veel mensen hier herkenden hun eigen straten niet meer. Dat is natuurlijk precies waar Wilders al twee decennia voor waarschuwt.’
De VVD stapt niet in een nieuwe Nederlandse regering, maar is wel bereid gedoogsteun te verlenen, kondigde de partij gisteren aan. Is dat strategisch een slimme zet?
Wierd Duk: ‘Nee, ik vrees dat dit hen zuur gaat opbreken. Zelf niet mee in een regering stappen, is toch vooral een zwaktebod, waarbij je de kiezer het gevoel geeft je verantwoordelijkheid niet te durven opnemen. Strategisch lijkt dit me dus niet de meest verstandige keuze, maar goed, van overdreven veel strategisch inzicht heeft die partij de voorbije maanden natuurlijk ook al niet echt blijk gegeven.’
Wordt de regeringsvorming hierdoor nu lastiger?
‘Op dit moment, met zoveel binnen- en buitenlandse uitdagingen op de plank, lijkt het me niet zo slim om het land over te leveren aan drie partijen die eigenlijk geen enkele bestuurservaring hebben. Ik vrees dus voor een zwak kabinet, dat dan wellicht ook snel opnieuw zal vallen. Alleen denk ik dat de partij van Wilders bij eventuele nieuwe verkiezingen alleen maar sterker zal worden.’
Misschien stuurt VVD met deze beslissing gewoon aan op een links kabinet?
‘Dat zou dan echt een anti-Wilders-regering worden, en eerlijk gezegd acht ik dat vandaag weinig realistisch, na zo’n verkiezingsuitslag.’
Nederland leek de voorbije dagen wel met verstomming geslagen door de score van de PVV. U trok de voorbije jaren door Nederland voor uw reportages voor uw boek ‘Een land op drift’ : was deze verkiezingsuitslag ook voor u nog een verrassing?
‘Ik had wel verwacht dat Wilders zou winnen, maar eerlijk: de omvang van die overwinning heeft ook mij nog verrast, dat wel.’
U interviewde de voorbije dagen al een aantal PVV-kiezers. Met een dergelijke score kan het haast niet anders of daar zaten daar ook wel wat verrassende profielen tussen?
‘Toch wel. Heel wat mensen hebben woensdag voor de eerste keer op Wilders gestemd, en zij deden dat vaak omdat ze absoluut géén linkse regering wilden. Maar er zaten inderdaad ook best wat mensen met een migratie-achtergrond bij – ook moslims – toch niet meteen de usual suspects. Bij hen bleek een conservatief maatschappijbeeld vaak doorslaggevend in hun stemgedrag.’
Allochtonen moeten helemaal niets hebben van het woke-ideeëngoed of van het transgender-activisme, thema’s waarover Geert Wilders heel uitgesproken is
Het blijft natuurlijk wel absurd: moslims die op een anti-islampartij stemmen?
‘Ik denk dat heel veel allochtonen met een moslimachtergrond in Nederland die schroom intussen hebben afgeworpen. Zij vinden het bijvoorbeeld best goed dat Wilders de grenzen dicht wil, net omdat zij vaak ook het meest last hebben van de aanhoudende instroom van nieuwe migranten. Die zorgen namelijk voor extra concurrentie op de woningmarkt of op de arbeidsmarkt.’
‘Daarnaast moeten allochtonen ook helemaal niets hebben van het woke-ideeëngoed of van het transgender-activisme, thema’s waarover Geert Wilders heel uitgesproken is. Last but not least: heel veel Turken moeten ook niets hebben van de arabisering van Europa. De recente demonstraties met Palestijnse en ronduit antisemitische vlaggen en spandoeken hebben er op dat vlak ook stevig ingehakt. Heel veel mensen hier herkenden hun eigen straten niet meer, en dat is natuurlijk precies waar iemand als Wilders al twee decennia voor waarschuwt.’
Nederland is bij uitstek een consensusland: wil hij premier worden, dan zal hij water bij de wijn moeten doen
Kan hij op termijn die lastige spreidstand aanhouden? Enerzijds de conservatieve moslims te vriend houden, anderzijds tegemoet komen aan zijn klassieke achterban, die het vooral gehad heeft met de oprukkende islam in de grote steden?
‘Ik geloof echt niet dat Geert Wilders in een nieuwe coalitie zou gaan pleiten voor een soort van verbod op de islam. Dat kan overigens grondwettelijk ook helemaal niet. Wat hij als premier wél zal doen, is de immigratie drastisch beperken en daarvoor eventueel ook een aantal internationale verdragen opzeggen. Moskeeën waar haatpredikers anti-westerse ideeën verspreiden zullen gesloten worden, maar veel verder zal hij niet gaan. De PVV is ook het Vlaams Belang of de AfD niet. Nederland is bij uitstek een consensusland: wil hij premier worden, dan zal hij water bij de wijn moeten doen.’
Een populaire theorie is dat de overwinning van de PVV vooral de verantwoordelijkheid is van Mark Rutte en VVD-lijstrekker Dilan Yesilgöz. De eerste liet het vorige kabinet vallen over migratie, de tweede had enkele weken geleden de deur op een kier gezet voor een regering samen met de PVV. Lees: zij hadden te veel aandacht voor de thema’s die Wilders aankaart en maakten hem daardoor nog groter. Is het punt niet net dat de andere partijen daar jarenlang te wéinig aandacht voor hadden?
‘Ja, die hele theorie dat de VVD Wilders groot zou hebben gemaakt, vind ik regelrechte onzin. Zijn partij was sowieso al behoorlijk groot. Toen Wilders vanaf begin november ook mee aan tafel mocht zitten in enkele grote debatten, kwam hij daar bijzonder goed uit. Daarop gingen zowel Yesilgöz als Omtzigt hem uitsluiten, waardoor ze net flink wat extra kiezers richting PVV hebben gejaagd.’
Wat maakte deze verkiezingen dan zo anders dan de vorige? Wilders wordt al jarenlang uitgesloten en uitgespuwd door het politieke establishment, maar toch zette hij nooit eerder een dergelijk resultaat neer.
‘Het laatste kabinet-Rutte heeft heel veel mensen boos gemaakt. Boeren, vissers, mensen die het coronabeleid niet pikten, noem maar op. Het potentieel van “afgehaakten” is daardoor nog exponentieel gestegen. Zij zagen zich geconfronteerd met een soort kaste van tevredenen, die het heel goed met zichzelf hebben getroffen en die vinden dat in Nederland alles op wieltjes loopt.
Maar die niet beseffen dat ze totaal onthecht zijn geraakt van een groot deel van de Nederlanders – inclusief de doorsnee-middenklassers – die het economisch heel lastig hebben en die de islamisering en de continue instroom van nieuwe migranten echt zat zijn. Thierry Baudet, de voorbije jaren ook een soort van vluchtheuvel, is intussen volledig ontspoord. En de BBB kwam niet echt sterk uit de verf tijdens de debatten. Wilders was dus een voor de hand liggend alternatief.’
Je kan mensen wel blijven verwijten dat ze racisten en fascisten zijn, maar daarmee breng je hen meestal niet op andere gedachten, integendeel
Van de PVV wordt nu verwacht dat ze de scherpste kantjes van haar programma afvijlt, om voldoende aanvaardbaar te zijn voor eventule regeringspartners. Dat discours horen we in Vlaanderen al veel langer over het Vlaams Belang. Tegelijk hebben de meeste centrumrechtse – en zelfs centrumlinkse – partijen de voorbije jaren een aardig deel van dat ooit radicaal-rechtse programma overgenomen, zeker als het over migratie gaat. Dan kan je je afvragen: zal het ooit wel genoeg zijn, is dit gewoon geen hypocriet betoog?
‘Op termijn wordt alles heel vloeibaar uiteraard. Je kan, zoals dat in Vlaanderen al decennialang het geval is, een cordon sanitaire optrekken rond een partij, maar daarmee doe je dat electoraat niet verdwijnen. En finaal gaat een andere partij er dan deels met dat ideeëngoed én het electoraat vandoor. Je kan mensen dus wel blijven verwijten dat ze racisten en fascisten zijn, maar daarmee breng je hen meestal niet op andere gedachten, integendeel.’
Heel opvallend in het PVV-programma is de Nexit, een Nederlandse uitstap uit de EU. Dat is toch totaal onrealistisch? Bovendien is er in Nederland ook helemaal geen meerderheid voor te vinden?
‘Dat klopt, en Nederland heeft daar ook helemaal niets bij te winnen, daarvoor profiteren we veel te veel van het EU-lidmaatschap. Wilders zal daar dus ook niet op aansturen, maar hij heeft wél een punt wanneer hij zich bijzonder kritisch toont voor de EU in haar huidige gedaante. Rutte deed dat ook, maar als puntje bij paaltje kwam, hield hij toch vooral zijn eigen internationale carrièreplannen in het achterhoofd. Wilders is veel minder een pleaser.
Ik vermoed dus dat hij op een aantal vlakken daadwerkelijk zal ingrijpen. Bijvoorbeeld door voor Nederland een uitzondering te bedingen voor de Europese asiel- en migratiewetgeving. Denemarken heeft dit eerder al gedaan, waarom zouden wij het dan niet kunnen?’
Mocht er nu alsnog een coalitie op links komen – wat ik zelf écht niet geloof – dan blazen ze daarmee heel Den Haag op
Giorgia Meloni is intussen ruim een jaar aan de macht in Italië, maar ook zij krijgt de instroom van migranten niet gekeerd. Dreigt Wilders niet heel snel tegen de vaststelling aan te botsen dat je in een geglobaliseerde wereld nog maar heel moeilijk een echt eigen stempel op het beleid kan drukken?
‘Orban kan het wel, waarom zou Wilders het dan niet kunnen? Italië is een wat ander verhaal, omdat het echt een aankomstland is en het dus vooral om geografische redenen bijzonder lastig is om de instroom te beperken. Maar stel dat Wilders hier aan de macht komt, en er op termijn misschien ook in Duitsland en Frankrijk een rechtsere regering aantreedt, dan kan er best wel wat gebeuren op dat vlak. Dan moeten ook bepaalde ngo’s strenger aangepakt worden en zal het Marrakesh-pact moeten worden herbekeken, maar in se is dit puur een kwestie van politieke wil.’
Gelooft u echt dat Geert Wilders premier wordt?
‘Toch wel ja. Mocht hij, met de score die hij nu heeft neergezet, toch geen eerste minister worden, dan zou de teleurstelling binnen zijn electoraat enorm zijn. Ik hoor dan dat de polarisering in Nederland nu echt wel gigantisch groot is, maar dat was voor deze verkiezingen uiteraard ook al het geval. Mocht er nu alsnog een coalitie op links komen – wat ik zelf écht niet geloof – dan blazen ze daarmee heel Den Haag op.’