De val van Rutte IV: reflectie en analyse

Het kabinet Rutte IV in Nederland slaagde er niet om overeenstemming te bereiken over maatregelen om de asielinstroom te beperken. Dit betekent de val van het kabinet-Rutte IV (VVD, D66, CDA, ChristenUnie). Het idee lag op tafel om het recht op gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen tijdelijk te beperken. Rutte had de VVD al eerder beloofd om wat dichter op de asielinstroom te gaan zitten. Niet gek ook, gelet op de recente rellen in Frankrijk en op de onbetaalbaarheid van woonruimte in Nederland. Plus natuurlijk het piepen en kraken van de verzorgingsstaat.

Immigratie blijft uitputtingsslag

Kennelijk zijn ze er onderling niet uitgekomen. De val van het kabinet Rutte verbaast vriend en vijand. Zelfs als alle eisen van de VVD waren ingewilligd, was er wat betreft immigratie nog geen begin van een oplossing in zicht geweest. Gezond verstand suggereert dat dit geen regeringscrisis waard was. Sterker nog: immigratie zal nog lang een groot probleem blijven. Dat komt door EU-wetgeving, internationale verdragen, verdragen rond mensenrechten en gerechtelijke interpretaties daarvan, plus natuurlijk de onvrede hierover bij het electoraat. De stemmers die van dag tot dag moeten leven met de problemen die teveel immigratie met zich meebrengt.

De acute overwegingen bij de val van het kabinet zijn als volgt. Ten eerste zal D66 een stevige tik krijgen bij nieuwe verkiezingen. De arrogantie van Sigrid Kaag heeft veel mensen tegen de haren in gestreken. Haar pogingen om zichzelf neer te zetten als slachtoffer van extreemrechts, heeft de bestaande loopgraven eerder verdiept, zolang er niks wordt gedaan aan alle lopende crisissen, waarvan de asielcrisis er slechts één is.

Kosmopolitische elite van burgers vervreemd

Misschien dat de val van het kabinet berust op de analyse dat partijen zoals D66, die ‘woke’ en kosmopolitisch van aard zijn, de bredere resonantie met de samenleving kwijt zijn. Er staan dan wel universitair geschoolden en ambtenaren achter, maar Rutte lijkt te beseffen dat dit een wankele basis is, nu de middenklasse onder druk van de globalisering steeds verder verschraalt.

Dit is overigens ook het einde van @SigridKaag en dat is ook niet meer dan winst voor Nederland. Weg met die kosmopolieten.

— Rutger van den Noort (@RutgervdNoort) July 7, 2023

Stel Rutte gaat rechtsaf. Met Ja21 en BBB is hij er niet. Wie trekt hij erbij? Het antwoord ligt niet voor de hand.

CDA belandt in de marge

Het CDA is zo goed als uitgespeeld. Van die partij blijft zo goed als niets over. Het oude KVP-electoraat, waar de partij nog jaren op dreef, is inmiddels uitgestorven en een nieuw verhaal ontbreekt. Het is bovendien nadelig voor het CDA dat het kabinet klapt op het onderwerp asiel. Als Wopke Hoekstra het CDA had willen redden, had hij het moeten laten klappen op stikstof. Destijds had Hoekstra praatjes in de kranten, maar Rutte trok aan zijn halsband en toen bond hij in.

Als Mark Rutte deze breuk wil, en waarschijnlijk van plan is om over rechts een nieuwe regering te formeren, gelet op de maatschappelijke trend, dan kan hij bijna niet langs de PVV om. Maar formeren met Geert Wilders betekent zo goed als onvermijdelijk dat allerlei plannen en richtlijnen vanuit de EU, de VN, het WEF en de Sustainable Development Goals (SDG’s) zullen sneuvelen. Hoe ver is Rutte hierin bereid te gaan?

En als Rutte hier inderdaad een probleem in ziet, in de globalistische inmenging binnen de nationale politiek, dan waarom nu pas? We zitten inmiddels in een bestuursvorm waar SDG’s direct naar uitvoerende ambtenaren gaan op alle bestuurlijke niveaus en daar worden uitgerold zonder dat er nog expliciete democratische verantwoording over wordt afgelegd. Het Kamerwerk door Pepijn van Houwelingen (FvD) heeft dit de afgelopen jaren blootgelegd.

Destabilisering

Misschien heeft AIVD (Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst, red.) meer info dan wij. Er is dan wel veel aandacht geweest voor ‘complotdenken’ de laatste jaren, maar wie weet was dat maar het topje van de ijsberg. Wie weet blijkt uit onderzoek dat de burgers inderdaad op de rand staan van grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheid. En trekt Rutte daar conclusies uit.

Een alternatief is dat de vier partijen en hun leiders na jaren samen regeren in een verbeten sfeer zijn beland. Misschien is de val van het kabinet te wijten aan incompetentie en hebben ze elkaar de tent uit geruzied. Eerlijk gezegd lijkt het me sterk, want hun weerzin om Nederland in handen te leggen van ‘populisten’, is normaliter groter dan hun onderlinge zuurheid.

De winst van de plotse val van het kabinet is wel dat de discussie over het ontbinden en verbieden van Forum voor Democratie en Ongehoord Nederland, in de ijskast zal belanden.

Puzzelstukjes passen niet

Hoe dan ook lijkt het onlogisch dat het kabinet nu valt. De puzzelstukjes passen niet. Veel Kamerleden van de regeringspartijen verliezen hun functie. Net nu de frietschaaltjes en plastic bekers van de snackbars duurder zijn geworden. Met dit stukje graaiflatie wordt het milieu niets beter en het overgrote deel van de plasticsoep komt uit Azië. Er zit een ascetische zuiverheidscultus achter, een boete op welvaart. Je zou verwachten dat zulk beleid uit de koker komt van fanatici als GroenLinks, maar nee hoor, het is gewoon beleid van VVD en CDA. Lijkt me geen lekkere achtergrond van een verkiezingscampagne…

Deze val doet denken aan de val van het kabinet Balkenende IV in 2010. Het was een val die maar weinigen zagen aankomen. In alle chaos en commotie was er geen ruimte voor leiderschapsverkiezingen bij het CDA, dus toen werd Jan Peter Balkenende maar weer naar voren geschoven als lijsttrekker.

Rutte’s vlucht voorwaarts

Misschien is dat ook de strategie van Rutte. Hoe langer dit kabinet voortduurt, hoe meer rechts dagelijks gelijk krijgt in analyses van alle maatschappelijke misstanden. Rutte denkt dat hij beter nu de pijn kan nemen: hij wil in de chaos van het moment zichzelf opnieuw naar voren duwen als VVD-kartrekker. Door nu de vlucht naar voren te nemen behoudt Rutte het initiatief. Hij acht het beter om zelf chaos te scheppen en in dat moment van verwarring opnieuw momentum te pakken, dan de pijn te ondergaan van de ‘death by a thousand cuts’ die de komende kabinetsjaren ongetwijfeld zouden brengen.

Spekkoper zijn de provincies waar BBB onlangs tot het bestuur is toegetreden. De nieuwe coalities, zoals in Gelderland, willen namelijk ‘de geit en de kool sparen’. Ze doen mee met de klimaatverdragen en conformeren zich aan stikstofwetjes, maar willen tegelijk voor de boeren opkomen. Het is onvermijdelijk dat dit vroeg of laat gaat wringen. De coalities lijken te hebben voorgesorteerd op ontwikkelingen in Den Haag of Brussel, die hen meer bestuurlijke ruimte geven om boeren te beschermen of voor hen de knoop zullen doorhakken van wat er moet gebeuren.

Absolute verliezers

De absolute verliezers in dit spel zijn de fractievoorzitters van de coalitiepartijen en de parlementaire democratie in Nederland. De zogenaamde controle die het parlement uitoefent is al jaren één grote luchtbel. Zoals met het gedoe rond de toeslagenaffaire en de mondkapjesdeal wel duidelijk werd. Het is duidelijk dat niet Sophie Hermans Rutte de duimschroeven heeft aangedraaid vanwege zijn principeloze, linksliberale beleid…

Tot slot hebben we dan nog de troefkaart Pieter Omtzigt. Een populair Kamerlid met een reputatie van integriteit, maar tegelijk heeft hij met al zijn Kamervragen nog geen kiezel in de stroom van wanbeleid kunnen verleggen. Misschien dat deze tactiek, het kabinet nu laten ploffen, hem overrompelt voordat hij zich goed en wel kan organiseren? Niemand weet wat Omtzigt gaat doen. Zal hij zich aansluiten bij BBB?