Ayaan Hirsi Ali, een VVD icoon van vroeger heeft zich bekeerd tot het conservatieve christendom. Jaren lang was ze een rechtse atheïstische neoliberaal, die zich sterk tegen de islam keerde. Ze kwam naar Nederland vanuit Duitsland en Kenia waar ze 12 jaar had gewoond, maar loog over haar naam en geboortedatum.
Ook noemde ze niet Somalië als haar geboorteland. Toen dit bekend werd in 2006 moest minister Rita Verdonk erkennen dat Ayaan Hirsi Ali eigenlijk geen Nederlander had mogen worden. Hoewel ze haar Nederlands staatsburgerschap mocht behouden, vertrok ze naar de VS om te gaan werken bij een rechtse conservatieve club genaamd het American Enterprise Institute. Daar bekeerde ze zich tot het christendom in 2023.
Wat bewijst dit? Dat Ayaan Hirsi Ali een vreselijke opportunist is. Ze was opgegroeid als moslim en keerde zich tegen de islam, maar verviel ook snel in anti-islamitische opvattingen die passen bij rechtse conservatieven. In de VS is het rechtse christendom een politieke stroming die vooral een christelijke theocratie wil oprichten. Bijna alle conservatieven in Amerika voelen zich betrokken bij christelijke (reactionaire) opvattingen. Vermoed is dat Ayaan Hirsi Ali christen geworden is omdat in haar kamp je eigenlijk geen atheïst kunt zijn. Die worden met de nek aangekeken door conservatief rechts.
In Nederland kon Ayaan Hirsi Ali best atheïstisch zijn. Binnen Nederlands politiek rechts is genoeg ruimte om de islam te minachten vanuit burgerlijk atheïsme. Echter nadat Ayaan Hirsi Ali naar de VS vertrok, kwam ze terecht in een milieu waarin (ook rechtse) atheïsten niet vertrouwd worden. Met haar anti-islam uitspraken was ze geliefd bij rechtse Amerikanen, echter haar atheïsme moet een obstakel geweest zijn. Ze zal wel nooit helemaal aanvaard zijn door Amerikaans politiek rechts, omdat Ayaan de christelijke god niet accepteerde. Je kunt nog zo rechts zijn, als je het christendom afwijst wordt je altijd raar aangekeken door rechtse clubs zoals het American Enterprise Institute.
Ayaan Hirsi Ali zegt zelf dat ze christelijk is geworden, omdat de wereld volgens haar in een gevecht is tussen de ”beschaafde” wereld en de ”barbaarse” wereld. De ”verheven wereld” is de westerse wereld en de ”barbaarse wereld” de oosterse wereld. De Chinese ”Communistische” Partij en het Rusland van Vladimir Putin noemt ze bij naam, als de grootste vijanden van het westen. Dit terwijl het westen goed met de CCP dictatuur en ook met Putin samenwerkte. Jaren lang waren rechtse types zoals Ayaan Hirsi Ali goed te spreken over de kapitalistische politiek van de Russen en Chinezen. Pas toen deze landen gingen concurreren met het westerse imperialisme, kwam de afkeer en de minachting!
De islam ziet Ayaan Hirsi Ali ook een bedreiging voor de wereld. Het islamisme wordt gezien als deel van de Aas van het Kwaad, samen met de kapitalistische dictaturen in Rusland en China. In haar simplistisch wereldbeeld is de islam nu een groot gevaar, omdat moslims zich terecht tegen het westen keren. Het westen steunt dictators die hun onderdrukken. Het westen steunt Israël en daarmee de bezetting van Palestina. Ayaan Hirsi Ali zegt dat het atheïsme te zwak is om de islam tegen te houden en dus onderwerpt ze zich aan de christelijke religie.
Deze zwakke en vooral laffe houding toont de kern van Ayaan Hirsi Ali. Ze moet zeker een traumatische jeugd gehad hebben in Somalië. In naam van de islam is haar rechten ontnomen en moest ze als vrouw zich onderwerpen aan een conservatieve mannencultuur. Haar afkeer van de islam maakte haar echter blind voor datzelfde conservatisme dat ze nu als ”verheven” ziet. Het Amerikaanse conservatisme is net zo reactionair, mannelijk chauvinistisch en ondemocratisch als het islamisme. De kant die Ayaan Hirsi Ali heeft gekozen is behoorlijk anti-vrouw, terwijl ze steeds beweert heeft om voor vrouwenrechten te vechten toen ze nog liberaal atheïst was.
Ze kon blijkbaar niet leven zonder een soort van geloof in iets. Ayaan Hirsi Ali moest in iets geloven en kon het niet vinden in de logica van het atheïsme. Als rechtse persoon was ze natuurlijk geen liefhebber van linkse idealen zoals strijd, solidariteit en socialisme. Ze vond dat links Nederland te veel ”theedrinkers” waren met moslims en dat men geen kritiek op de islam durfde te geven. Nadat ze Nederland verlaten had werden haar anti-islam opvattingen steeds meer normaal binnen politiek rechts. Tegenwoordig kun je heel makkelijk moslims stigmatiseren en discrimineren. In 2006 was dit nog een stuk moeilijker.
Volgens Ayaan Hirsi Ali moet het westen het christendom omarmen. Alleen zo kan men de strijd tegen het oostelijke imperialisme winnen. Hieruit is duidelijk dat dit voormalige icoon van rechts in Nederland zich volledig heeft laten indoctrineren in het kampisme. Het idee dat de wereld verdeeld is in kampen en dat het ene kamp het andere kamp moet verslaan. We zien het terug in het feit dat het westen erg vijandig staat tegenover opkomende imperialistische machten, waar men vroeger juist mee samenwerkte. Ayaan Hirsi Ali is een aanhanger van het westerse kamp en zal alles in het werk stellen om dat (kapitalistische) westerse kamp te versterken.
Voor werkenden zal de bekering van Ayaan Hirsi Ali niet veel uitmaken. Voor haar liberale atheïstische aanhangers moet het wel een klap zijn. Want Ayaan stond op gelijke hoogte met de zogenaamde Nieuwe Atheïsten, waaronder Richard Dawkins, Christopher Hitchens en Sam Harris. Deze atheïsten bekritiseren religie niet vanuit een materialistische basis, maar een morele basis. Volgens hun is religie moreel slecht en moet het dan ook overal bevochten worden. Revolutionair socialisten zien het anders. Religie is opium dat de bezittende klasse tegen de werkende klasse inzet. Maar het is niet te verslaan door moraalridder te spelen en gelovigen neer te zetten als ”dom”.
Dawkins, Hitchens, Harris en tot kort ook Hirsi Ali bevochten religie binnen de kaders van de zogenaamde westerse verlichting. De Nieuwe Atheïsten zien het westen daarom ook als verheven boven de anderen. Christopher Hitchens ging zelfs vanuit deze visie over van socialist, naar een aanhanger van het westerse imperialisme. De Nieuwe Atheïsten bieden geen alternatieven voor de ongelijkheid, de wanhoop en de oorzaken van terreur. Ze beweren dat de islam het probleem is en negeren volledig de acties van het westerse imperialisme.
Ayaan Hirsi Ali is nu trouw aan het politieke christendom en het reactionaire conservatisme dat hieruit vloeit. Revolutionair socialisten zeggen daarom dat personen zoals Ayaan Hirsi Ali ons alleen maar tegen elkaar opzetten. Want de vijand is niet de moslim, niet de Rus, Chinees of Noord Koreaan. De vijand is het kapitalistische systeem dat Ayaan Hirsi Ali steunt. Daarom wordt ze vereerd en nu op handen gedragen door de christelijke aanhangers van het kapitalisme. Voor werkenden van deze planeet is strijd, solidariteit en socialisme, de enigste uitweg uit de ellende die het kapitalisme produceert. Terwijl Ayaan Hirsi Ali ons wil verdelen in kampen, herhalen wij de woorden van Karl Marx,
De proletariërs hebben niets dan ketenen te verliezen
Zij hebben een wereld te winnen
‘Toch zou ik niet eerlijk zijn als ik mijn omhelzing van het christendom uitsluitend toeschreef aan het besef dat het atheïsme een te zwakke en verdeeldheid zaaiende leer is om ons te versterken tegen onze dreigende vijanden. Ik ben ook tot het christendom gekomen omdat ik uiteindelijk het leven zonder enige spirituele troost ondraaglijk vond – bijna zelfvernietigend.‘
Met deze woorden identificeert Ayaan Hirsi Ali zich publiekelijk als christen. Opgegroeid in een radicaal-islamitische context in Somalië, Saudi-Arabië, Ethiopië, Kenia, vluchtte ze in 1992 naar Nederland. In Nederland ontwikkelde ze tot een atheïstisch-feministische politica en opinieleider, die opviel door haar consequente kritiek op de islam. Ze was een prominent lid van de VVD en voor die partij Tweede Kamerlid van 2003 tot 2006. In 2004 maakte ze samen met Theo van Gogh, die later datzelfde vermoord zou worden door een islamitisch geïnspireerde extremist, de low-budget film Submission.
De titel van deze film is een verwijzing naar het islamitisch-theologisch idee dat elke mens zich absoluut en definitief aan God moet onderwerpen, maar ook naar het idee dat de internationale moslimgemeenschap niet eerder zou rusten voor de gehele wereld aan de islam onderworpen is. Later publiceerde de Franse romancier en filmregisseur Michel Houcellebecq zijn boek Soumission met eenzelfde strekking. Moe geworden van de constante bedreiging in Nederland verhuisde ze naar de Verengde Staten waar ze sinds 2013 ook het burgerschap van heeft gekregen. Ze is werkzaam aan verschillende Amerikaanse onderzoeksinstituten.
Ayaan Hirsi Ali verhuisde drie keer binnen de islamitische wereld – Saudi-Arabië, Ethiopië, Kenia. Ze verhuisde drie keer van werelddeel – Afrika, Europa, Noord-Amerika. Ze vroeg en kreeg tweemaal een nieuw staatsburgerschap aan – de Nederlandse en de Amerikaanse. Ze bekeerde zich tweemaal in haar leven: tot een radicaal moslimfundamentalisme in Kenia en tot een geharnast atheïsme in Nederland en later Amerika.
Nu – zo blijkt uit een vandaag gepubliceerde column op de conservatieve mediawebsite UnHerd, getiteld “Why I am now a Christian”, “Waarom ik nu een christen ben” (https://unherd.com/2023/11/why-i-am-now-a-christian/) – voegt ze er een derde bekering aan toe. En daar heeft ze meerdere redenen toe, zo zegt ze:
‘De heropleving van autoritarisme en expansionisme van grootmachten in de vorm van de Chinese Communistische Partij en het Rusland van Vladimir Poetin; de opkomst van het wereldwijde islamisme, dat dreigt een groot deel van de bevolking tegen het Westen te mobiliseren; en de virale verspreiding van woke-ideologie, die zich een weg vreet in het morele weefsel van de volgende generatie.‘
China en Poetin, de islam en het wokeïsme: het is deze onheilige drie-eenheid waartegen de 54-jarige Ali zich tegen verzet. Maar ook het atheïsme moet het ontgelden onmachtig als die overtuiging is een zingevend perspectief te bieden.
Islam
Ali begint haar betoog met een gedeelte over de islam. Over 9/11 zegt ze dat “veel vooraanstaande leiders in het Westen” liever bleven volhouden dat de terroristen “gemotiveerd waren door andere redenen dan degenen die zij en hun leider Osama Bin Laden zo duidelijk hadden gearticuleerd.” Ali verbindt het islamitische gedachtengoed met imperialisme en geweld. Helaas, zo meent ze, ziet de wereld dat niet, of liever gezegd, de Westerse wereld geeft liever zichzelf de schuld.
Dat is makkelijker dan geloven dat mensen dergelijke dingen doen omdat ze een bepaalde religie aanhangen. “Dus de islam had een alibi,” constateert ze. Ali kreeg dit gedachtegoed zelf ingegoten toen ze nog in Afrika woonde. Ze schrijft:
‘De predikers van de Moslimbroederschap lieten niets aan de verbeelding over. Ze gaven ons een keuze. Streven om te leven volgens het handboek van de profeet en oogsten de glorieuze beloningen in het hiernamaals. Op aarde was het grootste haalbare prestatie sterven als martelaar voor Allah.‘
Wie over de islam spreekt, zeker deze dagen, ontkomt er bijna niet aan om ook over Israël te spreken. Ali maakt in haar column een rechtstreeks verband tussen de aanslagen van 9/11 en de aanval op Israël op 7 oktober jongsleden door Hamas.
‘We hebben een vergelijkbare neiging gezien in de afgelopen vijf weken, waarin miljoenen mensen sympathiek staan tegenover het lot van de Gazanen en proberen de terroristische aanslagen van 7 oktober te rechtvaardigen als een gerechtvaardigde reactie op het beleid van de Israëlische regering.‘
Ze verbindt haar steun voor Israël met het rabiate antisemitisme waarmee haar islamitische leraren haar en haar mede-tieners vergiftigden:
‘We vervloekten de Joden meerdere keren per dag en uitten afschuw, walging en woede over de reeks vermeende misdaden die hij had begaan. De Jood had onze profeet verraden. Hij had de Heilige Moskee in Jeruzalem bezet. Hij bleef corruptie van het hart, de geest en de ziel verspreiden.‘
Ali staat achter Israël, die zij als bondgenoot ziet tegen het opdringende islamitische gevaar. Het is dan ook niet zo vreemd dat het concept van de joods-christelijke traditie inzet als tegenwicht. “Het enige geloofwaardige antwoord, geloof ik, ligt in onze wens om de erfenis van de joods-christelijke traditie hoog te houden.”
Atheïsme
Naast de islam, moet ook het atheïsme het ontgelden. De titel van haar – lange en persoonlijke – column is een expliciete verwijzing naar de beroemde lezing van de atheïstisch filosoof Bertrand Russel in 1927 met de titel “Why I am Not a Christian’, “Waarom ik geen christen ben.” Over Russell en diens atheïsme zegt ze:
‘Je kunt begrijpen waarom atheïsme zo aantrekkelijk leek voor iemand die zo’n religieuze scholing had gehad. Bertrand Russell bood een eenvoudige, kosteloze ontsnapping aan een ondraaglijk leven van zelfontkenning en intimidatie van andere mensen. Voor hem was er geen geloofwaardig argument voor het bestaan van God.‘
Ali spreekt met genegenheid over haar atheïstische vrienden en kennissen, Christopher Hitchens en Richard Dawkins (bekend van zijn boek God als misvatting uit 2006). “De atheïsten waren namelijk slim. En je kon ook heel veel lol met hen hebben.” Maar volgens Ali faalt niet alleen het atheïsme als nieuw antwoord op de vraag wat ons verenigd, “Zo ook de poging om troost te vinden in de op regels gebaseerde liberale internationale orde.”
In de column wordt het boek van de Britse historicus Tom Holland, Dominion (2019) met instemming aangehaald. Dominion is een overzicht van twee millennia christendom, waarin de auteur de stelling verdedigt dat de Westerse samenleving uiteindelijk een product van het christendom is, inclusief de rechtstaat, de universele rechten van de mens, de welvaarts- en verzorgingsstaat en zelf homoseksualiteit.
Het boek riep nogal gemengde gevoelens op, maar zelfs Terry Eagleton, een recensent van The Guardian moet toegeven: “Holland heeft zeker gelijk als het zegt dat we de morele obsceniteiten veroordelen die in de naam van Christus zijn begaan dat bijna niet kunnen doen zonder een beroep te doen op diezelfde christelijke traditie.” (https://www.theguardian.com/books/2019/nov/21/dominion-making-western-mind-tom-holland-review). Ali zegt daarover:
‘Die erfenis bestaat uit een uitgebreide reeks ideeën en instellingen die zijn ontworpen om het menselijk leven, de vrijheid en de waardigheid te waarborgen – van de natiestaat en de rechtsstaat tot de instellingen van wetenschap, gezondheid en leren. Zoals Tom Holland heeft laten zien in zijn prachtige boek Dominion, vinden allerlei schijnbaar seculiere vrijheden – van de markt, van het geweten en van de pers – hun wortels in het christendom.‘
Leegheid
De Westerse wereld is lucht en leegte geworden, aldus Ali. De leegte die ontstond door de secularisatie “is slechts gevuld met een warboel van irrationaal quasi-religieus dogma.” Wat die dogma’s zijn, wordt ook snel duidelijk. “Deugdsignaleringstheater namens een mishandelde minderheid of onze vermeend gedoemde planeet” noemt Ali deze nieuwerwetse sekten, verwijzend naar de cancel culture en de ecologische discussie.
Er moeten drie gevechten worden geleverd. We kunnen China, Rusland en Iran niet weerstaan “als we niet aan onze bevolking kunnen uitleggen waarom het ertoe doet dat we dat doen.” Ook de woke-ideologie moet worden bestreden, maar dat kan alleen “als we de beschaving die het wil vernietigen” verdedigen. En tegen het islamisme bestaat alleen een strategie om de hearts and minds van de moslims voor onze zaak te winnen, en dat gaat “verder dan video’s op TikTok”.
Ali weet vanuit haar opvoeding, zo zegt ze, hoe krachtig een allesomvattend religieus narratief is, “verankerd in de fundamenten van de islamitische geschriften.” Met dit allesomvattende narratief worden “de moslimmassa’s” gemobiliseerd tegen het Westen. “Tenzij we iets betekenisvols aanbieden”, vrees ze, “dat de erosie van onze beschaving zal voortduren.” Gelukkig hoeven we niet ver te kijken voor een alternatief, “het christendom heeft alles”.
Een nieuw begin
Ali’s column lijkt grotendeel op een bekend register te zijn geschreven. Rechtse politici en opinieleiders – zeker als ze een beetje meer richting de politieke randen marcheren – hebben een onbedwingbare neiging om het christendom te omarmen zonder er zelf in te geloven. Thierry Baudet van Forum voor Democratie is een bekend geval in Nederland. Hij flirt met de SGP en houdt lezingen voor extremistische christelijke media en groeperingen.
Hier lijken vooral electorale redenen een rol te spelen: Baudet hengelt naar de conservatief-christelijke stem. Hij zegt de “waarden van het christendom te delen”, maar noemt zich wel liever een “cultuurchristen” en ziet zichzelf als de “beschermer van de christelijke wortels van de Westerse beschaving.” (https://www.ad.nl/politiek/onder-het-kerkorgel-bejubelt-baudet-het-christendom~a25557c6/)
In dit spectrum lijkt Ali’s christendom ook af te spelen. Haar verhaal over haar bekering ademt rationaliteit en intellectualisme uit: het christendom als logische keuze in een wereld die niet meer weet wie ze is en hoe ze vooruit moet. Het christendom als een schuts tegen islam, woke en verre dictaturen. Een Westers christendom ook dat de Westerse waarden moet beschermen die het zelf heeft gevormd. Ali spreekt niet over haar spirituele bekering noch over een “ontmoeting” of een persoonlijke relatie met God of Christus.
De woorden “christendom” en “christelijk” komt tientallen keren voor in Ali’s column. Het woord “God” komt wel een aantal keer voor, maar dan eigenlijk altijd in de context van haar kritiek op het atheïsme dat Diens bestaan afwijst. En het woord “Christus” -toch geen onbelangrijke persoon binnen het christendom – komt één keer voor:
‘Het werd steeds duidelijker dat de leer van Christus niet alleen een beperkte rol voor religie impliceerde als iets los van politiek. Het impliceerde ook mededogen voor de zondaar en nederigheid voor de gelovige.‘
Intrigerend genoeg lijkt Ali hier te suggereren dat uit de “leer van Christus” zelf een soort scheiding kerk-staat zou voort zijn gekomen. Dat mag wellicht historisch zo zijn – zie de opkomst van de christendemocratie – maar in het politieke programma van Jezus in het Nieuwe Testament is daar weinig van te merken. Het gaat maar door over armen en onderdrukten die bevrijdt en verhoogd moeten worden, terwijl de rijken en machtigen worden verlaagd en vernederd.
Ook vraag ik mij af – helaas werkt dat zo in het christendom – welke denominatie ze heeft gekozen. Je kan namelijk – helaas – niet gewoon algemeen-beschaafd christen worden. Daarvoor moet je worden gedoopt en gedoopt wordt je altijd in een bepaalde kerk(gemeenschap). Ze gebruikt te weinig klassieke theologische begrippen in haar column om duidelijk uit te maken of ze voor de Anglicanen, Hervormden of Rooms-katholieken heeft gekozen, maar haar totale zwijgen over paus Franciscus – die natuurlijk niet helemaal lekker in haar politieke straatje past – en de katholieke sociale leer doen vermoeden dat ze niet rooms is geworden.
Persoonlijk
Maar Ali constateert ook dat Christus mededogen voor de zondaar en nederigheid voor de gelovige is komen brengen. En dat is een terechte observatie. En net op het moment dat je die christelijke nederigheid wil inzetten tegen de neo-christen Ali, volgt een laatste paragraaf aan de column:
‘Daarom beschouw ik mezelf niet langer als een afvallige moslim, maar als een afvallige atheïst. Natuurlijk heb ik nog veel te leren over het christendom. Ik ontdek elke zondag een beetje meer in de kerk. Maar ik heb erkend, in mijn eigen lange reis door een wildernis van angst en zelftwijfel, dat er een betere manier is om de uitdagingen van het bestaan aan te gaan dan wat zowel de islam als het ongeloof te bieden hadden.‘
Hier spreekt voor het eerst de gelovige politicus achter de politieke gelovige. Ze spreekt over leren, over naar de kerk gaan, over haar eigen lange reis door “een wildernis van angst en zelftwijfel.” Het is deze gemeenschap en deze reis waar het uiteindelijk omgaat. Niet om een schuts tegen China, niet tegen islamitisch geïnspireerd geweld, niet tegen de weg-met-ons-mentaliteit, maar een oprecht zoeken – in vallen en opstaan – naar degene die ons vooraf gaat.
Ik wens Ayaan Hirsi Ali van harte welkom bij de club. May you walk with Christ in grace and love.