Nederlandse verkiezingen: Extreemrechtse opkomst geeft Geert Wilders een late boost

Geert Wilders – Eén opiniepeiling plaatst de anti-islam-euroscepticus op een gedeelde eerste plaats, voorafgaand aan de scherpe stemming van woensdag.

Een plotselinge stijging van de steun voor de extreemrechtse oproerkraaier Geert Wilders heeft de Nederlandse verkiezingen in beroering gebracht nu de campagne zijn laatste uren ingaat.

De anti-islam- en anti-EU-Vrijheidspartij (PVV) van Wilders wordt gesteund door winsten op het laatste moment, waarbij de PVV in één peiling zelfs op gelijke hoogte komt met de conservatief-liberale VVD-partij van aftredend premier Mark Rutte.

De late verschuiving in de peilingen heeft het Nederlandse ras in een dramatische stroomversnelling gebracht. Kiezers brachten woensdag hun stem uit om alle 150 parlementsleden te kiezen. De uitslag wordt later die avond verwacht.

Tot de laatste paar dagen was de strijd sinds de start in juli een drieledige aangelegenheid, waarbij de zittende VVD van Rutte het uitvechtte met een Labour-Groene alliantie onder leiding van EU-zwaargewicht Frans Timmermans , en met de nieuw gevormde centrumrechtse partij. van buitenstaander Pieter Omtzigt .  

De nieuwe leider van Rutte’s partij, Dilan Yesilgöz, zei al vroeg in de campagne dat zij, in tegenstelling tot Rutte, de PVV niet zou uitsluiten van coalitieonderhandelingen. Sindsdien heeft Wilders een meer gematigde toon aangenomen en gezegd dat hij “beschikbaar” is voor coalitiegesprekken.

Zijn anti-islamretoriek maakt echter nog steeds een groot deel uit van het verkiezingsprogramma van de PVV. De partij wil moskeeën en de Koran verbieden, en islamitische hoofddoeken in overheidsgebouwen verbieden. Wilders is ook een harde euroscepticus en roept op tot een referendum over het verlaten van de EU. 

Comeback-koning

Als de partij van Wilders de meeste zetels wint bij de evenredige vertegenwoordiging, zou Nederland op zijn kop staan.

De PVV-leider protesteert al ruim vijftien jaar tegen de islam sinds hij zijn partij in 2006 lanceerde. Hij is een van de leidende figuren binnen extreemrechts in Europa, een politieke vriend van de Hongaarse Viktor Orbán en Marine Le Pen in Frankrijk. Enkele jaren geleden werd hij door een rechtbank veroordeeld wegens het beledigen van een groep mensen op basis van hun achtergrond, nadat hij in 2014 in een toespraak had opgeroepen tot “minder Marokkanen”. 

In 2017 daalden de internationale media neer op Nederland, te midden van speculaties dat het land de derde dominosteen zou kunnen worden die ten prooi zou vallen aan het nationalistisch populisme na de stemming voor Brexit in Groot-Brittannië en de verkiezing van Donald Trump in de VS. Er werd zelfs een beroep gedaan op het ‘Wilders-effect’ om leg uit hoe zijn politieke taal en overtuigingen het reguliere discours naar rechts hadden verschoven.

Wilders, een Haagse veteraan, is een sterke debater die snel ter been is. Tijdens een debat op maandag werd hem gevraagd wat hij zou zeggen tegen de internationale studenten in het publiek wier aanwezigheid in Nederland hij wil beperken. Hij wendde zich tot het publiek en vroeg op strenge toon: “Waar zijn ze?”

Zijn extreme opvattingen betekenen ook dat hij al meer dan tien jaar 24 uur per dag politiebescherming nodig heeft nadat zijn naam werd gevonden op een hitlijst van islamistische terroristen die verband hielden met de moord op filmregisseur Theo van Gogh in 2004. Wilders en zijn vrouw wonen sindsdien in veilige huizen.

De opruiende politiek van Wilders heeft niet alleen Nederland verdeeld, maar ook zijn eigen familie. Zijn broer heeft er bij mensen op aangedrongen niet op hem te stemmen en onthulde dat ze de banden hebben verbroken. In het buitenland is Wilders ook een ontwrichter. In 2009 werd hem de toegang tot Groot-Brittannië verboden nadat de Britse regering oordeelde dat hij een ‘ongewenst persoon’ was.

In de Nederlandse politiek werd Wilders onlangs – kortstondig – uitgedaagd door jongere extreemrechtse figuren, waaronder Thierry Baudet wiens Forum voor Democratie bovenaan de peilingen stond bij de provinciale verkiezingen van 2019. 

Eerder dit jaar stormden Caroline van der Plas en haar rechts-populistische BBB Farmer-Citizen Movement naar de overwinning bij de provinciale verkiezingen en werden daarmee de grootste partij in de Eerste Kamer van het Nederlandse parlement. Dat momentum is echter verdwenen en de partij staat momenteel op de zesde plaats.

De onverwachte stijging van de publieke steun voor de partij van Wilders werd voor het eerst gerapporteerd door opiniepeiler Maurice de Hond, die het aandeel van Wilders bij de vorige verkiezingen met vijf zetels overschatte. Uit een onderzoek onder bijna 7.000 mensen op 17 november bleek dat de PVV en de VVD nek-aan-nek waren in 26 van de 150 zetels die te winnen waren dankzij een stijging van vijf zetels door Wilders. 

Uit de opiniepeiling blijkt dat Yeilgöz aan de leiding staat met 18 procent, op de voet gevolgd door Wilders en Timmermans met elk 16 procent en de partij van Omtzigt met 15 procent.

Omdat de verschillen tussen de rivalen zo klein zijn, waarschuwen experts dat het onmogelijk is te voorspellen welke van de vier partijen zal winnen.