Het aantal gevallen van mazelen is in Europa sterk toegenomen. Het aantal besmettingen in de eerste helft van het jaar alleen al overtrof het aantal jaarlijkse besmettingen in elk van de afgelopen tien jaren. Experts wijten de scherpe stijging aan de daling van het aantal mensen dat wordt gevaccineerd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) roept de Europese landen op om actie te ondernemen. Sommige landen doen dat effectief. In Australië hebben ze dat doorgevoerd door mensen die hun kinderen niet laten vaccineren gewoon geen kindergeld meer te geven. En het werkt daar fantastisch goed.
Het wantrouwen tegen vaccineren is overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar bijvoorbeeld Donald Trump de onwetenschappelijke onzin die daarachter zit, mee voedt. Maar uit recent onderzoek blijkt dat juist Europeanen het meest wantrouwend zijn. België is nog redelijk oké. Maar alles wijst erop dat het ook bij ons aan het veranderen is.
Zo geeft 39% van de ouders van jonge Vlaamse kinderen aan bezorgd te zijn over ernstige bijwerkingen van vaccins. Nog eens 32% is van mening dat nieuwe vaccins met meer risico’s gepaard gaan dan degene die al langer gebruikt worden. Eén op de vijf jonge moeders vindt dat haar kind niet moet worden gevaccineerd tegen ziektes die tegenwoordig niet meer voorkomen. Bij zwangere vrouwen is dat 22% en bij ouders van adolescenten zelfs bijna een kwart.
Wat het vooral verontrustend maakt is dat bij de volgende generatie ouders, de tieners van nu, één op vier in ons land al blijkt te denken dat vaccins gevaarlijk zijn voor een baby.
Kudde
Bij vaccinatie is de dekkingsgraad, het percentage mensen dat gevaccineerd is, essentieel. Hoe werkt dat? Het idee is als volgt: een infectie kan zich verspreiden als een brand. Als je de bevolking ziet als een grote berg aanmaakhoutjes, en je stopt er één brandend houtje bij (een geïnfecteerd persoon), dan brandt voordat je het weet de hele stapel af. Als je iedereen beschermt door middel van vaccinatie, dan zou dit zelfde brandende houtje terecht komen in een stapel van doorweekte houtjes en dooft het vuur direct uit. Sla je met vaccineren bepaalde mensen over, voor wie het te gevaarlijk zou zijn, dan nog kunnen die beschermd zijn, zo lang ze maar ergens diep in de stapel zitten en omringd zijn door natte houtjes: de kudde.
Wat er gebeurt als de kudde te klein wordt, en steeds minder mensen zich laten vaccineren, laat zich momenteel heel goed zien in onder meer Madagaskar. Zeker 922 kinderen en jonge volwassenen zijn sinds oktober om het leven gekomen door de ziekte op het eiland. In 2017 had slechts 58 procent van de bevolking de mazelenprik gekregen. Inmiddels hebben 66.000 mensen het virus. Volgens de WHO is het cruciaal dat minimaal 95 procent van de bevolking ingeënt is. In dat geval kan het virus zich namelijk nauwelijks verspreiden en is de kans op een epidemie minimaal.
No jab = no pay
Sommige landen zijn zich daar van bewust. En ze durven ook echt maatregelen te nemen. Sinds 2016 geldt in Australië bijvoorbeeld een strenge financiële prikkel: geen inenting, geen kindertoeslag. Dat kan duizenden euro’s per kind kosten. Daarnaast geldt sinds dit schooljaar een tweede maatregel in de staten Queensland en New South Wales. Niet-gevaccineerde kinderen kunnen dan niet meer worden ingeschreven bij de kinderopvang en de peuterschool.
De tactiek van Australië lijkt te werken. De regeling verwierf bekendheid met de campagneslogan No jab, no pay, wat zoveel betekent als “geen prik, geen geld”. Een groot deel van de ouders kan de kinderbijslag niet missen. Zij laten hun kinderen daarom alsnog inenten, blijkt uit cijfers.
Het aantal vaccinaties zal nog verder toenemen, verwacht het Australische Landelijke Centrum voor Immuniteiten (NCIRS). Met name in de staten waar vanaf volgend schooljaar geen kinderen meer op de dagopvang mogen worden ingeschreven die niet zijn ingeënt.
Succes
De overheid wil uiteindelijk dat 95% van alle kinderen is ingeënt. En dat gaat de goede kant op. De vaccinatiegraad van 1-jarige kinderen is in Australië inmiddels gestegen tot 94%. Vóórdat de overheid een financiële prikkel toepaste, stond de teller ruim op 93%.
Het is niet ideaal om te dreigen met het intrekken van kindertoeslag, erkende toenmalig minister Christian Porter (Sociale Zaken) van België kort nadat de regel in 2016 werd ingevoerd. “Maar het werkt wel. In het eerste half jaar lieten bijna 6.000 kinderen zich inenten. En bijna 150.000 kinderen die geen vervolgvaccinaties hadden gehaald, hebben die nu wel gekregen.”
Het gaat ook om een hoop vaccinaties die de kinderen in Australië krijgen. Difterie, tetanus, kinkhoest, het vaccin tegen de HIB-bacterie (die hersenvliesontsteking bij kinderen veroorzaakt), hepatitis B, pneumokokken, mazelen, bof, rodehond en waterpokken. Dat komt overeen met het volledige schema van de basisvaccinaties dat aangeraden wordt door de Hoge Gezondheidsraad in ons land en bijvoorbeeld Kind en Gezin. In België is enkel de poliovaccinatie verplicht momenteel.