De VVD is uit op de strategische stem op rechts. Mark Rutte moet de kandidaat worden die de kandidaat van Links uit het Torentje houdt. Maar dan moet hij wel een aanlokkelijk perspectief zijn.
Het gebrek aan geloofwaardigheid door gebroken beloftes is een groot obstakel: vertrouwen telt zwaar. Dat probeert Rutte nu op te lossen. Tegelijkertijd staat hij nu voor dezelfde uitdaging op rechts als Samsom in 2012 op links.
Een ijzeren wet is dat kiezers op links en rechts als inwoners van twee stadjes hun eigen drakendoder willen die de grote draak van de andere stad doodt. Een tweestrijd tussen links en rechts, dus. Om die reden doen linkse en rechtse partijen er in de aanloop naar de verkiezingen alles aan om hun lijsttrekker tot de kandidaat van ‘hun’ zijde (links of rechts) te maken. Het is een soort officieuze voorverkiezing die gaat over de aanstelling van de drakendoder.
Het spel is niet anders dan in de voorverkiezingen in de Verenigde Staten. Daar hellen Republikeinse kandidaten doorgaans naar rechts omdat vooral de rechtse harde kern van de Republikeinen in die voorverkiezingen stemt. En die willen dus harde rechtse taal horen.
Heeft de kandidaat eenmaal de nominatie gewonnen, dan heeft (tot dusver een) hij de Republikeinse stem sowieso grotendeels in de pocket en schuift hij naar het midden op om gematigder kiezers aan te spreken; het bouwen van een kiezerscoalitie, die geen andere keuze meer hebben dan stemmen op de Republikein als ze de Democraat uit het Witte Huis willen houden.
Dit gaat ook op voor de Democraten, waar de kandidaat in de voorverkiezingen altijd wat meer naar links overhelt om vervolgens, in de strijd met de Republikeinse tegenstander, meer naar het midden op te schuiven.
Rutte = Samsom
Mark Rutte ziet zichzelf op dit moment voor exact dezelfde strategische uitdaging gesteld als Diederik Samsom in 2012. Waar de SP toen een enorme bedreiging was voor de PvdA en de SP op ’n gegeven moment zelfs 35 zetels aantikte in peilingen, heeft Rutte nu precies hetzelfde probleem met Wilders.
Wat Samsom toen deed was naar de SP neigende PvdA-kiezers ervan overtuigen dat hij een betere drakendoder was dan Roemer. Dat lukte mede doordat Roemer het in de TV-debatten slecht deed. Dit tot verrassing van de VVD, waar men gezien de peilingen lang dacht dat de SP-leider de tegenkandidaat zou worden.
Nu moet Rutte feitelijk hetzelfde kunstje uithalen bij Wilders als Samsom bij Roemer.
In de coalitie met de PvdA is de VVD in de beleving van veel rechtse kiezers te veel naar het midden opgeschoven. Die middenpositie vindt de VVD-top prima, want het doel is de grootste centrum-rechtse volkspartij te blijven; de rol die het CDA sinds 1980 lang vervulde. Maar dan moet je dus wél de grootste partij op rechts blijven en dat wordt moeilijk als minstens een derde van je electoraat bij een rechtsere concurrent hokt.
Tegelijkertijd zijn er van de VVD overgelopen PVV-stemmers die in Wilders geen premier zien. Zij waarderen Wilders’ harde stellingname tegen de islam en immigratie maar ze zien de grote ruziemaker liever niet in het Torentje. Dat weet de VVD en precies die kiezers wil de VVD weer terug halen. Maar die kiezers stellen als eis dat de VVD zich harder opstelt tegen islam en immigratie en pal staat voor de Nederlandse identiteit. Dat zal de VVD moeten bewijzen en dus moet Rutte naar rechts opschuiven.
Als dan in de peilingen blijkt dat de VVD zetels wint omdat het kiezers weg haalt bij Wilders en tegelijkertijd gematigd-rechtse kiezers (ex-CDA’ers) aan zich blijft binden, wordt Rutte dus weer gepercipieerd als de drakendoder van het rechtse stadje. De premierskandidaat van de eigen stad wordt gezien als de drakendoder, terwijl de drakendoder van de andere stad wordt gepercipieerd als de doden draak.
Risico’s
De idee is dat als die kiezers van Wilders weer terugvloeien naar Rutte en de VVD stijgt in de rechtse kiezersgunst, ook ex-VVD-stemmers die na 2012 naar het CDA en (in mindere mate) D66 overliepen toch weer op Rutte zullen stemmen. Want tja, hij is immers de drakendoder van rechts die de linkse draak uit het Torentje moet houden. Op precies dezelfde wijze bond Samsom ook kiezers van Groenlinks en (in mindere mate) D66 aan zich, toen hij gepercipieerd werd als de drakendoder van links die de rechtse draak uit het Torentje moest houden.
Maar kan Rutte zonder gevolgen zo ver richting Wilders blijven opschuiven? Nee. Want gaat hij te ver, dan stoot hij gematigd-rechtse kiezers van zich af.
Er is dus een grens aan hoe ver Rutte kan gaan. Het lastige is dat het moeilijk te bepalen is waar die grens ligt. Dat kun je eigenlijk alleen proefondervindelijk ontdekken. Dat is voor de VVD dus een risico. Een beproefde tactiek is die van het vooruit schuiven van wat men in de VS een surrogate noemt: iemand die de dingen zegt die de lijsttrekker zelf niet kan zeggen en waarvan de laatste afstand kan nemen zodra er evident een grens gepasseerd is.
Dat kan heel goed Halbe Zijlstra zijn. De VVD-fractievoorzitter heeft die rol de afgelopen kabinetsperiode al vaker glansrijk vervuld.
Vertrouwen
Naast het politieke gemanoeuvreer is er het net zo belangrijke aspect van karakter en persoonlijkheid van een lijsttrekker.
Een hoge gepercipieerde mate van onbetrouwbaarheid is een serieus obstakel. Het kan mensen ervan weerhouden de strategische stem toch weer op Rutte uit te brengen. Daarom is hij dezer dagen doelgericht bezig met publieke boetedoening. De boodschap: ‘u had gelijk, ik had X, Y en Z nooit moeten doen, het zal niet meer gebeuren, mijn excuses, ik vraag om uw vertrouwen’.
De volgende stap in dat proces is luid en duidelijk laten horen dat het volgende kabinet toch echt een rechts kabinet zal zijn, hoe onrealistisch dat ook is gezien de samenstelling van de Senaat – de VVD wil niet nog een keer jaren lang op de knieën voor de oppositie.
Moed
Rutte is een op-en-top pragmaticus. Misschien vindt hij heimelijk dat hij niks fout gedaan heeft maar ja, de onderzoeken onder kiezers zeggen anders. En wat moet, dat moet. Hij ziet er geen been in om zich ten overstaan van de natie te kastijden – als het doel, een neutralisering van de vertrouwenskwestie, maar bereikt wordt en hij weer te pruimen is als straks het moment aanbreekt dat de Drakendoder van rechts wordt genomineerd. Dat kun je opportunistisch noemen, het getuigt ook van moed om het eigen ego zo weg te cijferen.
Dit in tegenstelling tot Diederik Samsom, die vindt dat hij en de PvdA de juiste keuzes hebben gemaakt, hoe zeer die op onderdelen ook in gingen tegen wat centrum-linkse kiezers verwachtten.
Ook dat getuigt van bewonderenswaardige moed en karakter, maar het obstakel van het vertrouwensgebrek blijft zo wel in stand. Het is de vraag hoe Samsom dat gaat wegnemen om straks tot Drakendoder van links gekroond te worden.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.