Iran heeft echter wat ruimte overgelaten voor de diplomatieke oplossing en heeft nog een deadline van 60 dagen gesteld, wat volgens Iraanse functionarissen de laatste kans is om een nucleaire deal voor 2015 te redden.
Het International Atomic Energy Agency (IAEA) bevestigde dat Iran al de 300 kilogram laagverrijkt uranium heeft overschreden die is toegestaan onder het internationale nucleaire akkoord van 2015, maar experts wijzen erop dat het ten minste 1500 kg uranium verrijkt met ongeveer 90 procent voor één nucleair wapen.
Desondanks hebben de VS en Israël Tehran fel bekritiseerd en de internationale gemeenschap opgeroepen om hard op Iran te drukken.
De Iraanse woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, daarentegen, verklaarde dat Iran nog steeds open staat voor onderhandelingen met zijn Europese partners en sprak de hoop uit dat zij “stappen vooruit” zetten om hun verplichtingen na te komen.
Ultimatum zal geen resultaten opleveren
Hoewel Iran zich niet heeft teruggetrokken uit de deal, hebben Iraanse functionarissen andere resterende partijen voor de deal gewaarschuwd dat het dit zal doen via een meerfasenaanpak.
Begin mei kondigde de president van Iran, Hassan Rouhani, aan dat zijn land zou stoppen met het naleven van delen van het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) tenzij de ondertekenaars van de deal betekenisvolle steun verlenen, voornamelijk op economisch gebied en de energieke en banksectoren van de Amerikaanse sancties.
Het besluit van Iran om op te treden en de druk te verhogen tot de nieuwe deadline van 60 dagen heeft een nieuwe complexiteit toegevoegd in zijn betrekkingen met landen die in de deal bleven, terwijl het hen in een zeer ongemakkelijke situatie bracht, vooral Europeanen, waarvan Iran het meest verwachtte.
De Europese Unie, samen met Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (bekend als de E3), hebben het ultimatum van Iran formeel verworpen en verklaard dat hun reactie gebaseerd zal zijn op de naleving door Iran van de JCPOA, terwijl zij hun inzet voor de nucleaire Iran van 2015 herhalen. behandelen.
Przemyslaw Osiewicz, van het Midden-Oosten Instituut in Washington DC en universitair hoofddocent aan de Adam Mickiewicz University in Polen in Poznan, vertelde The New Arab dat de Iraanse autoriteiten moeten begrijpen dat zodra ze hun houding ten opzichte van de verrijking van uranium veranderen, ze hun Europese partners in een zeer moeilijke positie.
Naar zijn mening zullen de EU en haar lidstaten niets nieuws aanbieden aan Iran tenzij Teheran zich houdt aan de bepalingen van de JCPOA.
Dus als Iraniërs iets nuttigs willen bereiken, moeten ze geduldiger zijn en proberen met de EU te onderhandelen in plaats van dit ter plaatse te stellen.
Ali Fathollah-Nejad, gastbezoeker in het Brookings Doha Center, vertelde The New Arab dat: “De Iraanse strategie om zijn JCPOA-verplichtingen geleidelijk te verminderen, voornamelijk bedoeld om zijn invloed op het evenement van onderhandelingen met de VS te vergroten, dreigt Europa te vervreemden.”
Met andere woorden: “Het ultimatum van Iran zal waarschijnlijk niet het soort resultaten opleveren dat Teheran wil zien.”
De misrekening kan fataal zijn
De EU en andere internationale factoren hebben gewed op een scenario waarin Iran zich volledig zou blijven inzetten voor de nucleaire overeenkomst tot de Amerikaanse verkiezingen volgend jaar, in de hoop dat Trump het tweede mandaat in het Witte Huis niet zou winnen.
De nieuwe regering zou dan hopelijk meer bereid zijn een compromis te vinden en de deal opnieuw aan te gaan.
Hoewel dit scenario logisch is, verwaarloost het ook de binnenlandse realiteit in Iran – met name de toenemende macht van Iraanse hardliners die altijd sceptisch waren over de deal met de Amerikanen, evenals de zware economische situatie waarmee de Iraanse bevolking wordt geconfronteerd.
Door een nieuwe sanctieronde lijkt het erop dat Iran het geduld heeft verloren en heeft geprobeerd Europa en andere partijen van JCPOA onder druk te zetten om enige betekenisvolle vooruitgang op economisch vlak te boeken.
Amerikaanse sancties verstikken duidelijk de Iraanse economie en met weinig of geen alternatieven meer, speelt Iran op de kaart – en een die velen hebben gevreesd – voor het reactiveren van zijn nucleaire programma’s.
Dit kan natuurlijk fatale gevolgen hebben voor de stabiliteit in de regio en kan leiden tot een open oorlog tussen de VS en hun bondgenoten in de Golf aan de ene kant, en Iran en zijn volmachten aan de andere kant.
De deal redden
Terwijl Iran en Europa beide hun oprechte wil hebben uitgesproken om de nucleaire deal te redden, heeft de recente gang van zaken kokende spanningen veroorzaakt die de JCPOA dreigen te doden.
Na een reeks incidenten in de Perzische Golf en Gibraltar hebben velen hun angst uitgesproken dat het lot van de deal steeds onzekerder wordt.
Osiewicz denkt echter niet dat de JCPOA dood en begraven is, ondanks recente ontwikkelingen. Volgens hem hebben de ondertekenaars veel moeite gedaan om dat diplomatieke compromis in 2015 te bereiken.
Zelfs als Iran radicale acties onderneemt, zullen de EU-ondertekenaars de situatie zorgvuldig analyseren.
Hoewel het de vraag is of Europa al het mogelijke heeft gedaan om de deal te redden en uit te voeren – vooral nadat de VS er eenzijdig van zijn weggelopen – is het eerlijk om te zeggen dat JCPOA een van de grootste resultaten van het buitenlands beleid van de EU is geweest. Maar het lijkt een veel grotere uitdaging om het te redden.
Volgens Osiewicz: “Het is onwaarschijnlijk dat de EU de Amerikaanse sancties tegen Iran zal steunen, aangezien deze sancties eenvoudigweg schadelijk zijn voor de Europese economie en belangen in Iran.”
Toch kan Brussel enige druk uitoefenen op de Iraanse autoriteiten om dergelijke negatieve ontwikkelingen te stoppen.
Hij merkte ook op dat chantage de slechtst beschikbare optie is, omdat het de situatie niet erger maakt.
Onbezorgde beloften
Hoewel Europeanen de VS hebben veroordeeld voor het verbreken van de deal en het herstellen van de sancties, hebben ze ook de beloften aan Iran niet waargemaakt.
De EU is zeer traag met het opzetten van een handelsmechanisme dat Europese bedrijven garanties zou bieden dat zij met Iran kunnen handelen zonder door Amerikaanse sancties te worden geschaad.
Pas begin juli kondigde de EU de langverwachte INSTEX-regeling aan, die de handel tussen EU en Iran in humanitaire goederen die niet onder Amerikaanse sancties zouden worden vergemakkelijkt, zou vergemakkelijken.
Hoewel dit een stap vooruit zou kunnen zijn, gelooft Abbas Araghchi, de vice-minister van Buitenlandse Zaken van Iran, nog steeds dat Europa niet genoeg doet, vanuit het perspectief van Iran is INSTEX alleen nuttig als “Europeanen olie kopen van Iran, of kredietlijnen overwegen voor dit mechanisme.”
Maar Ali Fathollah-Nejad wees erop dat: “Gezien de toenemende naleving zonder Amerikaanse sancties en de recente waarschuwingen van de VS. Schatkist, zullen belangrijke Europese bedrijven terughoudend blijven om lid te worden van INSTEX.”
Sinds Trump zijn ambt heeft ingevoerd, staat het lot van de transatlantische betrekkingen op het spel, met talloze wrijvingen en openlijke meningsverschillen, waaronder Iran, die bijna dagelijks opduiken.
Desalniettemin is het ook moeilijk voor te stellen dat Europa de Amerikaanse regering openlijk zal uitdagen omwille van Iran.
Het lijkt erop dat Iran zich hier heel goed van bewust is en geen illusie heeft over wie een belangrijker partner voor Europa is.
Mojtaba Zonnour, voorzitter van het nucleair comité van het Iraanse parlement, zei dat het volume van Iran’s ‘economische transacties met Europa op zijn best $ 20 miljard per jaar bedraagt, terwijl het volume van economische transacties tussen Europa en de VS tussen de $ 900-1000 miljard ligt. Europa zou natuurlijk geen $ 1.000 miljard opofferen voor $ 20 miljard. “
Maar hoewel de opties van Iran vrij beperkt zijn, moet Europa de Iraanse waarschuwingen serieus overwegen. De huidige economische druk en de steeds hardere economische omstandigheden in Iran dragen in hoge mate bij aan het verslechterende vermogen van Iran om vluchtelingenstromen en terroristische dreigingen aan te pakken, die onder nieuwe omstandigheden gemakkelijker hun weg kunnen vinden van en door Iran naar Europa.
Ali Fathollah-Nejad merkt op dat “deze Iraanse bedreigingen van het doorlaten van vluchtelingenstromen en drugshandel in de richting van Europa zijn toegesneden op enkele van de belangrijkste zorgen van Europa, die voor een belangrijk deel het gevolg zijn van het stijgende rechtse populisme op het continent.”
Daarom zal Europa waarschijnlijk blijven proberen een oplossing te vinden om de deal te redden.
Een negatieve uitkomst zal ook de non-proliferatie-inspanningen wereldwijd aanzienlijk schaden en zeker leiden tot een nucleaire race in het Midden-Oosten en daarbuiten, waardoor mogelijk een verwoestend militair conflict in de hele regio dreigt.
Veel auteurs suggereren dat dit het einde zou zijn van multilaterale diplomatie.
