Ze kwamen, ze zagen – en ze werden overwonnen.
Zuid-Europese landen, aangevoerd door Italië en Spanje, met de halfslachtige hulp van Frankrijk, verloren opnieuw een strijd voor hun noorderburen bij de Eurogroep , de door Duitsland gedomineerde, informele bijeenkomst van de ministers van Financiën van de eurozone.
Afgelopen donderdag, net voor het lange paasweekend, kwam de Eurogroep, na drie dagen overleg, een reddingspakket van 540 miljard euro overeen om de economische gevolgen van de coronaviruspandemie het hoofd te bieden.
De duivel zit, zoals altijd, in de details – van de resulterende verklaring van de Eurogroep .
Tot ongenoegen van Italië en Spanje werd geen melding gemaakt van euro-obligaties. Geen delen van de economische gevolgen van de pandemie. Geen liquiditeitsinjecties door de BCE. Alleen het veel gevreesde Europese stabiliteitsmechanisme (ESM) werd aangeboden.
Ontmoet het beest
Het ESM is in 2012 opgericht en zijn twijfelachtige roem kwam in 2015 met de onderhandelingen over de Griekse schuldencrisis.
In het gedeelte ‘ Over ons ‘ op de website wordt uitgelegd: ‘Het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) is door de lidstaten van de eurozone opgezet als een internationale financiële instelling om de landen van de eurozone in ernstige financiële moeilijkheden te helpen’.
Vervolgens leren we hoe zo’n helpende hand zijn liefdadigheidswerk verricht: “Het verstrekt noodleningen, maar in ruil daarvoor moeten landen hervormingsprogramma’s uitvoeren.”
Vandaar dat het ESM een internationale geldschieter is, wiens financiële bijstand met voorwaarden is verbonden – net als de leningen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Het paard van de trojka stapt in
Niet toevallig is het IMF zelf betrokken bij het opstellen van dergelijke “hervormingsprogramma’s” en vormt het samen met de Europese Commissie (EG) en de Europese Centrale Bank (ECB) de trojka.
Om in aanmerking te komen voor ESM-leningen, moet een lidstaat zich committeren aan door de trojka voorgeschreven hervormingsprogramma’s: in typisch Brusselse uitloop bekend als ” conditionaliteit “.
Net als een failliet bedrijf gaat de financieel ondersteunde staat over in een soort van gecontroleerd bestuur, waarbij de trojka optreedt als curator voor insolventie.
“Schuldherstructurering” volgt. Dit is de EUrwellien-krant voor het Tax-and-Cut-bezuinigingsbeleid dat we eerder hebben gezien. Belasting voor de arbeiders- en middenklasse sneed de verzorgingsstaat en het ambtenarenapparaat af.
Griekenland heeft dit lot sinds 2008 ondergaan, wat heeft geleid tot een schuldencrisis, stijgende werkloosheid, wijdverbreide armoede en het verlies van ” meer dan een kwart ” van zijn bruto binnenlands product.
Berlin Tricks Rome: geen voorwaarden, op één voorwaarde
Onnodig te zeggen dat het noemen van ESM en “conditionaliteit” (= trojka-bezuinigingsbeleid) in Italië politiek dynamiet is geworden.
De Italiaanse regeringscoalitie bestaat uit twee hoofdpartijen: de standvastig pro-EU, pro-NAVO, centrumlinkse PD (de Italiaanse Dems); en de links-populistische Five Stars Movement. Dit laatste is fel gekant tegen het ESM.
Onder druk van Five Stars MPs ‘omschreef de Italiaanse premier Giuseppe Conte het ESM als een “absoluut ontoereikend instrument” om de financiële crisis in Italië op te lossen, en zei hij herhaaldelijk dat hij het nooit zou ondertekenen.
Conte drong aan op euro-obligaties en probeerde zelfs het Duitse publiek te overtuigen om ze te accepteren door interviews te geven aan de eerste Duitse zender ARD en aan de bestverkopende Duitse krant Bild Zeitung.
Het mocht niet baten. Duitsland en Nederland, die de noordelijke oppositie tegen de euro-obligaties leidden (een soort van EU-brede overheidsschuld), waren onbeweeglijk.
Verslagen en vóór een woedende oppositie beweerden Conte en zijn minister van Financiën, Roberto Gualtieri, op zijn minst een voorwaardelijkheidsvrij ESM te hebben verkregen.
Nogmaals, de duivel ligt in de details van de verklaring van de Eurogroep. Lidstaten hebben zonder voorwaarden toegang tot ESM-fondsen – wacht erop – op één voorwaarde: alleen ter dekking van de extra gezondheidsuitgaven!
Wat betreft de economische en financiële gevolgen van de COVID-19-crisis – subsidies voor zwaar getroffen bedrijven, werkloosheidsuitkeringen, enz. – komt het ESM met de gebruikelijke voorwaarden.
En daarmee zijn we terug bij de trojka en het gevreesde Griekse scenario.
Dreigend Italexit?
Volgens de hoogleraar economie Alberto Bagnai, voorzitter van de parlementaire commissie Italiaanse staatsfinanciën, heeft de Italiaanse regering echter een grote fout gemaakt bij het aandringen op euro-obligaties.
In een interview met de onafhankelijke web-tv Byoblue prof. Bagnai legde uit hoe euro-obligaties als financieel instrument ontoereikend zijn om de huidige crisis aan te pakken – om twee redenen:
“Ten eerste, omdat Duitse en Nederlandse regeringen zich altijd hebben verzet tegen een EU-wijde schuldverdeling, zijn euro-obligaties gewoon iets dat die regeringen nooit voor hun kiezers zouden kunnen rechtvaardigen.”
“Ten tweede zou Eurobonds vereisen dat er een technisch-politieke structuur wordt samengesteld die verantwoordelijk is voor de uitgifte ervan – dit alleen zou enkele maanden in beslag nemen, terwijl de Italiaanse bevolking en het bedrijfsleven nu zonder werk en zonder uitkeringen thuis zijn en dus onmiddellijke hulp nodig hebben”
Door een nog ontoereikend – en gevaarlijker – instrument als het ESM voor te stellen, laat de EU op haar beurt zien dat het er werkelijk op gericht is de Italiaanse staat failliet te laten gaan:
‘De enige instantie die snel kan ingrijpen door liquiditeit in het systeem te stoppen, is de Europese Centrale Bank. Of het doet het, of het blijkt nutteloos te zijn ”
“Met het ESM als enige middel voor Italië om de benodigde liquiditeit te verkrijgen, ligt de weg open voor een herstructurering van de Italiaanse staatsschuld, en daarmee zou de trojka Italië eindelijk van zijn spaargeld en activa kunnen ontdoen.”
Daarom moet Italië mogelijk kiezen tussen een Grieks en een Brexit-scenario.
Nu al wil de helft van de Italianen (49%), volgens een recent onderzoek , de EU verlaten. Nog belangrijker: het percentage Pro-Remains is gedaald van 71% in november 2018 naar 51% in april 2020.
Als er nu verkiezingen zouden worden gehouden, zou een rechtse, eurosceptische coalitie gemakkelijk winnen.
In haar poging Rome onder de trojka te dwingen, zodat Duitsland en andere EU-landen Italiaanse spaar- en spaaractiva kunnen plunderen, verliest de EU snel de gunst van het Italiaanse volk – en kan ze uiteindelijk Italië als lidstaat verliezen.