Je kunt denken dat Den Haag aan de vooravond van een omslag staat: een nieuwe bestuursstijl, meer dualisme, andere politiek. Anderhalve week geleden schreef informateur Herman Tjeenk Willink erover in zijn eindverslag, maandagavond sprak premier Mark Rutte erover in Nieuwsuur.
Maar je kunt ook denken: eerst zien. Dualisme aankondigen is zo’n kunst niet. Dualisme realiseren is andere koek.
Het nieuwe kabinet is, als het er komt, het tiende sinds 1994. Drie van deze kabinetten beloofden bij hun aantreden expliciet meer dualisme. Kok I (PvdA-VVD-D66, 1994-98) had aspiraties die sterk op de huidige lijken. De premier sprak in de regeringsverklaring van „politieke vernieuwing, (-) dualisme en dienstbaarheid aan (-) burgers”. Maar net als zijn voorgangers bevorderde hij al snel liever politieke deals dan open debat. Balkenende I (CDA-VVD-LPF, 2002-03) beloofde ook „meer dualisme” – maar viel na 87 dagen. En bij de vorming van Balkenende II (CDA-VVD-D66, 2003-06) bestond net als nu de aspiratie alles anders te doen. De coalitie schreef daarom „een hoofdlijnenakkoord”, maar ook dat kabinet viel terug op monisme om overeind te blijven.
Premiers zijn hierbij invloedrijk. Zij komen in actie bij interne spanningen. Wat dit betreft zijn de ideeën die Rutte in Nieuwsuur herhaalde van betekenis – meer openheid over ambtelijke adviezen, geen geïnstitutionaliseerd coalitieoverleg, meer dualisme. Maar wat meent hij ervan? In de regeerakkoorden van zijn eerste drie kabinetten kwam het woord ‘dualisme’ niet voor.
Daarbij wees Tjeenk Willink op een belangrijke verschuiving in de nationale beleving van het premierschap. De minister-president is in constitutioneel opzicht meer minister dan president. Zijn bevoegdheden beperken zich vooral tot het oplossen van meningsverschillen tussen bewindslieden, hij heeft amper ambtenaren voor eigen beleid. Maar in de maatschappelijke en politieke beleving van zijn functie is hij meer president dan minister: voortdurend in beeld. In de Kamer, bij de EU, in de media. Schijnbaar altijd aanspreekbaar, feitelijk zelden verantwoordelijk.
Het is een onderbelichte verklaring voor de hang naar een nieuwe bestuurscultuur: hiermee is Rutte voor zijn politieke concurrenten een bijna ongenaakbare opponent geworden. Meer dualisme is voor hen dan ook een manier om zijn reputatie alsnog aan te tasten: bij dualisme wordt Rutte vaker onderwerp van politieke twist, en kan hij minder schitteren als de ogenschijnlijke baas. Die zo geliefde nieuwe bestuursstijl is dus niet alleen een streven naar andere politiek, maar ook oude politiek: de ongenaakbare Rutte verzwakken.
Reden waarom je ook zoveel vragen kunt hebben bij Ruttes motivatie om deze weg werkelijk in te slaan.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.