Het was in sommige kringen lang bon ton om af te geven op experts en competentie. De afkeer, vaak haat, klotste rond in de drek van de sociale media. Het is de grondstof van de samenzweringstheorieën die overal sinistere verbanden zien en alles dus niets verklaren.
Een crisis wil dan wel eens helpen. Niet dat de ergste complotmaffo’s ooit van hun waanideën afgeholpen kunnen worden maar voor andere stervelingen gaat dan vaak het licht aan: in een crisis kunnen alleen competente wetenschappers en bestuurders soelaas bieden.
Succes is uiteraard niet verzekerd. Soms galopperen ook die deskundigen en politici in de fout. Een van de oorzaken van het huidige anti-competentiesentiment is hoe de gevestigde politiek en de financiële elites de Grote Recessie van 12 jaar geleden hebben aangepakt. De banken kregen een vrijgeleide uit de door hen veroorzaakte puinzooi en belastingbetalers de rekening. Dat heeft terecht veel kwaad bloed gezet. Met de bemesting van het populisme als schadelijkste bijwerking.
Met corona hebben de experts zich kunnen revancheren. Dankzij hun competentie kon het virus redelijk tot goed in bedwang worden gehouden. Daarbij hebben ze ongetwijfeld fouten gemaakt. Nader onderzoek zal uitwijzen wat, waar en hoe dingen zijn fout gelopen. Niet om zondebokken te kunnen slachten, al zal de verleiding hier en daar met verkiezingen voor de deur groot zijn, maar vooral om van te leren.
Dat is waarschijnlijk de kern van competentie. De bereidheid om lessen te trekken uit wat mis is gegaan en de resultaten van dat onderzoek in alle openheid te bespreken en niet onder het tapijt te vegen.
Vakcompetentie gedijt alleen als de politiek de rol van experts in een crisis op waarde weet te schatten en hen niet voor de voeten loopt. In de praktijk betekent dit dat politici (tijdelijk) een stapje terug doen. De uiteindelijke verantwoordelijkheid blijft bij hen, maar ze weten dat ze zich voor het moment ondergeschikt moeten maken aan wat de Jaap van Dissels op hun terrein noodzakelijk achten.
Dat is wat competente politici in een crisis doen. Crisismanagement is in de eerste plaats weten wat, wanneer en aan wie je moet delegeren. Het is de ultieme proeve van bekwaamheid. Het kaf wordt van het koren gescheiden. De praatjesmakers worden ontmaskerd. Ze staan met hun broek op de knieën.
Leiders als Angela Merkel en Mark Rutte zijn goed door de schifting gekomen. Het virus gaf Merkel de kans om voor ze volgend jaar opstapt nog een keer de Mutti van de natie te worden. Haar carrière leek uit te doven in een bijna lamlendige lethargie en nu bleek ze opeens weer onmisbaar. Haar partij, de CDU, is in de peilingen nu twee keer zo groot als de eerstvolgende, de Groenen. De populisten van de Alternative für Deutschland (AfD), die met veel poeha de aanval op de gevestigde orde hadden geopend, hebben het nakijken, net als hun makkertjes bij ons in de polder.
Rutte zat evenmin in zijn sterkste fase toen corona aan de deur rammelde. Dankzij het virus kon hij zich ontpoppen hij zich tot de staatsman die na de verkiezingen van volgend jaar weer als premier mag bijtekenen. Als hij lijsttrekker wordt en er geen rare onvoorziene dingen gebeuren, moet je er dan altijd bij zeggen.
Wat voor Merkel en Rutte geldt, geldt ook de andere landen in de ‘sociaaldemocratische’ gordel, Denemarken, Noorwegen en Finland. Zweden ging inderdaad een eigen weg, nauwelijks lockdown, maar dat experiment moet als mislukt worden beschouwd.
Corona werd het ultieme demasqué van de mannen in de te grote broek. Donald Trump is nu definitief door de mand gevallen. Wie tot nog toe niet de chaos, de incompetentie, de corruptie wilde zien kan er nu niet meer omheen. Het staat als een enorm, grijnzend monster voor de neus. Dat het groteske falen in de coronacrisis het hem in november de herverkiezing gaat kosten, lijkt nu meer dan waarschijnlijk.
Met broertje Boris in Londen gaat het niet veel beter. Het VK heeft in Europa de meeste doden te betreuren ook omdat de regering het virus te laat serieus nam. Johnson heeft zijn eigen incompetentie aan den lijve ondervonden. Hij moest naar de intensive care en het was ‘kantje boord’, zoals hij verklaarde. Leedvermaak is geen leuk trekje maar ik kan me voorstellen dat de verleiding voor sommigen onweerstaanbaar is.
Bij een crisis van deze omvang, bij alle ellende die we al achter de rug hebben en die ons nog te wachten staat, zijn lichtpunten niet snel zichtbaar. De herwaardering van expertise en competentie en het afschminken van de praatjesmakers mogen we daar wel toe rekenen.
“fantastische (gehaaide) politicus heeft wetenschappers verantwoordelijk gemaakt”
“de (nietbuitengewone) griep is een experiment in gedachtenmanipulatie en daarbij behorende gehoorzaamheid geworden”
“rest ons gelukkigen nog deze wonderbaarlijk lucide leiders te eren en op nieuwnormale wijze te omarmen !!”
…
“Ignorance is Strength”