Na de Europese verkiezingen: eerste tekenen van verval?

EU spint op volle toeren om de uitslag van de verkiezingen te vergulden

In de hele Unie draaien de spin-machines na de verkiezingen harder dan ooit, vooral in Brussel. Daar liet onder meer Martin Selmayr van zich horen, een hoge ambtenaar van de EU, adviseur van Juncker, ook wel de Raspoetin van Brussel genoemd. Hij was tevreden dat het nationalisme was bedwongen.

‘Er zijn licht zorgelijke resultaten in België, Zweden, en nog wat landen,’ lichtte hij vaderlijk toe, ‘maar die in Nederland zijn bemoedigend, en in Spanje is het populisme ook een halt toegeroepen. In Frankrijk kreeg Marine Le Pen minder stemmen dan vijf jaar terug.’ Dat ze de grootste was geworden, zei hij er niet bij. Vooral de Groenen hadden enorm gewonnen volgens Selmayr, dus was het nu tijd om het milieu tot belangrijkste speerpunt van Europa te maken.

Voor zijn heimat klopt dit verhaal: de Groenen wonnen en de populisten bleven steken op 10%. Toch is het opmerkelijk dat de Duitse resultaten werden bejubeld als winst voor de Europese Unie: twee van de grootste steunpilaren van de EU, Merkels partij en de SPD, kregen een pak slaag. De Groenen in de EU wonnen alles samen 15 zetels, en kwamen op 67 van de 751 zetels.

Eensgezinde media

In Frankrijk zijn de media het niet vaak zó met elkaar eens: Macron heeft de Europese verkiezingen gewonnen, en daarmee zijn tweede termijn als president veilig gesteld. Hoezo denkt u, zijn partij is toch als tweede binnengekomen? Werd er niet gezegd, als Macron dit verliest, is het gebeurd met hem?

Ja, dat is gezegd, nee, zo werkt het niet. Macron en Le Pen zijn met grote voorsprong bovenaan geëindigd, alleen dat telt. De president heeft bewust campagne gevoerd op slechts één thema: ik, of de chaos van het populisme. Zijn opzet was te polariseren, met als doel de volgende presidentsverkiezingen te winnen. De kiezer heeft geluisterd.

De Socialisten bestaan nog nauwelijks, de Groenen hebben iets gewonnen, maar zitten nog lang niet op 15%, en hebben geen serieuze kanshebber voor het presidentschap in huis. De rechtse Republikeinen — ooit de grootsten — haalden met partijleider en grijze muis Wauquiez een schamele 8,5%, en de twee jaar geleden niet geheel kansloze extreemlinkse presidentskandidaat Mélenchon bleef steken onder 6%. Als er niets onverwachts gebeurt, en er geen dark horse  aan de start verschijnt, lopen de presidentsverkiezingen weer uit op een duel in de tweede ronde tussen Le Pen en Macron. Geen twijfel wie dat gaat winnen: de angst voor een president Le Pen is te groot.

Een onvoorziene kanshebber is bijvoorbeeld Marion Maréchal, het nichtje van Marine Le Pen, of socialist Bernard Cazeneuve, die zich as we speak  kandidaat heeft gesteld. Hij was minister van binnenlandse zaken en later kort premier onder Hollande. Een opvallend kleine man, maar dat was Napoleon ook…

Als Macron er vijf jaar bij krijgt, kan alleen verlies van de absolute meerderheid van zijn partij in de volgende parlementsverkiezingen nog wat soelaas kunnen bieden. Dan zou hij voor het eerst rekening moeten gaan houden met andersgezinden.

Intussen timmert de president flink aan de weg met hervormingen, niet gestoord door enige politieke tegenstand. Sommige daarvan zijn terecht, of zelfs hard nodig, anderen zijn ingegeven door zijn megalomane ambities voor milieu en mondialisering. Uiteindelijk blijft Macron een bankier met een nauwelijks verhulde weerzin tegen het gewone volk, dat zijn agenda in de weg staat. Hij ziet Frankrijk als een provincie van Europa, en neemt het met zaken als persvrijheid en persoonlijke vrijheid niet al te nauw. In een nieuwe stap naar alleenheerschappij liet de president weten dat hoge ambtenaren die het niet eens zijn met regeringsbeleid, op moeten krassen. En via een verse eurogedeputeerde van zijn partij verklaarde Macron burgemeesters die buiten die partij om worden gekozen, tot ‘ennemi du Président’.

Intussen in het VK: tweepartijenstelsel aan diggelen

Terwijl Frankrijk afglijdt naar een één-partij stelsel, beweegt Groot-Brittannië juist de andere kant op. Een partij die zes weken geleden werd opgericht, sloeg de hegemonie van de twee grote partijen aan diggelen door de verkiezingen met een derde van de stemmen te winnen. Ik spreek over de Brexit-partij, het zal u niet zijn ontgaan.

Bij de volgende parlementsverkiezingen zou een situatie kunnen ontstaan waarin vier of vijf min of meer even grote partijen een coalitie moeten zoeken. Dus niet een kleintje vinden om aan een meerderheid te komen, zoals het recente dramatische bondje van Conservatieven en Noord-Ieren, of eerder gerommel met de Liberalen. Grappig, Engeland wil het Europese juk afschudden, althans daar lijkt het op, maar gaat met deze nieuwe politieke constellatie meer dan ooit op andere Europese landen lijken.

Ondanks de grote winst van de Brexit partij, maar geheel in lijn met de Europese spin-fabriek, roepen politici aan de Remain-kant in koor met de media, dat zij de verkiezingen hebben gewonnen. Het gekrijs om een tweede referendum wordt haast oorverdovend. Volgens een bizarre optelsom hebben partijen die in de EU willen blijven, net even meer stemmen gehaald dan de partijen die eruit willen.

Maar de scheidslijn van blijven en vertrekken loopt juist dwars door de twee grootste partijen heen. Dat is — naast eeuwige obstructie door de Europese Unie zelf —  de voornaamste reden dat Westminster al drie jaar worstelt met deze kwestie. Die twee partijen zijn gedecimeerd, althans in deze verkiezingen, maar de Brexit-kwestie begint op een kogelvis te lijken: giftig en enorm opgeblazen. De belangrijkste politieke kloof in Engeland is niet meer die tussen links en rechts, maar die tussen Leave en Remain.

Fear will save the EU

Aan onze kant van het Kanaal hield een officieel orgaan van de EU een enquête, waarin meer dan de helft van de ondervraagden de Unie binnen 20 jaar uit elkaar zag vallen. In Nederland was het percentage relatief laag: 52%, in Frankrijk 58%. Als ik het wel heb, is het Belgen niet gevraagd.