Alle kritiek op zijn ‘radicale ideeën’ voor vernieuwing ten spijt, VVD-leider Mark Rutte zit toch weer aan het stuur in de formatie. Zijn potentiële partners zijn misschien niet onder de indruk, hem aan de kant zetten doen ze ook niet.
Tegen het einde van de ochtend heeft de Tweede Kamer de nieuwe Mark Rutte gezien. En constateert dan: die lijkt verdacht veel op de oude.
Een vleugje deemoed, maar niet te veel. Een beetje uitdagen, maar met de rem erop. Rutte erkent hier en daar falen, maar wijst ook ‘naar de toekomst’ en durft te voorspellen dat hij gaat formeren ‘met het mes tussen de tanden’. De slotsom van een dag debat over de formatie: het gaat door. Met Rutte als VVD-leider aan de onderhandelingstafel.
Sinds de formatie in een diepe crisis verzonk – vanwege het fameuze zinnetje ‘Pieter Omtzigt: functie elders’ – moest Rutte zich opnieuw uitvinden, eiste de Tweede Kamer. Rutte poneerde daarop zijn ‘radicale ideeën’ voor een andere bestuursstijl, eerst bij Nieuwsuur. Het was de vrucht van ‘diep nadenken’, een moment van ‘reflectie’ over hoe Nederland transparanter bestuurd kan worden. Over hoe het debat in de Tweede Kamer weer een plek voor ‘tegenstellingen’ kan worden, in plaats van alles in achterafkamertjes af te stemmen.
Daarmee verlegde Rutte de aandacht behendig van zijn ongeloofwaardig geworden zelf naar de meer abstracte bestuurscultuur, waar hij weliswaar het boegbeeld van is, maar waarvoor vele partijen medeverantwoordelijkheid dragen.
Te laat
In het debat herhaalde Rutte die koers. Hij houdt voor dat hij na de toeslagenaffaire al op zoek was gegaan naar meer openheid. De mislukte formatieverkenning, de turbulentie rond Pieter Omtzigt: het was een katalysator geweest. “Ik ga bepaalde dingen anders doen. Mijn manier van besturen heeft afgedaan aan het benoemen van politieke verschillen in het debat.”
Voor een deel van de Tweede Kamer komen die beloften te laat. PVV, SP, Bij1, Partij voor de Dieren, BBB: zij hebben Rutte als partner al in meer of mindere mate uitgesloten.
Maar onder de streep heeft Rutte terreinwinst geboekt. Hij staat er stukken beter voor nu scheidend informateur Herman Tjeenk Willink plaatsmaakt voor SER-voorzitter en prominent PvdA-lid Mariëtte Hamer. Daarmee lijkt de weg open te liggen om samen met D66, CDA, PvdA en GroenLinks tot een meerderheidskabinet te komen.
Die laatste twee, linkse partijen smeten de deur woensdag andermaal niet dicht. Af en toe leken zelfs de onderhandelingen al geopend. PvdA-leider Lilianne Ploumen vindt bijvoorbeeld dat er meer geld naar de sociale advocatuur moet. Rutte erkende dat belang van ‘toegang tot het recht’. En zei: “Ik zeg hier nog niet keihard dat er nooit extra geld naar zou moeten.”
En Jesse Klaver wilde wel eens horen dat Rutte niet – zoals in het VVD-verkiezingsprogramma stond – gaat bezuinigen op uitvoeringsinstanties als het UWV. “We hebben de uitvoering al met een onmogelijke taak opgezadeld.”
Rutte gaf daar zelfs een beetje meer mee: er ‘moet geïnvesteerd worden’. Al betekent dat niet dat er gereorganiseerd wordt, als het aan hem ligt.
Vertrouwen
De PvdA toonde zich ook nog niet helemaal bereid tot het voeren van besprekingen. De voorstellen van Rutte zelf zijn ‘onder de maat’ en het vertrouwen in hem is ‘niet hersteld’, zei Ploumen tot slot. Dat klinkt kil, maar is al weer heel anders dan enkele weken geleden, toen ze nog een motie van wantrouwen tegen de VVD-leider steunde.
En Klaver heeft evenmin ‘het geloof dat Mark Rutte nog ander mens kan worden’. “Dat geloof is bij mij beperkt.” Maar, zegt hij: “Het gaat erom dat je inhoudelijk wat kunt veranderen.”
Leek Rutte amper een maand geleden nog serieus afgeschreven als potentieel premier: inmiddels is hij dus alweer met voorzichtige pasjes vooruit aan het komen in de formatie. Veelzeggend was wat hij zich een paar keer liet ontvallen: “Mocht ik premier worden…”
Uitdagen
Sterker nog, Rutte durfde partijleiders alweer uit te dagen. Volgens hem is het ‘aan hen om de cognac aan de kant te schuiven en de sigaar opzij te leggen’ en te bedenken of zij misschien ook niet verantwoordelijk waren voor de bestuurscultuur van de laatste jaren. En wat hun ‘bijdrage en oplossingen’ zijn ‘om dat te veranderen’.
Met bravoure klonk het zelfs: “Ik sta hier niet amechtig vertrouwen terug te winnen.” En: “Ik zal er hulp bij nodig hebben om niet in oude fouten te vervallen.”
Cruciale partners daarbij zijn D66 en CDA – beoogde delen van het motorblok dat de VVD voor zich ziet.
D66-leider Sigrid Kaag merkte onomwonden op dat ze weliswaar ‘nieuw leiderschap’ predikt, Rutte een motie van afkeuring aandeed, maar nú ook verder wil. Dat heeft ze Rutte ook gezegd, tijdens een lunch in het Catshuis: “We hebben geconstateerd dat we er een streep onder zouden zetten.” Ze wil verder op ‘de inhoud’ en niet naar personen kijken. “Ik ben vredesgezant geweest en ik weet: met degene met wie je de grootste verschillen hebt, zul je toch aan tafel moeten gaan zitten.”
CDA-leider Wopke Hoekstra houdt de kaarten nog wel tegen de borst. Nog altijd zit de veelbesproken Pieter Omtzigt overspannen thuis – zolang die zich niet voor of tegen samenwerking met de VVD heeft uitgesproken, zit Hoekstra vast. Het CDA zou zomaar kunnen scheuren als hij een richting kiest die de populaire Omtzigt niet in wil. Hoekstra kwam daarom met een – inmiddels voor hem – evergreen: “VVD en D66 zijn nu aan zet.”
En bij die VVD zit Rutte dus wel weer wat steviger in het zadel. Met dank aan Tjeenk Willink, die volgens hem ‘echt een tovenaar is’. Want Rutte weet: zonder de kalmerende werkwijze van de minister van staat had hij er nu heel anders voorgestaan. Rutte IV lijkt plots weer binnen handbereik.
Hamer hoopt alle fractievoorzitters volgende week te spreken
De nieuwe informateur Mariëtte Hamer hoopt de volgende fase van de formatie volgende week te starten met gesprekken met alle fractievoorzitters van de partijen in de Tweede Kamer. Dat zei ze woensdag voorafgaand aan haar gesprek met Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp, waarin ze zal praten over haar opdracht als informateur.
In die opdracht zal staan dat ze met verschillende partijen tot eerste voorstellen voor een nationaal herstelplan moet komen om Nederland uit de coronacrisis te helpen. Hamer is voorzitter van de Sociaal Economische Raad en voormalig politica voor de PvdA.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.