Komt Sigrid Kaag terug na de formatie of is het nu echt #hexit

Aftreden Kaag Na haar entree in de Nederlandse politiek viel Kaag op door haar uitgesproken manier van politiek bedrijven. Dat lijkt zich nu tegen haar te hebben gekeerd. Of staat Kaag in de formatie nu juist sterker?

Nog geen week geleden was het Mark Rutte (VVD) die in de verdediging zat, na de HJ Schoolezing van Sigrid Kaag (D66). Daarin verweet ze Rutte „politieke bijziendheid” en hield ze hem verantwoordelijk voor de bestuurscultuur in Den Haag. Nog geen week later zijn de rollen omgedraaid. De afgelopen dagen raakte Kaag zelf in het defensief door een taai dossier: de chaotische evacuaties uit Afghanistan. Donderdagavond leidde dit zelfs tot het aftreden van Kaag als minister van Buitenlandse Zaken.

Het laat opnieuw zien hoe onstuimig deze formatie is geworden, met steeds onverwachte wendingen en andere partijen in de schijnwerpers. Enkele weken terug waren de ogen gericht op het ‘linkse blok’, GroenLinks en de PvdA, en speelde de ChristenUnie geen rol van betekenis in de gesprekken over een nieuw kabinet. Donderdag was Kaags lot opeens in handen van juist díé partij, waarmee de D66-leider bovendien al maanden gebrouilleerd is.

Vorige week domineerde de vraag: wat gaat Rutte doen? Deze donderdag hoorde je alleen nog maar: wat gaat Kaag doen?

Gedroomde partners

De ChristenUnie schaarde zich donderdagmiddag achter een motie van afkeuring tegen Kaag, nadat ze er een dag eerder in een Kamerdebat niet goed in was geslaagd om uit te leggen waarom de evacuatie van Afghaans ambassadepersoneel na de val van Kabul (15 augustus) zo moeilijk was gegaan. Een motie van de PvdA, die meteen ook gesteund werd door GroenLinks, tot voor kort nog Kaags gedroomde partners in de vorming van een zo’n progressief mogelijke coalitie.

Opeens was Kaags lot in handen van de ChristenUnie, waarmee ze een slechte relatie heeft

In normale tijden zou coalitiepartner ChristenUnie de motie níét hebben gesteund. Maar na zes maanden slepende formatiegesprekken zijn coalitiegenoten in het kabinet niet meer bereid om elkaar zonder meer te steunen. Rutte III is definitief uit elkaar gevallen als los zand. Kaag maakte eerder al duidelijk dat ze de ChristenUnie op het medisch-ethische vlak te conservatief vindt. Donderdag bleek ze er niet meer op te kunnen steunen.

Extra pijnlijk: toen Rutte in april dit jaar na een reeks ‘leugentjes’ in de formatie ook met een motie van afkeuring werd geconfronteerd, ingediend door Kaag zelf, riep ze hem op om de eer aan zichzelf te houden. „Ik zou daar mijn eigen conclusies aan verbinden”, zei Kaag destijds in de Kamer. Tegen journalisten na afloop: „Ik zou zelf niet doorgaan, maar ik ben een ander mens.” Al deze uitspraken kreeg Kaag donderdag als een boemerang terug.

Donderdag bleek er ook voor een andere motie, tegen demissionair van Defensie Ank Bijleveld (CDA), een meerderheid in de Tweede Kamer te zijn. Alleen: zíj speelt geen hoofdrol aan de formatietafel. En zij kreeg donderdag ook geen uitspraken uit het verleden onder de neus gewreven. Bijleveld gaf donderdagmiddag al aan, nog vóór de stemming, dat zij aanblijft.

Lange carrière als topdiplomaat

Kaag heeft een lange carrière als topdiplomaat achter de rug – „mijn passie”, noemde ze dat donderdag. Ze leidde onder meer de internationale ontwapeningsmissie die leidde tot de vernietiging van de chemische wapens in Syrië. Bij haar terugkeer naar Nederland in 2017 (eerst als minister van Buitenlandse Handel, later als die van Buitenlandse Zaken) viel ze op door haar kritiek op wat ze „Haags gedoe” noemt en door haar uitgesproken manier van politiek bedrijven, ook richting coalitiepartners. Tijdens de verkiezingscampagne begin dit jaar was ze een van de weinigen die het Rutte echt moeilijk maakte. Het leverde D66 flinke zetelwinst op. Nu lijkt Kaag zich alsnog te hebben stukgebeten op de Haagse manier van politiek bedrijven. Had ze niet tóch meer koffie moeten drinken met potentiële bondgenoten en tegenstanders?

De ijzige sfeer tussen Kaag en Rutte leek juist deze week weer wat te ontdooien. Tijdens het zware Afghanistan-debat woensdag knikte Rutte begripvol mee als Kaag probeerde uit te leggen dat de val van Kabul onverwacht snel was gekomen. Rutte nam het op voor zijn minister. Toen het teruggekeerde, nu zelfstandige Kamerlid Pieter Omtzigt vroeg of hij Kaag vertrouwt zei Rutte dat „ik mevrouw Kaag vertrouw, dat ik goed met haar samenwerk en dat we de afgelopen weken heel intensief hebben samengewerkt”. Kaag had zich kort daarvoor in dezelfde bewoordingen uitgelaten over Rutte. Vroeg in de nacht, tijdens een late schorsing, konden Rutte en Kaag zelfs ontspannen grapjes met elkaar maken.

Wat het aftreden van Kaag betekent voor de formatie zal moeten blijken. Is haar positie verzwakt en kan Rutte daarvan profiteren? Of laat ze door haar aftreden júist opnieuw zien dat ze bereid is tot het uiterste te gaan voor haar idealen? Informateur Johan Remkes heeft de fractieleiders van VVD, D66 en CDA komend weekend uitgenodigd voor een sessie op de hei in Hilversum om de mogelijkheden voor een minderheidskabinet te verkennen én om te werken aan „het onderlinge vertrouwen”. Het is ook de gelegenheid om in een informele setting de opnieuw verschoven krachtsverhoudingen in kaart te brengen.

SDB is al meer dan 10 jaar vrij, eerlijk en onafhankelijk. Geen miljardair bezit ons, geen adverteerders controleren ons. Wij zijn een door lezers ondersteunde non-profitorganisatie. In tegenstelling tot veel andere publicaties, houden we onze inhoud gratis voor lezers, ongeacht waar ze wonen of het zich kunnen veroorloven om te betalen.

We hebben geen paywalls en alles blijft gratis zonder censuur. In het post-truth-tijdperk van nepnieuws, echokamers en filterbubbels publiceren we meerdere perspectieven van over de hele wereld.

Iedereen kan bij ons publiceren, maar iedereen doorloopt een rigoureus redactioneel proces. U krijgt dus op feiten gecontroleerde, goed gemotiveerde inhoud in plaats van ruis.

Dit is niet goedkoop. Servers, redacteuren fees en web ontwikkelaars kosten geld. Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.

Steun SDB via PayPal veilig en simpel.