Knettergek

De meeste debatten in de Tweede Kamer zijn waardig en worden met respect voor elkaar gevoerd. Althans dat stelt Vera Bergkamp, voorzitter van de Tweede Kamer, in een notitie over de politieke omgangsvormen. Om vervolgens vast te stellen dat ze zich grote zorgen maakt over de verruwing van het taalgebruik. Wat is het nou? Valt het mee of valt het tegen?

Het valt helemaal niet mee, als je Vera Bergkamp moet geloven. Ze krijgt tientallen mails en brieven van verontruste burgers met klachten over Kamerleden die niet naar elkaar luisteren, over politici die elkaar beledigen, negatief zijn en weigeren om samen te werken. Mensen haken af, kijken niet meer naar vergaderingen van de Tweede Kamer. Docenten die met hun klas een debat volgen op tv of op de publieke tribune, vinden dat Kamerleden hun voorbeeldfunctie te grabbel gooien.

Ministers klagen over persoonlijke aanvallen in het debat, die een constructieve gedachtewisseling tussen regering en parlement nagenoeg onmogelijk maken. En de verruwing in het parlement heeft zijn weerslag op de samenleving. Wat een Kamerlid allemaal mag uitkramen, mag ik dus ook als gefrustreerde twitteraar. Volgens de veiligheidsdiensten, zo zegt Bergkamp, zetten politieke debatten met dit taalgebruik ook de maatschappelijke verhoudingen op scherp.

Dus zo goed gaat het allemaal niet. Het is niet voor niets dat Bergkamp twintig A4’tjes wijdt aan de omgangsvormen in het huis van de democratie, nadat ze in de afgelopen drie maanden met alle fractievoorzitters heeft gesproken. Behalve dan met Geert Wilders; die wilde niet. Hij laat zich niet de mond snoeren door de voorzitter of door wie dan ook, zegt hij.

Wie de notitie zorgvuldig leest, weet dat Wilders zich weinig zorgen hoeft te maken. Bergkamp heeft nauwelijks macht om Kamerleden tot de orde te roepen. Ze heeft maar drie bevoegdheden: het Kamerlid vragen om zijn woorden terug te nemen, de persoon in kwestie verbieden om verder aan het debat deel te nemen of hem schorsen voor maximaal één dag. Vroeger kon de voorzitter onwelgevallige uitspraken uit de notulen (Handelingen) schrappen, maar sinds iedereen debatten op elk gewenst moment op radio, tv en internet kan volgen, is dat schrappen een betekenisloos gebaar geworden en dus afgeschaft.

De handen van de voorzitter zijn gebonden, omdat het recht op de vrijheid van meningsuiting in het parlement nagenoeg onaantastbaar is. Parlementariërs genieten immuniteit. Zij kunnen niet vervolgd worden, niet civiel- en niet strafrechtelijk, voor hun mondelinge of schriftelijke inbreng in debatten en commissievergaderingen. In de Kamer kun je ongestraft zeggen dat wijlen minister Ella Vogelaar knettergek is, wat Wilders deed. Daarbuiten kun je wegens belediging of smaad worden vervolgd. En om bij Wilders te blijven: hij is door het gerechtshof veroordeeld voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak, in de Kamer had hij dat straffeloos kunnen zeggen.

Bergkamp claimt ruimte om in debatten op te treden tegen persoonlijke beledigingen, smaad, onnodig grievend taalgebruik, intimidatie en bedreiging. Ze wil niet meer hebben dat Kamerleden elkaar of bewindslieden ‘gek’ en ‘idioot’ noemen. En FvD-Kamerleden die daar nogal een handje van hebben, mogen collega’s niet meer bedreigen met termen als ‘er komen tribunalen’, zoals Pepijn van Houwelingen D66’er Sjoerd Sjoerdsma toevoegde.

Maar de middelen om dat soort gedrag echt aan te pakken, zijn beperkt. Het Reglement van Orde is nu eenmaal geen wetboek van strafrecht.