De voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, was ietsje duidelijker, na een telefoongesprek met Rajoy, maar eigenlijk nauwelijks. “Ik deel de redenering over de Spaanse Grondwet. Maar ik heb Rajoy gevraagd om verdere escalatie en gebruik van geweld te vermijden.”

Zo speelt de EU helemaal geen onschuldige rol. Want Catalonië zelf schreeuwt om internationale bemiddeling en wil vooral dat Madrid aan tafel komt om over meer zelfstandigheid te praten, of minstens de dialoog met Spanje terug op te starten. Maar daar was geen sprake van. Integendeel. De Europese Commissie onderstreepte nog eens dat, als Catalonië de weg van de onafhankelijkheid zou kiezen, ze niet moeten rekenen op erkenning vanuit Europa.

Juncker maakte het duidelijk: dan zou Catalonië geen lid meer zijn van de Europese Unie, en dan zou bovendien elke huidige lidstaat toestemming moeten geven om lid te mogen worden. Spanje zou dan een veto-recht hebben dat het ook zou gebruiken tegen Catalonië. Juncker kon niet waarschuwen dat een nieuwe golf van geweld streng zou veroordeeld worden, maar wel “dat Catalonië zich buiten de Europese Unie dreigt te zetten”.

“Wij willen een traumatische splitsing vermijden”

De Catalaanse premier Carles Puigdemont, lanceert ondertussen een emotionele oproep aan de Europese Unie om tussen te komen in het conflict. “We willen een traumatische splitsing vermijden. Maar er is geen knop om in te drukken om onafhankelijk te worden, die bestaat niet. Maar het is duidelijk dat we bemiddeling nodig hebben en een nieuwe relatie met Spanje nodig hebben. Ik roep de Europese Unie op die bemiddeling op zich te nemen.

De vraag is of de Europese Unie ook maar één vinger zal uitsteken. Want partijpolitiek speelt een grote rol: zowel Juncker als Tusk maken deel uit van de Europese Volkspartij (EVP), de christendemocratische familie, waar ook de Partido Popular van Rajoy in zit. Zij verdedigen dus hun mannetje en redeneren volgens partijpolitiek. Anderen binnen Europa zitten minder op die lijn, en iedereen beseft dat de situatie ernstig is. Een nieuwe Europese top over de Spaanse kwestie is niet uitgesloten, net als een meer actieve rol om in het conflict te gaan bemiddelen. Maar dan zal er eerst nog stevig gebikkeld moeten worden in Europa, om voorbij de EVP te raken.

Merkel heeft geen spatje kritiek

De essentie is natuurlijk dat de echte Europese leiders, Angela Merkel en ook Emmanuel Macron, op geen enkele manier Rajoy zouden willen afvallen of voor het hoofd stoten. Merkel, ook lid van de EVP, belde met Rajoy, maar voelde op geen enkel moment de noodzaak om zich uit te spreken over de toestand, laat staan het geweld. Macron herhaalde ook nog eens dat de “Grondwettelijke eenheid” van Spanje de essentie is.

Maar de brute economische realiteit zou de EU wel aan tafel kunnen krijgen. De Catalanen zijn goed voor 70 procent van alle Spaanse export, de economische schade van plots zo’n regio uit de EU te zien vallen zou erg groot zijn. Iedereen heeft dus belang bij een onderhandelde oplossing, en geen exit-scenario.

De vraag is of de regering Rajoy nu kiest voor het gesprek, of toch op ramkoers blijft. Want ze dreigen ermee om artikel 155 in te roepen van de Spaanse Grondwet, en alle bevoegdheden van de Catalaanse regering terug over te nemen. Dat zou een verdere escalatie van het conflict met zich meebrengen en elke deur voor dialoog met de Catalanen dichtdoen.