De wereld lijkt vooralsnog met de schrik vrij te komen. Iran en de VS hebben beide een signaal afgegeven dat ze het conflict over de liquidatie van generaal Kassem Soleimani niet op de spits willen drijven. Maar is het meer dan een adempauze? Is Iran echt bereid tot de-escalatie en kan iemand die man in het Witte Huis echt weerhouden van impulsieve acties?
Wat zich in Teheran momenteel afspeelt weten we niet. Het is goed mogelijk dat de ayatollah’s nog geen besluit hebben genomen over hun verdere strategie. De aanval op de Amerikaanse bases in Irak zou dan niet meer zijn geweest dan een staaltje instantvergelding. De tot razernij opgezweepte bevolking moest zien dat het het regime menens is maar de actie mocht nu nog geen uitslaande brand veroorzaken. Later, als ze de tijd rijp achten en de doelen in kaart hebben gebracht, zouden ze alsnog kunnen toeslaan. Zelf door de Revolutionaire Garde, maar waarschijnlijker, door het netwerk van marionetten dat wijlen Soleimani in Libanon, Irak, Jemen en Syrië had opgebouwd.
Op zijn beurt lijkt president Donald Trump nog bereid en in staat zijn natuurlijke reflex in bedwang te houden. Zijn reactie op de Iraanse aanval was opvallend beheerst, ook omdat er geen Amerikaanse slachtoffers waren gevallen. Er komen geen militaire represailles. Wel wordt het wurgtouw met sancties nog strakker aangetrokken zodat de toch al amechtige Iraanse economie het nog veel benauwder krijgt. En voor de goede orde kregen ze in Teheran nog eens ingepeperd dat het Amerikaanse leger echt veel beter en sterker is dan het Iraanse. Met andere woorden: geen gekke dingen in het betulbande hoofd halen zoals het bouwen van een atoombom.
Dit is een patstelling waar Teheran en Washington op eigen kracht met geen mogelijkheid uit kunnen komen. Er is te veel oud zeer, het wederzijdse wantrouwen is te diep geworteld en de ambities zijn te tegenstrijdig om meer dan een moeizame pas op de plaats te kunnen maken. Het grootste obstakel is ongetwijfeld Irans ambitie om de supermacht, inclusief kernwapens, in de regio te worden. De VS moeten uit het Midden-Oosten verdwijnen, om te beginnen uit Irak.
Trump wil daar inderdaad geen ‘eindeloze’ oorlogen meer maar de Amerikaanse belangen zijn nog steeds te groot voor een snelle aftocht. Onder die omstandigheden is een gewapend bestand het hoogst haalbare. En om zelfs dat voor mogelijk te kunnen houden moet je gezegend zijn met een onverwoestbaar optimistisch gemoed.
Maar vooruit, laten we omwille van de goede zaak voor één keer uitgaan van een optimistich scenario. Om tot een voor beide partijen acceptabel minimumpakket te komen is bemiddeling noodzakelijk. En waarschijnlijk komt alleen de EU in aanmerking als een voor beide partijen aanvaardbare en geloofwaardige bemiddelaar.
De EU-ministers van buitenlandse zaken komen vrijdag bijeen in Brussel om zich te beraden over de crisis. Je mag er vanuit gaan dat een mogelijke bemiddeling formeel of informeel aan de orde zal komen. Daar kan de Spanjaard Josep Borell, de nieuwe ‘minister van buitenlandse zaken van de EU’, dan mee aan de slag.
De EU is via Frankrijk en Duitsland mede-ondertekenaar van het atoomakkoord dat de toenmalige Amerikaanse president Barack Obama met de ayatollah’s heeft gesloten. Trump heeft dat akkoord drie jaar geleden eenzijdig opgezegd maar de EU blijft zich daar ondanks Amerikaanse protesten aan houden. Berlijn en Parijs hebben om die reden enig krediet in Teheran.
Stel dat de ayatollah’s na het tellen van hun knopen tot de slotsom komen dat bemiddeling het proberen van de moeite waard is, dan moet Washington nog over de streep worden getrokken. Dat zal niet makkelijk zijn. De Europese bondgenoten staan er bij de president als wanbetalers in de Nato niet goed op. En dan hebben we het nog niet over de niet onbelangrijke vraag: heeft Washington een plan voor het Midden-Oosten en binnen dat plan duidelijke en uitvoerbare prioriteiten?
Dat Iran geen atoommacht mag worden staat buiten kijf. Maar om dat doel te bereiken moet je wel een weg kiezen en een routekaart hebben. De weg van Obama en de EU was volgens deskundigen niet ideaal maar als enige redelijk begaanbaar. Maar juist omdat Obama die weg was ingeslagen, wilde Trump er zo snel mogelijk vanaf. Een alternatief heeft hij niet, behalve meer sancties, zijn surrogaat voor een strategie.
Trump heeft voor dit jaar in elk geval één duidelijk doel, zijn herverkiezing. Het is de vraag of een oorlog in het Midden-Oosten, een regio waar de meeste Amerikanen sowieso al schoon genoeg van hebben, hem daarbij zal helpen. Een deal met Iran die je ook nog kunt verkopen als een triomf, is ongetwijfeld veel aantrekkelijker. En daar heeft hij de helpende hand van Europa voor nodig.
Het zal uiteraard niet makkelijk worden, en dat is een understatement. Ijzer met handen breken is waarschijnlijk makkelijker. De kans op een mislukking is vele malen groter dan die op een succes. En zelfs een succes, hoe bescheiden ook, zal naar alle waarschijnlijkheid niet van lange duur zijn. De geschiedenis van het Midden-Oosten is een aaneenschakeling van fiasco’s, soms onderbroken door een onverwacht succes zoals de vrede tussen Israël en Egypte. Maar soms is niets doen, zoals dat heet, geen optie.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.