Europese leiders hebben een baanbrekende overeenkomst bereikt over een omvangrijk gezamenlijk herstelpakket om de economische gevolgen van de coronaviruspandemie op te vangen.
Om de diepste recessie in haar geschiedenis aan te pakken, zal de EU een coronavirusfonds van 750 miljard euro oprichten, gedeeltelijk op basis van gemeenschappelijke leningen, dat als leningen en subsidies wordt verstrekt aan de zwaarst getroffen lidstaten. Dat komt bovenop een zevenjarige EU-begroting van € 1,074 biljoen.
De Franse president Emmanuel Macron noemde de deal een “historische dag voor Europa”.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel zei dat “buitengewone gebeurtenissen” buitengewone nieuwe methoden vereisten “, terwijl de Spaanse premier Pedro Sanchez het herstelpakket vergeleek met het naoorlogse Marshallplan van Europa.
De nieuwigheid van de deal ligt in het feit dat de Europese Commissie voor het eerst geld mag lenen op internationale markten om het geld vervolgens over te dragen aan lidstaten in nood, zei Alessandro Leipold, hoofdeconoom bij de Raad van Lissabon en een voormalig hoge ambtenaar bij het Internationaal Monetair Fonds.
‘Dit is echt een blijk van solidariteit en iets dat voor COVID-19 volkomen ondenkbaar was. Het is dus baanbrekend in dat opzicht’, zei Leipold.
Toch was de weg naar consensus verre van soepel, en duurde het vier dagen en nachten van ruzie over geld en soevereiniteit.
‘Perfectie bestaat niet’
De rijkere zogenaamde “zuinigheid” – vijf rijke door Nederland geleide noordelijke landen – hebben aangedrongen op minder hand-outs en meer voorwaarden voor de besteding van het geld, waaronder het binden van EU-middelen aan de eerbiediging van de democratische waarden.
In eerste instantie wilden Merkel en Macron dat de subsidies in totaal € 500 miljard zouden bedragen, maar dat cijfer werd teruggebracht tot € 390 miljard, en de “zuinigheid” kreeg garanties dat deze fondsen moesten worden gekoppeld aan economische hervormingen.
‘Perfectie bestaat niet, maar we zijn erin geslaagd vooruitgang te boeken’, zei Macron.
“Het teken van een succesvol Europees compromis is dat niemand er van houdt”, zegt Rebecca Christie, een bezoekende fellow bij de Bruegel Think Tank in Brussel. ‘Het heeft vier dagen geduurd, er zal veel geld op tafel liggen en er is tijd om het (de deal) later te verbeteren.’
De voormalige premier van Finland, Alexander Stubb, zei dat de top weliswaar een van de langste van de EU ooit was, maar dat het blok opmerkelijk snel was in het bereiken van overeenstemming over een dergelijk belangrijk pakket.
“Het is historisch qua omvang, het is historisch qua omvang, en eigenlijk is het historisch qua snelheid”, vertelde Stubb aan Euronews, eraan toevoegend dat de stap “de Europese integratie op een ongekende manier had verdiept”.
“Ik heb nog nooit gezien dat een begrotingsonderhandeling in feite een half jaar eerder was afgerond dan gepland. Ik heb nog nooit een herstelpakket van € 750 miljard zien afgewogen tussen leningen en subsidies, in principe binnen twee maanden.”
Stubb, nu directeur van het European University Institute in Florence, zei dat de EU-leiders in actie kwamen door de ernst van de economische crisis die het blok overspoelde.
‘Iedereen realiseerde zich vanaf het begin van COVID-19 dat we hier in hetzelfde schuitje zitten’, zei hij.
COVID-19 heeft in de hele EU ongeveer 135.000 mensen gedood en heeft ertoe geleid dat de autoriteiten lock-outs hebben ingevoerd die het bedrijf hebben lamgelegd en miljoenen mensen hun baan hebben ontnomen. De economie van het blok zal dit jaar naar verwachting met ongeveer 8,3 procent krimpen .
Parlementsleden willen inspraak
Er zijn echter aanhoudende onzekerheden over hoe het geld precies zal worden uitbetaald.
“Het enige gebied dat mij zorgen baart, is het bestuursmechanisme voor het herstelfonds, waar de uitbetaling nog bijna met eenparigheid van stemmen zal moeten worden beslist”, aldus Leipold van de Raad van Lissabon.
“Als er een voorbehoud is door een lidstaat, gaat het naar de Europese Raad voor wat zij een” uitputtende discussie “noemen. De term uitputtend is een beetje beangstigend gezien de ervaring die we zojuist hebben opgedaan,” zei Leipold, waarschuwend tegen de risico om terug te keren naar “een zeer intergouvernementeel proces” waar consensus moeilijk te bereiken is.
Europarlementariërs zouden ook – althans in theorie – de definitieve goedkeuring van het herstelpakket in de weg kunnen staan.
“Het Europees Parlement zal erbij betrokken zijn en ze zullen een aantal veranderingen eisen aan zaken die belangrijk voor hen zijn”, zei Bruegels Christie, eraan toevoegend dat sommigen misschien “hard willen spelen” om hun punt duidelijk te maken.
Europarlementariërs willen dat het pakket bepalingen bevat over de rechtsstaat, die de financiering zouden kunnen bevriezen aan landen die democratische principes negeren. Het Europees Parlement zal uiteindelijk de macht hebben om de deal te blokkeren, waarschuwde leider David Sassoli maandag.
“Vandaag hebben we een historische stap gezet, waar we allemaal trots op kunnen zijn”, twitterde voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen dinsdag.
“Maar er zijn nog andere belangrijke stappen. Allereerst en belangrijkste: de steun van het Europees Parlement krijgen. Niemand mag onze Europese Unie als vanzelfsprekend beschouwen.”
Today we’ve taken a historic step, we all can be proud of.
But other important steps remain. First and most important: to gain the support of the European Parliament.
Nobody should take our European Union for granted.
It is our common responsibility to deliver. pic.twitter.com/b5xX18tugn— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) July 21, 2020