Het Pfizer / BioNTech-vaccin voor COVID-19 heeft het einde van klinische onderzoeken bereikt en wordt nu in meerdere landen uitgerold. Regelgevende instanties in het VK , Canada en de VS hebben toestemming verleend voor tijdelijk gebruik of gebruik in noodgevallen om het vaccin aan het publiek te geven.
Dit is een mijlpaal. Het bouwen van een biologische barrière tegen het virus behoort nu tot de mogelijkheden. Een zeer effectief vaccin, gebruikt in combinatie met de huidige fysieke barrières, geeft hoop dat het mogelijk is om een einde te maken aan de pandemie.
En na de verleidelijke tussentijdse resultaten die vorige maand door Pfizer zijn vrijgegeven, kunnen we nu de volledige peer-reviewed resultaten van de fase 3-studie zien. Dit is wat ze ons vertellen.
Veiligheid en werkzaamheid bevestigd
Ongeveer 37.000 mensen werden geïncludeerd in de veiligheidsanalyse van de proef. De helft kreeg twee doses van het vaccin, de andere helft een placebo-injectie met zoutoplossing.
Belangrijk is dat het vaccin is getest bij mensen met een hoger risico op COVID-19. Iets meer dan 40% van de deelnemers was ouder dan 55 jaar, ongeveer een derde had overgewicht en nog een derde was zwaarlijvig. Personen met reeds bestaande aandoeningen die de kwetsbaarheid vergroten – zoals diabetes, longziekte en HIV – werden ook geïncludeerd.
Het vaccin werd echter in sommige groepen meer getest dan in andere. De meerderheid (83%) van de deelnemers was blank en het grootste deel van de proef (77%) vond plaats in de VS (met extra deelnemers in Argentinië, Brazilië en Zuid-Afrika). Zoals gebruikelijk werden zwangere vrouwen uitgesloten en zullen ze waarschijnlijk ook worden uitgesloten van vaccinatieprogramma’s totdat we begrijpen of deze vaccins veilig kunnen worden gebruikt tijdens de zwangerschap.
Niettemin is het veiligheidsprofiel van het vaccin goed – over verschillende leeftijden, etniciteiten, beide geslachten en bij personen met reeds bestaande ziekten.
Sommige deelnemers meldden bijwerkingen na immunisatie, zoals hoofdpijn, vermoeidheid of pijn op de injectieplaats. De meeste van deze reacties waren licht tot matig van aard en verdwenen binnen drie dagen vanzelf. Geen verdere reacties werden daarna gemeld gedurende ten minste twee maanden na de tweede immunisatie.
Analyse van meer dan 36.000 personen werd gebruikt om de werkzaamheid van het vaccin te berekenen (het percentage mensen dat het onder gecontroleerde omstandigheden tegen de ziekte beschermde). Negen gevaccineerde deelnemers raakten besmet met het virus, vergeleken met 169 personen die met de placebo werden geïnjecteerd. Dit komt overeen met 95% werkzaamheid. Het belangrijkste was dat de bescherming hoog was voor verschillende groepen, ongeacht leeftijd, etniciteit of onderliggende gezondheidsproblemen.
Sommige deelnemers raakten geïnfecteerd tussen het innemen van de eerste en tweede dosis, wat de noodzaak van de tweede dosis benadrukte (werkzaamheid na alleen de eerste dosis was slechts 52%). Als u beide doses inneemt, is de kans groot dat u tegen COVID-19 wordt beschermd, op zijn minst op korte termijn.
Maar er komt nog veel uit
Over het algemeen gaf deze studie vertrouwen in de werkzaamheid van het vaccin en werd de veiligheid ervan robuust gedocumenteerd. Dit betekent echter niet dat de studie laat zien wat er in de echte wereld zal gebeuren. We kunnen niet aannemen dat de ervaringen van 19.000 gevaccineerde individuen zullen worden geëxtrapoleerd naar miljoenen mensen.
Het is bijvoorbeeld onmogelijk om minder vaak voorkomende bijwerkingen op te sporen. Dit is de reden waarom het vaccin nu zeer nauwlettend moet worden gevolgd terwijl het wordt uitgerold, en de autoriteiten zullen snel moeten reageren als mensen er onverwachte reacties op hebben. In het VK is al doorslaggevende actie gezien als reactie op voorheen ongeziene bijwerkingen bij mensen met een significante geschiedenis van allergische reacties.
Evenzo is het mogelijk dat de werkzaamheid van het vaccin in de echte wereld – wat we de doeltreffendheid ervan noemen – ook afneemt naarmate het wordt gebruikt in meer diverse populaties en over langere perioden.
En er zijn nog steeds belangrijke vragen die moeten worden beantwoord, vooral over de duur van de bescherming die het vaccin biedt. Het is vrijwel zeker dat de aanvankelijk gegenereerde immuunrespons na verloop van tijd zal afnemen. We weten nog niet de laagste hoeveelheid immuniteit die moet worden behouden om te beschermen tegen infectie, noch welk type immuniteit deze bescherming biedt.
Als door vaccins geïnduceerde immuunresponsen – zoals antilichamen of T-cellen – kunnen afnemen tot zeer lage niveaus, maar toch infectie kunnen voorkomen, dan zal dit vaccin mensen lange tijd beschermen. Maar als immuunresponsen constant hoog moeten worden gehouden voor bescherming, zal dat niet gebeuren.
Momenteel hebben we slechts twee methoden om erachter te komen wat het geval is. De eerste is om de effecten van het vaccin bij de deelnemers aan de klinische proef te blijven volgen. Maar om een robuust antwoord te krijgen, zullen er mensen in de niet-gevaccineerde placebo-arm van het onderzoek moeten blijven zitten, wat een ethische vraag stelt. Hoe brengt u de noodzaak om een placebocohort te behouden in evenwicht met de rechten van alle deelnemers om toegang te krijgen tot een succesvol vaccin? Het proefprotocol suggereert dat de follow-up 24 maanden na vaccinatie moet duren.
Dit evenwicht zou kunnen worden bereikt door in eerste instantie prioriteit te geven aan vaccinatie voor de meest kwetsbare placebopartners en te proberen de minder kwetsbare deelnemers te overtuigen om in de proef te blijven. Maar als grote aantallen deelnemers de proef verlaten, zal de robuustheid van de analyse verslechteren. We zouden dan nooit met een gerust hart weten hoe goed dit vaccin in de loop van de tijd werkt.
De tweede methode zou zijn om mensen onder gecontroleerde omstandigheden aan SARS-CoV-2 bloot te stellen en te zien wat er gebeurt (deze experimenten staan bekend als onderzoeken naar menselijke infectie . Dergelijke onderzoeken worden gepland in het VK en zouden zeer krachtige instrumenten moeten zijn om de niveaus te achterhalen en soorten immuniteit die nodig zijn om op lange termijn tegen infectie te beschermen.