Europa Een diepe recessie, stijgende inflatie en paniekerige vastgoedmarkten zullen Europa’s winter bepalen.
Europa – Het laatste decennium van permanente crisis in de eurozone heeft de eenheidsmunt nooit volledig overspoeld, omdat de euro nog steeds wordt ondersteund door twee essentiële elementen: de standvastige politieke inzet van haar leden en een verwerpelijk monetair beleid “whatever it takes”.
Het Griekse trauma van tien jaar geleden symboliseerde de verwrongen (maar consistente) politieke economie van Europa’s eenheidsmunt. Het Griekse (en in mindere mate Ierse en Portugese) overleven in de euro was gebaseerd op een giftige mix van politieke realiteit en economische opportuniteit. Natuurlijk was dit politieke steun binnen zelfopgelegde economische grenzen. De prijs voor het overleven van de Grieken was overdreven bezuinigingen en voldoende schulden voor de huidige generatie Grieken, en de volgende.
De monetaire reactie op de Griekse gevolgen – een decennium van negatieve of bijna nulrentetarieven – zorgde ervoor dat de daaropvolgende politieke passiviteit van de EU werd gecamoufleerd. Dat komt omdat de politieke drang om de eurozone weerbaarder te maken op een dood spoor kwam toen Mario Draghi in 2012 de euro te hulp schoot.
De onmiddellijke resultaten van het ingrijpen van de Europese Centrale Bank waren tweeledig. Politiek gezien was een uitgeputte politieke klasse in de eurozone maar al te blij om door te gaan naar de volgende crisis (Rusland viel de Krim binnen in 2014) en het hervormingsproces van de euro onvoltooid te laten. Tien jaar later blijft de voorgestelde bank- en kapitaalmarktunie in het luchtledige rondzwerven, zonder overeenstemming over het toekomstige ontwerp van de architectuur van de eurozone. Duitslands nieuwste “principes” voor de hervorming van de begrotingsregels van de eurozone konden – en werden waarschijnlijk – afgestoft vanaf 2012 (met de acceptatie van “flexibiliteit” als het nieuwste modewoord).
De oprichtende begrotingsregels van de eurozone (vastgelegd in het Verdrag van Maastricht) blijven “opgeschort” vanwege resp. de pandemie en de energiecrisis. De Russische invasie van Oekraïne betekent dat die regels nooit zullen terugkeren naar die oorspronkelijk werden afgesproken.
Economisch ontketende Draghi een decennium van gemakkelijke kredietvoorwaarden in heel Europa, omstandigheden die aanvankelijk het onvermogen van politici compenseerden om de vereiste diepgaande structurele hervormingen door te voeren. Van Italiaanse pensioenen tot Belgische belastinghervormingen, politici kozen over het algemeen voor de makkelijke uitweg: lenen tegen vrijwel geen reële kosten en alle blikjes op de weg vooruit trappen (“kick the can down the road”). Een strategie die afhing van twee essentiële elementen: goedkoop lenen en lage inflatie.
Helaas voor ons werd de economische chaos van de pandemie (en stijgende, toenemende inflatie vóór Oekraïne) snel gevolgd door de Russische aanvalsoorlog. En zo worden de implicaties van Europa’s decennium van politieke passiviteit – en overcompenserend monetair beleid – nu voor iedereen (die het zien wil) duidelijk zichtbaar.
Vanuit het perspectief van de politieke economie is het grootste aanvankelijke probleem niet eens het schuldenniveau van de eurozone – hoewel al redelijk wat lidstaten nu een schuld hebben van meer dan 100%, inclusief de grote economieën van Italië, Spanje en Frankrijk. De echte zwakte van de eurozone is eerder de onderliggende kwetsbaarheid van veel Europese politieke systemen en de samenlevingen die ze beweren te vertegenwoordigen.
Een zich uitbreidende economische crisis – die overloopt van energiekosten naar algemene kosten van levensonderhoud – zal spoedig worden gevolgd door (nu al) haperende huizenmarkten (de bron van de overgrote meerderheid van de rijkdom van Europeanen), toenemende werkloosheid, stijgende schuldenlasten en een diepe, diepe, diepe recessie.
Toekomstgerichte huizenmarktindicatoren uit de VS schetsen een angstaanjagend beeld van een ineenstorting van het onroerend goed van de proporties van 2008 (zij het zonder de bredere overloopeffecten). In Canada is de markt al met “duizelingwekkende snelheid” “gedraaid”. In China begint een enorme overconcentratie in de bouw door te sijpelen naar de bredere economie.
De potentiële politieke gevolgen van deze economische tsunami voor de eurozone zullen ernstig zijn. De recessie zal het gevoel van economische grieven voeden dat al alomtegenwoordig is in de meeste Europese samenlevingen. De toenemende ongelijkheid van het afgelopen decennium – vooral gesymboliseerd door een toenemende welvaartskloof tussen generaties die wordt ondersteund door sterk gestegen vastgoedprijzen – zal populisten aan beide kanten van het politieke spectrum nieuw leven inblazen.
Marine Le Pen behaalde in april vorig jaar 42% van de stemmen in Frankrijk tijdens de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Met een dagelijkse boodschap van stagnatie van de arbeidersklasse en stijgende prijzen concentreerde Le Pen zich op de realiteit van het leven van miljoenen Fransen uit de arbeidersklasse. Je kunt je alleen maar voorstellen hoe succesvol haar campagne nu zou zijn, aangezien de volledige impact van de toenemende inflatie in de hele EU voelbaar is. Italië – en de herlevende “Broeders van Italië” onder Giorgia Meloni zullen de komende tijd de volgende uitdaging vormen voor de stabiliteit van de eurozone.
Om haar geloofwaardigheid te behouden, zal de Europese Centrale Bank de rente sneller en hoger moeten verhogen dan nu wordt verwacht. Het moet prioriteit geven aan zijn kernmandaat, namelijk het waarborgen van prijsstabiliteit, boven de bredere economische gevolgen voor Italië en andere lidstaten. Als dat niet het geval is (en we denken dat dat het geval zal zijn, want ook in Frankfurt zijn ze inmiddels zo woke als wat) zal de potentiële versnippering van de eurozone steeds meer in beeld komen bij speculanten die op zoek zijn naar een carrière die bepalend is voor hun betaaldag.
Maar net als in 2012 kan een overcompenserend monetair beleid de euro op de lange termijn niet redden. Zoals we nu zien, veroorzaakt dat alleen maar problemen op de langere termijn.
De eenheidsmunt blijft een politiek project dat politiek leiderschap vereist – dat binnen de EU grotendeels afwezig is want de voorraad politici bestaat feitelijk uit ondeskundige klunzen en machtswellustelingen die ver buiten de realiteit staan.
Die Europese politici hebben de afgelopen tien jaar de test van de eurozone niet doorstaan.
Laten we – tegen beter weten in – hopen dat het nog niet te laat is.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.