Honderd jaar geleden werd de wereld getroffen door de dodelijkste pandemie ooit. Binnen twee jaar stierven naar schatting tussen de 50 en 100 miljoen mensen. Die pandemie begon in voor jaar 1918 vrijwel zeker op een legerbasis in de Amerikaanse staat Kansas. Werd die griep, want dat was het, de Amerikaanse of desnoods de Kansas-griep genoemd?
De pandemie is de geschiedenis in gegaan als de Spaanse Griep. De Spanjaarden hadden er part noch deel aan. Er was geen sprake van een uitbraak in een Spaanse stad, dorp of regio. Dus waarom?
De Spaanse Griep brak uit in het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog. Spanje was neutraal en kende anders dan de oorlogvoerende landen nauwelijks censuur. Toen de griep ook in Europa zijn moordende opmars inzette, kwam de berichtgeving voornamelijk uit Spanje. Hoe unfair de benaming ook is, de Spanjaarden hebben er mee leren leven. Van acties en demonstraties tegen dit smadelijke onrecht heb ik tenminste nooit iets gehoord.
De Mexicaanse griep van 10 jaar geleden brak inderdaad uit in Mexico. Het heet dan ook met reden zo. Je kan in dit geval zeggen dat de Mexicanen zich met recht gedeisd hielden. In elk geval zijn ze niet massaal de straat op gegaan.
Met enige fantasie zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen. Syphilis was voor de Britten de Franse ziekte. Alsof alleen de Fransen zich overgaven aan de activiteiten waarbij je het kon oplopen en in het perfide Albion iedereen braaf de broek aanhield. Er zijn tientallen redenen te verzinnen waarom Fransen Engelsen niet mogen, maar de benaming van een soa speelt voor zover bekend geen rol.
En nu is het opeens een taboe. Een pandemie vernoemen naar het land van uitbraak mag niet meer.
Iedereen weet dat het coronavirus uit China komt, uit de stad Wuhan. Het is evenmin een geheim dat de Chinezen de uitbraak om vooral politieke redenen onder het tapijt hebben willen vegen. De almachtige Partij en de President voor het Leven mochten niet in diskrediet worden gebracht. Dat dit duizenden mensen het leven heeft gekost, onder wie de arts die alarm sloeg, kan de bonzen in Beijing niets schelen. En dat ze een verwoestende pandemie op de wereld hebben losgelaten kennelijk nog minder.
Je had het dus niemand kwalijk kunnen nemen als hij dit het China- of Wuhan-virus in plaats van corona had genoemd. Hij zou daar mee in lijn van een traditie hebben gehandeld. En toch, niemand doet het.
Dat is, toegegeven, niet helemaal waar. Donald Trump deed het, toen het voor hem nog vooral een Chinese epidemie was. Dat is voor veel mensen de beste reden om het niet te doen. Trump gelijk geven, ook al heeft hij bij hoge uitzondering eens een keer een punt, is voor hen een brug te ver.
Natuurlijk speelt de angst voor discriminatie mee. Zo’n pandemie brengt anders dan de deugevangelisten graag verkondigen niet het beste in de mens naar boven. Chinezen en andere Aziaten werden al meteen scheef aangekeken, lastig gevallen en geschoffeerd. Maar dit had, hoe weerzinwekkend ook, niets met de naam te maken. Het virus heette toen al corona.
Alles afstrepend kom je tenslotte uit bij de status van China als wereldmacht. We moeten Beijing met de passende egards behandelen. Oppassen voor de lange tenen van president Xi Jin Ping en zijn onderhorigen. Geen kritiek hebben op de aanpak van de crisis. Doen wat de Wereldgezondheidsorganisatie deed: Beijing de hemel in prijzen. Dat wordt daar van de wereld verwacht.
Ook Europa moet dankbaar zijn. Voor de mondkapjes, de beschermende kleding, apparatuur en specialisten die Beijing zond. In Italië en Servië bijvoorbeeld verklaarden de autoriteiten dat ze nu wisten ‘wie hun vrienden zijn’. ‘Europa’ had hen in het uur van hun nood in de kou laten staan. Waarbij ze zeker in het geval van Italië gemakshalve vergeten dat Europa wel degelijk in actie kwam.
China doet dit uiteraard niet uit liefdadigheid. Het is propaganda ten dienste van pure machtspolitiek. Het is tamelijk doorzichtig maar het schijnt te werken. Beijing wil op den duur de positie van de VS als supermacht overnemen. De hele buitenlandse politiek staat in het teken van deze ambitie. Dat betekent ook munt slaan uit crises, zelfs als je ze voor een groot deel zelf veroorzaakt hebt.
(Daarbij hebben ze ook nog het geluk dat de grote rivaal de crisis het hoofd moet zien bieden onder leiding van de slechtste president in zijn geschiedenis.)
Buiten de medische hulpzendingen draagt Beijing weinig bij aan de crisisbestrijding. De wereld staat volgens het Internationale Monetaire Fonds (IMF) voor de grootste economische depressie sinds de Grote Depressie in de jaren 30 van de vorige eeuw. Tijdens de Grote Recessie van ruim 10 jaar geleden deed Beijing wel zijn deel en hield mede de wereldeconomie op gang. Dat was een ander Beijing dan nu, met andere leiders, minder totalitair en minder machtig. Ook nu is het in Xi’s belang dat de economie niet volledig instort. Maar veel meer dan toen is Beijing nu een tegenstander. Minder geneigd het beleid af te stemmen met de VS, EU en andere landen.
Eén gebaar zou Xi alvast wel kunnen maken. De voedselmarkten met hun handel in levende have zijn sinds jaar en dag een bedreiging van de volksgezondheid. Niet alleen in China maar door de globalisering ook wereldwijd. Een staat die naar schatting 1 miljoen Oeigoeren in ‘heropvoedingskampen’ opsluit, van elke onderdaan weet wanneer hij zijn neus snuit, moet toch ook die broedplaatsen van onheil kunnen opruimen?
Zolang Beijing daartoe niet bereid is, moeten we toch maar van het Wuhan-virus spreken.