De regering van Pedro Sanchez riep de noodtoestand uit en kreeg een blanco volmacht voor een periode van zes maanden. De staatsgreep van deze regering is niet spontaan en lijkt voorbereid. Van de zijde van de Europese Unie valt vooral de oorverdovende stilte op. Nou ja, opvallen…. niet echt.
In Spanje riep de regering van Pedro Sanchez op zondag 25 oktober de noodtoestand uit en kreeg vervolgens de macht over het parlement voor een periode van zes maanden. Het wordt verondersteld te reageren op de tweede golf van de coronaviruspandemie maar het gebruik van een uitzonderlijke maatregel baart advocaten, de oppositie en zelfs sommige socialisten zorgen, die bang zijn voor de excessen van een regering die voor een periode van een half jaar zo weinig te maken heeft met het afleggen van verantwoording.
De noodtoestand is een noodregime zoals bedoeld in artikel 116 van de Spaanse Grondwet om rampen en pandemieën te bestrijden. Wanneer die van kracht is kan de uitvoerende macht de fundamentele vrijheden van de burgers inperken, bij decreet regeren en in de economie tussenbeide komen zonder parlementaire debatten en zonder de controle van de rechterlijke macht.
Pedro Sanchez houdt bittere herinneringen over aan zijn eerste noodtoestand, die in maart 2020 werd uitgevaardigd en vervolgens door het parlement achtereenvolgens werd verlengd voor in totaal 4 maanden, waardoor het mogelijk werd om één van de strengste lockdowns in Europa uit te vaardigen. Sanchez moest inderdaad de democratische regels naleven en elke twee weken in het parlement verschijnen om eenverlenging van dit uitzonderlijke regime aan te vragen, totdat het parlement eind juni een zevende verlenging afwees.
Het is duidelijk dat het hoofd van de Spaanse uitvoerende macht, geconfronteerd met deze tweede golf van de coronapandemie, heeft besloten zich niet langer te onderwerpen aan de normale checks and balances. Om te voorkómen dat parlementariërs zijn agenda in de weg zouden staan verkreeg hij donderdag 29 oktober toestemming (van het parlement, onder daverend applaus) voor een verlenging van de noodtoestand tot 9 mei 2021.
Om de schijn op te houden van dat het land een democratie is, zal de regering haar beleid van de pandemie elke twee maanden moeten “uitleggen” aan parlementsleden, die overigens hierover niet eens stemrecht hebben. Kortom: gedurende 6 maanden zullen Sanchez en zijn regering kunnen optreden zonder echte parlementaire en gerechtelijke controle.
Een uitzonderlijk mandaat van een dergelijke duur lijkt echter op het eerste gezicht in strijd met de Spaanse Grondwet, niet alleen in de geest van de wet, maar ook in het principe van strikte noodzaak, essentieel als het gaat om het beperken van fundamentele vrijheden.
De Grondwet bepaalt in artikel 116, lid 2: “De noodtoestand zal worden afgekondigd bij besluit van de regering, in overleg in de Raad van Ministers, voor een maximale duur van twee weken, met een verslaglegging aan het Congres van Afgevaardigden, dat onmiddellijk voor dit doel bijeenkomt, en zonder welke deze periode niet kan worden verlengd. Het decreet bepaalt de gebieden waarop de verklaring betrekking heeft ”.
Het artikel is heel precies over het feit dat de eerste verklaring niet langer mag duren dan twee weken en over het feit dat de regering het parlement om verlenging zal moeten vragen. Aan de andere kant vermeldt de Grondwet niet duidelijk de maximale duur van deze verlenging, ook al leidt men uit haar geest af dat het ook twee weken zou moeten zijn.
Het is dit gebrek aan redactionele duidelijkheid dat de regering uitbuitte om parlementariërs om een mandaat van zes maanden te vragen. De belangrijkste gerechtelijke organisaties en verenigingen hebben hun verzet tegen een dergelijke duur geuit en de voormalige president van het Constitutionele Hof, Ramon Rodriguez, verklaarde dat het “grenst aan ongrondwettigheid”. De Europese Unie zwijgt in alle talen.
