Sommigen noemen jarenlang het toenemende euroscepticisme en populisme een ‘virus’. Nu is er binnen de EU enige hoop dat een echt virus heeft bijgedragen tot het onderdrukken van het politieke virus, waarbij het populisme begon af te nemen.
Europese leiders zoals de Duitse minister van Financiën Olaf Scholz hebben zelfs betoogd dat het herstelplan een “Hamiltoniaans moment” zal zijn dat een nieuw doel geeft aan het Europese project. Net zoals de eerste Amerikaanse minister van Financiën de VS op weg naar federatie heeft gezet door de schulden van de revolutionaire oorlog te bundelen, hopen ze dat het Europese herstelplan een tussenstop zal zijn op weg naar een Verenigde Staten van Europa.
Het lijdt geen twijfel dat een enorm herstelplan van cruciaal belang is om de Europese landen na de crisis weer op de been te krijgen, en het Frans-Duitse initiatief is een moedige en noodzakelijke eerste stap. Een grote ECFR-peiling suggereert echter dat er een gevaar bestaat dat de publieke opinie verkeerd wordt geïnterpreteerd en per ongeluk een nieuwe golf van euroscepticisme wordt gestimuleerd.
We hebben Europeanen in negen Europese lidstaten, die ongeveer twee derde van de bevolking beslaan, gevraagd of ze financiële lastenverdeling steunen en de resultaten waren zeer ontnuchterend.
We hebben veel steun gevonden voor de verdeling van de financiële lasten in landen die waarschijnlijk begunstigden zouden zijn van een herstelfonds, maar geen van de netto-bijdragers aan een dergelijk fonds heeft er toch een meerderheid voor. Zelfs in Frankrijk – een leider in het streven naar euro-obligaties – ondersteunt slechts 47% van de respondenten de verdeling van de financiële lasten, in Duitsland is dit 43%, in Zweden 30% en in Denemarken slechts 25%.
De sleutel voor het ontsluiten van steun voor het herstelfonds ligt in het begrijpen van de zorgen van sceptische landen. Bovenal lijken ze bang te zijn voor het creëren van permanente transfers van rijke naar arme landen, waardoor onhoudbare economische activiteiten kunstmatig in stand worden gehouden in plaats van de weg vrij te maken voor een nieuwe economie. Om deze mensen voor zich te winnen, is een argument nodig dat niet is geworteld in solidariteit of federalisme, maar in eigenbelang en modernisering.
Laten we beginnen met eigenbelang. De Covid-19-crisis heeft aan veel Europese burgers laten zien dat de geglobaliseerde wereldorde waarvan ze afhankelijk zijn, breekt. Noch Trump, noch Xi Jinping zijn betrouwbare partners en er heerst grote bezorgdheid over het feit dat in dit moment van wereldwijde bezorgdheid de mondiale markten zullen sluiten als China en de VS de globalisering bewapenen om met elkaar te concurreren.
Dit creëert een nieuwe grondgedachte voor de Europese interne markt. Nu landen over de hele wereld steeds meer naar binnenlandse markten kijken, zullen EU-leden beseffen dat de enige levensvatbare binnenlandse markt eerder Europees dan nationaal is. Kijk maar naar de handelscijfers zelfs vóór de Covid-19-crisis: de handel in goederen en diensten tussen EU-lidstaten is goed voor meer dan twee derde van hun totale handel. In Nederland is maar liefst 43,9% van het BBP afhankelijk van de handel binnen de EU in goederen (in Oostenrijk is dit 29,8%, in Duitsland 21%, Denemarken: 19,9%, Zweden: 18%).
Bij veel Europese bedrijven kunnen miljoenen banen verloren gaan als gevolg van kortdurende schokken in plaats van langdurige concurrentievermogen. Een grote eenmalige kapitaalinbreng in de markt zou een enorm rendement kunnen opleveren, niet in het minst in zuinige landen waarvan de voordelen sterk afhankelijk zijn van de interne markt. Het argument voor het herstelfonds gaat dus veeleer over eigenbelang dan over solidariteit met medelidstaten.
De tweede urgente les die we uit onze enquête kunnen trekken, is dat de Europese leiders niet over een ‘Hamiltoniaans’ verleden moeten praten, maar over een groene toekomst. Zoals uit de Eurobarometer-enquête van 2019 blijkt, is de bezorgdheid van het publiek over de klimaatnood in alle zuinige landen torenhoog. Bijna driekwart (71%) van de Oostenrijkers ziet het als een “ernstig” probleem en in Nederland (74%), Denemarken (83%) en Zweden (84%) vinden zelfs grotere delen van de bevolking het een “zeer ernstig” probleem. En uit de opiniepeiling van ECFR blijkt dat in Denemarken en Zweden de mensen die om het milieu geven ook het meest bereid zijn om financiële lasten te verdelen. Als het pleidooi voor het herstelfonds eerder in de toekomst dan in het verleden wordt gegoten, moet het mogelijk zijn het kiesdistrict voor herstel te laten groeien.
Als de EU-leiders met deze twee lessen rekening houden, kunnen ze er toch een Europees moment van maken. Als ze doorgaan met argumenteren in termen van solidariteit en een Hamiltoniaans moment, riskeren ze een nieuwe golf van euroscepticisme, waarbij ze precies de concepten voortzetten waarover Europese burgers sceptisch zijn. En net als bij de Spaanse griep bestaat het gevaar dat het deze tweede golf van euroscepticisme is die het meest dodelijk is.
Wij vragen jou om ons te steunen Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, hartelijke dank en veel leesplezier.
Steun SDB via PayPal veilig en simpel.