De burger is moedeloos, maar de overheid helpt liever bedrijven

Het geplop van champagnekurken echode begin deze maand tussen de chique advieskantoren aan de Amsterdamse Zuidas, want de gewiekste ritselaars hebben er weer een lucratief klusje bij. Met dank aan de Tweede Kamer, die instemde met een verlaging van de winstbelasting en daarmee een spiksplinternieuwe route – of beter gezegd snelweg – voor belastingontwijking aanlegde.

Als ‘impuls’ voor het midden- en kleinbedrijf betalen ondernemingen vanaf 1 januari 2022 het laagste tarief (15 procent) aan vennootschapsbelasting over de eerste 395 duizend euro winst die ze maken. Dat bedrag was 250 duizend euro, maar wordt dus nu verruimd. Deze politieke geste voor de eenvoudige ondernemer blijkt, berichtte Het Financieele Dagblad, vooral een impuls voor de handige harry’s en hun belastingontwijkende klanten.

Het wordt namelijk straks een eitje voor grotere bedrijven, goed cashende notarissen en hun adviseurs om het hoge tarief van 25,8 procent te ontlopen. Ze moeten gewoon even hun bedrijf splitsen en de winst verdelen over vier bv’s. De krant rekende voor dat een onderneming die 1,6 miljoen euro winst maakt, op deze manier straks ruim 127 duizend euro aan belasting kan ontduiken.

‘De hele advieswereld is klaar om hier voor hun klanten op in te spelen’, jubelde voorzitter Fons Overwater van de beroepsvereniging Register Belastingadviseurs en tevens partner bij adviesbureau Flynth. ‘Een bedrijf een beetje herstructureren zodat je de winst kunt verdelen over meerdere entiteiten is doodsimpel’, pochte hij. ‘Dat doe je op een vrijdagmiddag.’

Het is doodsimpel voor de calculerende adviseurs die dagelijks een dikke boterham verdienen met het speuren naar mazen in de ingewikkelde Nederlandse wetgeving. Wie geld heeft, huurt zo’n adviseur in en bespaart bakken met geld. Wie dat geld niet heeft, heeft pech en zal al snel verdwalen in een bureaucratisch, door algoritmes aangestuurd, systeem.

In de podcast Betrouwbare Bronnen vertelt bestuurskundige en oud-topambtenaar Roel in ’t Veld hoe vernederend het invullen van een bijstandsformulier is geworden. Het is niet alleen buitengewoon ingewikkeld, het gaat ook nog eens gepaard met een onoverzichtelijke brij aan verplichtingen die uiterst vaag zijn. Hij schetst pijnlijk hoe de overheid door een combinatie van perfectionisme en wantrouwen de burger is gaan bedelven onder taaie procedures.

In ’t Veld spreekt over ‘de overbelaste burger’, een term die hij leent van oud-minister Pieter Winsemius. De meeste plichten komen terecht bij de burger die ‘het minst geëquipeerd’ is om ze na te komen – de zwakste burger dus. ‘En de overheid zelf neemt de moeite niet om al die plichten bij elkaar op te tellen.’ Door die eindeloze stroom aan plichten schept, aldus de oud-topambtenaar, de overheid zelf ‘een ongelooflijke ongelijkheid’.

Die ongelijkheid voelen de gedupeerden van de bevingschade in Groningen al jaren. De grond is hier áltijd grillig, maar in de nacht van maandag 15 op dinsdag 16 november om 01:46 beleefde de provincie een van de zwaarste bevingen ooit, met 3,2 op de schaal van Richter. Op de regionale zender RTV Noord vergeleek Erasmus Kranenburg uit het dorp Garrelsweer zijn trillende huis met een instabiele doos. Hij lag in bed, bevroren van angst. ‘Het interesseert ze niets,’ zei hij zeer geëmotioneerd over de bestuurders in Den Haag. ‘Er moeten doden vallen voordat er wat gebeurt.’

Het afscheidsinterview van Susan Tops in NRC was doordrenkt van dezelfde moedeloosheid. Ze was zeven jaar secretaris van het Groninger Gasberaad en concludeerde in het gesprek dat er weinig was bereikt. De Groningers zijn vooral een bureaucratisch moeras ingetrokken waar ze zelf fouten uit dikke rapporten moeten halen en moeten kiezen uit talloze regelingen en loketten. Eerdere schriftelijke beloften aan gedupeerden worden zomaar teruggedraaid. ‘De overheid laat ze eerst zwemmen, dan verzuipen. Ze laat ze gewoon in de steek.’

Gedupeerden in Groningen kúnnen geen snelle consultants inhuren die ze helpen. Net als de slachtoffers van het toeslagenschandaal. Of medewerkers van Defensie die jarenlang werkten met de kankerverwekkende Chroom-6-verf en nu worden afgescheept met een fooi. Ze worden door de Haagse bestuurders in de steek gelaten in een onbegrijpelijk regelwoud en kunnen niet even een snelle adviseur inhuren die ‘op een vrijdagmiddag’ de zaak even fikst.

Een overheid die raadselachtige regels maakt, belastingontwijking aanmoedigt, maar tegelijk de bijstandsfraudeur keihard beboet wanneer die iets te vaak boodschappen krijgt, is een overheid die ongelijkheid faciliteert.

Het bericht De burger is moedeloos, maar de overheid helpt liever bedrijven verscheen eerst op Vrij Nederland.