Ze laten zich graag fêteren als sterke man. Als de ongenaakbare verkondigers van het Grote Gelijk. De aanvoerders van de opstand tegen ‘de elites’, ‘het kartel’ en de gevestigde orde. Met de onfeilbare antenne voor wat er onder ‘het volk’ leeft. En bijna altijd blijken ze mannen met kwetsbare ego’s en diepgewortelde onzekerheden. Hun grote broek is altijd een te grote broek.
[block]0[/block]
Achterkamertjes is binnen Frontbencher dé rubriek met achtergronden, opinie en columns over de politiek. Meer >> Deze website gebruikt cookies om uw surfervaringen te verbeteren. We gaan ervan uit dat u akkoord hiermee bent, maar u kunt de cookies afwijzen als u dat wilt. Accepteer Lees meer
Of je nu Donald Trump, Boris Johnson en in eigen land Thierry Baudet neemt, ze willen alle drie bewonderd en het liefst bewierrookt worden. De applausmachine werkt pas goed als ze op volle toeren draait. Toegegeven, dat is niet alleen iets van autoritaire populisten. Ook de ‘gewone’ politieke leider wil maar al te graag gekieteld en in de bloemetjes gezet worden.
Maar in zijn geval zijn er vrijwel altijd tegenkrachten. Niet iedereen in zijn partij vindt hem de ideale leider. Er zijn altijd stromingen die iets anders willen. Er is toch meestal een debat over de koers. En als hij zich echt onmisbaar begint te vinden, en daar zijn alle politici gevoelig voor, wordt hij meestal vrij snel met de neus op de feiten gedrukt. En anders zijn daar de andere partijen, de media en, in laatste instantie, de kiezer die hem tot de orde roepen.
Zo werkt de democratie. Het is een permanente en helaas niet altijd optimaal functionerende correctiemachine. Die machine moet blunders en excessen als persoonlijkheidverheerlijking en machtsmisbruik voorkomen. En die machine willen mannen als Trump, Johnson en Baudet voor zover het in hun vermogen ligt uitschakelen.
In een meer-partijen systeem is dat uiteraard nooit helemaal mogelijk. De eerder genoemde tegenkrachten zijn te sterk en te taai om zich zomaar buitenspel te laten zetten. Dat is de kracht van dit systeem. Het kan als het moet die tegenkrachten bundelen. Maar binnen de eigen partij is het een ander verhaal.
Het eerste wat sterke mannen doen zodra ze de leider zijn geworden, is de partij naar hun hand zetten. Debat, tegenspraak en kritiek, de basisingrediënten van elke vorm van democratie, verdwijnen van het programma. Een afwijkende mening is al gauw ondermijning. Critici worden vijanden. Loyaliteit, in de dweperige variant, is de enige eigenschap die de sterke man op prijs stelt. En voor je het weet staat hij zo stevig op zijn zelf gemaakte voetstuk dat je hem er met geen mogelijkheid meer vanaf krijgt.
Donald Trump is daarvan natuurlijk het meest in het oog springende voorbeeld. Zijn partij, de Republikeinen, was ooit een bolwerk van gematigd conservatisme en is nu helemaal de Trump-partij. Dat is uiteraard niet van de ene op de andere dag gebeurd maar het resultaat van een proces dat zo’n 50 jaar geleden begon met de ontdekking van de rechtse onderbuik. En nu maakt op een enkele manhaftige uitzondering na elke Republikein gedwee zijn pasjes op de Trumpiaanse ketelmuziek.
Dat zie je vooral terug in de voortdurende zuivering van zijn regeringsploeg. In het begin zaten daar nog enigszins onafhankelijke geesten, de zogenaamde ‘volwassenen in de zaal’. Zij zagen het in de eerste plaats als hun taak om de onervaren president in toom te houden en ongelukken te voorkomen. Inmiddels hebben ze allemaal het veld moeten ruimen. De president heeft zich nu als een oriëntaalse despoot omringd met een hofhouding van jaknikkers, hielenlikkers en stroopsmeerders. Hun taak is niet meer het beperken van de schade maar bewonderen, vleien en het bezingen van de wondere werken van hun geniale baas. Met als gevolg dat alle remmen echt los gaan.
Boris Johnson, de Engelse Trump, probeert nu hetzelfde te doen met zijn partij. De Conservatieven waren van oudsher de gezond verstandspartij. Met een reactionaire maar ook een liberale vleugel die samen de partij meestal redelijk in het centrum hielden. Het was de partij van voortmodderen, niet erg inspirerend maar in elk geval zonder wilde plannen. En dat is met de Brexit op slag veranderd. De aanhang schijnt nu nog maar één ding te willen: de sprong in het duister.
Het kabinet van Johnson bestaat net als de ploeg van Trump voornamelijk uit jaknikkers, hielenlikkers en stroopsmeerders. De meesten hebben nauwelijks bestuurlijke ervaring. Persoonlijkheden in staat en bereid tot tegenspraak zitten er niet bij. Het zijn voornamelijk ministeriële voetvegen, aldus de gezaghebbende Financial Times. Het verhaal is natuurlijk dat dit goed is voor de eensgezindheid. Alle neuzen staan dezelfde kant op. Dat zal best. Maar iedereen kan op zijn vingers natellen dat je met alleen maar dwergen een klus als Brexit niet van de grond tilt. En al helemaal niet als ze ook nog het breekbare ego van de opperdwerg moeten ontzien.
We zijn in de polder natuurlijk gezegend dat we geen Trump of Johnson hebben. Maar met iemand als Baudet zie je uiteraard op kleine schaal hetzelfde gebeuren. Het is bij Forum voor Democratie alle ballen op Thierry. De borealist accepteert evenmin tegenspraak, zoals uit de affaire-Otten blijkt. Hij is een maniakale egotripper, net als Trump en Johnson. Forum is van Baudet en wie het daar niet mee eens is, moet vertrekken. Met een schop na, dat spreekt van zelf.
Een soevereine leider onderscheidt zich van de surrogaat sterke man doordat hij open staat voor kritiek, bereid is fouten toe te geven en zijn standpunten aan te passen. Hij weet dat hij niet het monopolie op het gelijk heeft. Dat zijn woord nooit wet is. Zijn ego kan tegen een stootje. Hij hoeft niet voortdurend bewonderd en opgehemeld te worden. En het is niet zonder ironie dat de leider die het beste aan dit profiel voldoet een vrouw is: Angela Merkel.
