Vandaag wacht demissionair minister van Defensie Jeanine Hennis een heftig debat in de Tweede Kamer: zij moet zich verdedigen naar aanleiding van het rapport over het ongeluk met een mortiergranaat tijdens een schietoefening in Mali, waarbij twee militairen overleden en een militair zwaargewond raakte.
Vanaf 2012 is Hennis minister van Defensie. De laatste minister die dit nog langer volhield stamt nog uit de kabinetten van Drees. Haar voorgangers Hans Hillen (CDA), Eimert van Middelkoop (ChristenUnie) en Henk Kamp (VVD) hielden het respectievelijk twee, drie en vier jaar vol.
“Eindelijk een minister die blijft zitten”, schreef columnist Mark Kranenburg nog geen jaar geleden in het NRC. Dat is nu maar de vraag. De toekomst van de demissionair minister hangt compleet af van het debat van vanmiddag. Maar wat is er allemaal gebeurd waardoor de positie van Hennis volgens sommigen nu zo onhoudbaar is geworden? BIG zet het voor je op een rijtje:
6 juli 2016
In Mali overlijden twee militairen wanneer tijdens een oefening een mortiergranaat ontploft. Een andere militair raakt zwaargewond. Er wordt een onderzoek ingesteld naar het ongeval.
28 september 2017
De onderzoeksresultaten van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) worden bekendgemaakt. “Als Defensie zich aan de eigen regels had gehouden, had het voorkomen kunnen worden”, zo luidt de conclusie. Het ministerie is ernstig tekortgeschoten als het gaat om de veiligheid van militairen in Mali. Niet alleen waren de granaten in slechte toestand, ook schoot de medische hulp voor de zwaargewonde militair tekort.
Hennis onderschrijft de resultaten van het onderzoek en noemt het haar ‘plicht om herhaling te voorkomen’. Aftreden vindt ze geen oplossing. Ze treedt liever op, is haar reactie.
29 september 2017
De reactie van Hennis en de nadruk die ze op haar eigen functie legt, in plaats van op de nabestaanden, zorgen voor kritiek. ‘Aanblijven is nooit het doel op zich’, is haar reactie op de kritiek.
Als reactie op het onderzoek kondigt de minister een ‘operationele pauze’ aan waarin alle munitie die uitgezonden militairen mee hebben op missie wordt gecontroleerd.
Veel politici spreken felle kritiek uit naar aanleiding van onderstaand interview:
30 september 2017
Hennis belt met de nabestaanden van de in Mali omgekomen militairen en biedt haar excuses aan. Ze zegt dat haar bedoeling was eerder te bellen, maar dat haar dat werd afgeraden door haar ambtelijke staf.
2 oktober 2017
Uit een gesprek tussen de OVV en de Tweede Kamer blijkt dat minister Hennis de resultaten van het onderzoek al eind juni onder ogen kreeg.
3 oktober 2017
Om 16:00 gaat Hennis met de Kamer in debat. Dat is hier live te volgen.
En nu?
Omdat Hennis als minister politiek verantwoordelijk is voor wat er in Mali allemaal mis ging, moet zij daar nu verantwoording over afleggen. Verschillende scenario’s zijn mogelijk: de minister kan zelf aftreden, of besluiten te blijven. In dat geval kan de Tweede Kamer een motie van wantrouwen indienen, die haar bij voldoende steun alsnog kan dwingen om af te treden.
Mocht Hennis aftreden als minister van Defensie, kan zij alsnog als minister worden aangesteld in het nieuwe kabinet: binnen een coalitie bemoeien partijen zich in principe niet met elkaars keuze voor ministers en staatssecretarissen. De kans is aanwezig: de ‘VVD-kroonprinses’ maakte er eerder al geen geheim van ambities te hebben voor het ministerie van Buitenlandse Zaken.
