Zo’n 800.000 jongeren mogen half maart voor het eerst stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Er staan veel partijen en ook veel jonge kandidaten op de lijst. In 2017 ging 76% van de 18- tot 24-jarigen naar de stembus, iets minder dan het gemiddelde van 82% [1]. Mogelijk wordt het dit jaar ook weer hoog, gezien de commotie over Coronabeleid en vele andere actualiteiten. En waar we lange tijd zeggen dat vooral de belangen van 50-plussers gecaterd werden [2], verschuift dit met de opkomst van jongerenpartijen en jonge kandidaten. We vroegen drie jongeren die voor het eerst mogen stemmen hoe zij zich voorbereiden.
Leuk en spannend om voor het eerst te mogen stemmen is een veel gehoorde reactie van de ruim honderddertig kiezers in de leeftijd 18 t/m 21 jaar die mijn enquête de afgelopen tijd invulden. ‘Superbelangrijk ook’, zegt de achttienjarige student Merle. Maar het blijkt wel lastig om een goede keuze in het stemhokje te gaan maken en de stemwijzers bieden niet altijd uitkomst. Bijkomend dilemma is de coronacrisis: in hoeverre laten jongeren die meewegen bij het bepalen van hun stem? En wat is de rol van hun ouders bij het kiezen?
Het CBS becijferde dat er op 17 maart 805.585 kiesgerechtigde jongeren zijn. Op basis van de kiesdeler van de vorige landelijke verkiezingen is deze groep goed voor ruim 11 van de 150 Kamerzetels. Tenminste, als zij daadwerkelijk hun stem gaan uitbrengen. Volgens de enquête-uitslag is 91% dat van plan. Maar uit de veel lagere opkomstcijfers van vorige verkiezingen weten we dat de intentie om te komen niet hetzelfde is als de daadwerkelijke opkomst. In 2017 ging slechts tweederde van de jongeren stemmen, wat ruim onder de landelijke opkomst van 81% lag.
De zwevende helft
De winst die partijen kunnen halen in de campagne gericht op jongeren, is niettemin aanzienlijk; bijna de helft van deze jonge kiezers geeft aan dat ze nog niet weten op welke partij ze gaan stemmen. In hun zoektocht de komende tijd laten zij zich leiden door inhoudelijke thema’s. Klimaat en onderwijs scoren daarbij hoog. Driekwart van de jongeren zegt dat het coronabeleid geen invloed heeft op hun stemkeuze. Zij laten zich zowel niet in positieve als in negatieve zin leiden door het coronabeleid van het (demissionaire) kabinet. “Hoewel het coronabeleid nu belangrijk is, is dat als het goed is iets tijdelijks dat niet mijn stemkeuze bepaalt”, zegt middelbare scholier Elena.
Bij hun zoektocht naar een passende partij om op te stemmen, schakelt ruim 70% een online stemhulp in. De reguliere StemWijzer is verreweg de bekendste. Dat het scala in de loop der jaren is uitgebreid met stemhulpen speciaal voor jongeren, studenten of voor specifieke doelgroepen zoals LHBTI+’ers staat lang niet bij alle jongeren op het netvlies. De uitkomst van de stemhulp is vaak het startpunt van de zoektocht die de jonge kiezers afleggen. Bij linkse kiezer Teun zaaide de uitkomst verwarring: “Ik ben een socialist, maar uit mijn ingevulde StemWijzer kwamen niet heel veel overeenkomsten met de SP, wat ik wel vreemd vond.”
De kersverse stemgerechtigden gaan niet over een nacht ijs. Naast het invullen van de online stemhulp zegt de meerderheid ook partijprogramma’s te lezen en zich te informeren door wat ze zien, horen en lezen in de media. “Ik ga ook debatten volgen”, zegt Max uit Wageningen, “we moeten het land meer op orde brengen.” De reguliere media scoren hoger als informatiebron dan de sociale media, hoewel de helft die ook gebruikt. Merle legt uit: “Instagram is voor mij ook een toegankelijke manier om kandidaten te leren kennen, als er tenminste niet alleen PR-foto’s op staan.”
Stemmen als je ouders
Het klassieke ‘stemmen wat je ouders stemmen’ lijkt behoorlijk achterhaald: slechts 7% geeft dat als mogelijkheid aan. De schrijvers van het afgelopen november verschenen boek ‘Waarom je niet zomaar moet stemmen waar je ouders op stemmen’ kunnen daar tevreden over zijn. Het boek biedt een laagdrempelige les maatschappijleer – voor sommige jonge kiezers wellicht nieuw, voor anderen een opfrisser. Actrice en influencer Titia Hoogendoorn neemt de jonge lezer vol goede moed en enthousiasme mee door het politieke landschap en de werking van het democratisch systeem in Nederland. Zij wordt daarbij geschraagd door de kennis van coauteur Nienke Schuitemaker van ProDemos.
De schrijvers laveren zo goed en kwaad als het gaat om hun persoonlijke partijvoorkeuren heen, maar in het hoofdstuk ‘Slim stemmen’ doen zij de tactiek van de website ‘Stem op een vrouw’ uit de doeken. Die gaat verder dan op de eerste vrouw van de lijst stemmen; een voorkeursstem uitbrengen op een vrouw die lager op de lijst staat, leidt per saldo tot meer vrouwen in de Tweede Kamer. Dat stemmen op een vrouw leeft onder jongeren, blijkt ook uit de enquête waarin ‘ik stem op een vrouw’ spontaan genoemd werd door zowel mannen als vrouwen. “Ik heb geleerd dat ik op een vrouw moet stemmen”, zegt Elena. Er schemert dus toch een stukje opvoeding door in het stemgedrag van de jongste generatie kiezers.
Oumaima, 20 jaar, mbo-student Instrumentmaker, Leiden
Hoe vind je het dat je voor het eerst mag stemmen?
‘Ik ben benieuwd, heb het nog nooit meegemaakt, maar ik ga denk ik wel.’
Weet je al op wie je gaat stemmen?
‘Ik twijfel nog tussen GroenLinks en DENK. Ik ben er best wel mee bezig; ik volg debatten en heb een Stemwijzer gedaan. Daar kwamen die twee toevallig ook uit.’
Met wie praat je erover?
‘Ik ben best wel standvastig. Als ik weet wat ik wil, maakt niet uit waar het over gaat, blijf ik bij mijn standpunt. Ik praat er best veel over met familie, met collega’s, met vrienden. Het leeft wel.’
Kies je voor de partij of kies je voor een persoon? En heb je voorkeur voor een jonge kandidaat?
‘Eén persoon kan niet zoveel doen; een partij wel. En meer jongeren in de Kamer… ik weet niet of het echt uitmaakt. Volwassen mensen hebben wat meer kennis en focussen misschien op wat andere thema’s. Jongeren zijn meer bezig met discriminatie en demonstraties leven ook erg.’
Wat vind je als jongere nou het belangrijkste onderwerp in de verkiezingen?
‘Onderwijs vind ik belangrijk. Studenten moeten € 2.000 collegegeld betalen en zitten de helft van de tijd thuis. Ik zie om me heen veel studievertraging. En discriminatie; er wordt gedaan alsof discriminatie er bijna niet meer is.’
Als je meer kijkt naar de lange termijn, waar moet de volgende regering zich volgens jou vooral op gaan richten?
‘We moeten echt meer doen voor de zorg. Voor medicatie moet je dubbel bijbetalen. En het onderwijs kan beter en goedkoper. In andere landen, als België, is studeren belachelijk goedkoop. Hier zit je straks met € 50.000 studieschuld. Dan werk je om je schulden af te lossen.’
————————————————————
Cahil, 18 jaar, 5 havo, Den Haag
Hoe vind je het dat je voor het eerst mag stemmen?
‘Wel fijn. Nu mag ik echt mijn stem uitbrengen, onderzoek doen naar wie het beste bij me past.’
Weet je al op wie je gaat stemmen op 17 maart?
‘Ik ga D66 stemmen. Ik vond niet echt een partij waarbij ik het met alles eens was. Heb toen de Stemwijzer gedaan. Dit komt het meest dichtbij. Hun slogan ‘Laat iedereen vrij, maar niemand vallen’ vind ik best wel goed.’
Hoe kom je tot je keuze? Op welke manier(en) verdiep je je?
‘De Stemwijzer dus. Verder heb ik verkiezingsprogramma’s gecheckt en Wikipedia-pagina’s gelezen. En ik volg de debatten. Met vrienden heb ik het er niet vaak over. Met mijn ouders alleen even toen de stempassen binnenkwamen per post.’
Kies je voor de partij of kies je voor een persoon?
‘Voor een partij. Ik moet nog kijken of ik op Kaag stem of dat ik een voorkeursstem ga uitbrengen.’
Wat vind je als jongere nou het belangrijkste onderwerp in de verkiezingen?
‘Discriminatie. Zoveel mensen krijgen online of op straat te maken met beledigingen, puur om feiten die zij niet kunnen veranderen. We leven in Nederland, een vrij land waar iedereen zichzelf zou moeten kunnen zijn.’
Waarmee moet de volgende regering zich volgens jou vooral gaan bezighouden?
‘Corona uitbannen. Heel veel partijen hebben daar een andere mening over. De rest komt daarna wel.’
————————————————————
Zeno, 18 jaar, 5 havo, Amsterdam
Hoe vind je het dat je voor het eerst mag stemmen?
‘Wel leuk. Het is een onderwerp waar je over leert op school en met mensen over praat. Nu met Corona zijn er sowieso veel issues. En nu kun je er voor het eerst zelf iets mee. Hoewel, hoeveel kun je veranderen met één stem?’
Weet je al op wie je gaat stemmen op 17 maart?
‘Ik weet het nog niet zeker. Ik denk nu GroenLinks of Partij voor de Dieren. Maar ik moet nog de Stemwijzer doen en ga dan nog beter lezen waar de partijen die hoog scoren precies voor staan.’
Met wie praat je hierover?
‘Soms met mensen op school, vrienden en met mijn ouders. Online kijk ik best veel dingen over politiek. Hoewel dat vaker Amerikaans is. Ik kijk op YouTube graag naar Steven Crowder, die met borden op straat politieke discussies aangaat. Hij is een enorme klootzak, maar dat maakt het leuk om te kijken.’
Hoe zou je het vinden als meer jonge mensen in de Kamer komen?
‘Een goede zaak. Zij staan meer in verbinding met problemen waar jonge mensen mee te maken hebben. En ze zijn meer up-to-date qua kennis en ook over bijvoorbeeld digitale issues. Nu voelen veel jongeren zich niet gerepresenteerd.’
Waarmee moet de volgende regering zich volgens jou vooral gaan bezighouden?
‘Ongelijkheid tegengaan. Mensen moeten echt sociaal en economisch gelijke kansen krijgen. Dan gaat het voor mij ook over onderwijs, werk, wonen en over discriminatie.’
[2] Bron 2: https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-polisci-052217-104957
Je moet inloggen om een reactie te plaatsen.